Heyran Zöhrabova, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Mahnılar sadecə qulaqlara xitab etməklə kifayətlənmir. Bəzən bir mahnı iki insanı bir araya gətirir. Bəzən ilk dəfə, bəzən də aradan uzun illər keçəndən sonra təkrarən. Bəzən bir mahnı bir sevginin simvoluna çevrilir, hər halda "bizim mahnımız" ifadəsini hamımız eşitmişik. Və bəzən də bir sevginin təsiri ilə və ya bir sevgi hekayəsinin vəsiləsi ilə bir mahnı ərsəyə gəlir. Hər halda sevgi simvolu olmağa da elə istər notları, istərsə də sözləri ilə sevgi hissindən bəhrələnən bir mahnı layiqdir.

Bu gün sizlərə sözləri Nigar Rəfibəyliyə, musiqisi isə Emin Sabitoğluna məxsus olan və xalq artisti Akif İslamzadənin ifasında şöhrət qazanmış, bir çoxumuzun "Ala gözlüm" kimi tanıdığı "Neyləyim" mahnısı haqqında danışmaq istəyirəm.

Özündə həsrət motivləri daşıyan bu mahnının arxa fonunda əslində həqiqətən də elə həsrətlə sınağa çəkilmis böyük bir sevgi hekayəsi dayanır.

Belə ki, 1941-ci ildə böyük vətən müharibəsi zamanı xalq şairi Rəsul Rza bir qrup siyasi işçi ilə birlikdə Krıma gedib oradakı Azərbaycan diviziyasında hərbi müxbir vəzifəsində, "Döyüşən Krım" adlanan cəbhə qəzetlərinin birində çalışmağa başlayır. 

Onun həyat yoldaşı xalq şairi Nigar Rəfibəyli Rəsulun yolunu gözlədiyi bu müddət ərzində ona ithaf olaraq bir neçə şeir qələmə alır və onlardan biri də bu şeir olur. 

Ala gözlüm, səndən ayrı gecələr,

Bir il kimi uzun olur, neyləyim?

Baxçamızda qızıl güllər hər səhər 

Tezdən açır, vaxtsız solur, neyləyim? 

Nərgizlərin gözü yaşla dolanda,

Bənövşələr baxıb qəmgin olanda,

Qərənfilin gözü yolda qalanda,

Yasəmənlər saçın yolur, neyləyim? 

Əsən rüzgarın da yoxdur vəfası

Düşmüşdür başına özgə sevdası,

Lalənin cırılıb qəmdən yaxası 

Saçları pərişan olur, neyləyim? 

Bəlkə tez gələsən, əlac verəsən,

Sünbülün saçını yığıb hörəsən

Əlvan çiçəkləri özün dərəsən,

Gözləri yollarda qalır, neyləyim? 

Çəkir çiçəklərin gözü intizar,

Ayrılıqdan betər dünyada nə var?

Bu bahar axşamı səni bax Nigar

Həzin-həzin yada salır, neyləyim? 

Deyilənlərə görə hətda o dönəmlərdə ömür gün yoldaşı üçün hədsiz darıxan Nigar xanım Səməd Vurğuna deyirmiş ki: "Mən də  cəbhəyə getmək istəyirəm"

Və şair də ona zarafatla " Ay Nigar, mən indi bir batalyonu haradan tapım ki, səni cəbhədə müşayət eləsin" -, deyə cavab verirmiş. 

1950-ci ildə “Ulduz” jurnalında çap olunan “Neyləyim” şeirini məşhur bəstəkarımız Emin Sabitoğlu görüb çox bəyənir və ona musiqi bəstələmək niyyəti ilə şeiri öz qeyd dəftərinə köçürür, lakin sonra həmin şeirə müsiqi bəstələmək fikri bəstəkarın yadından çıxır.

Uzun illər sonra 1981-ci ildə Rəsul Rzanın yüksək təzyiq diaqnozu ilə xəstəxanaya yerləşdirildiyi bir vaxtda Nigar xanıma da xərçəng diqnozu qoyulur və o da xəstəxanaya yerləşdirilir. Bir versiyaya görə elə Nigar xanımın xərçəng olduğu xəbərini alan Rəsul Rzanın təzyiqi birdən yüksəlir və o, dünyasını dəyişir.

Rəsul Rzanın dünyasını dəyişdiyini uzun bir müddət Nigar xanımdan gizlədirlər. Hətta  həyat yoldaşının ölümündən xəbərsiz olan Nigar xanım xəstəxanaya onu görməyə gəlmədiyi üçün Rəsuldan incidiyini deyirmiş.

Bu hadisədən bərk təsirlənən Emin Sabitoğlu o zaman həmin şeirə  bir musiqi bəstələyir. Mahnının ilk lent yazısını xəstəxanaya Nigar xanımın yanına gətirirlər  və Nigar Rəfibəyli Rəsul Rzanın öldüyünü məhz o zaman anlayır və qısa bir müddət sonra özü də dünyasını dəyişir.

Onu da qeyd edim ki, Rəsul Rzayla Nigar Rəfibəyli 1931-ci ildə "Maarif evi" adlanan və dövrün ədəbi gəncliyinin sıx topaşdığı 

mərkəzlərdən birində tanış olublarmış və 1937-ci ildə ailə həyatı qurublarmış.

Ədəbiyyatımızda böyuk rolu olan şairlərimizin ikisi də sadəcə əsərləri ilə deyil özünəməxsus sevgi hekayələri ilə də hələ uzun illər Azərbaycan xalqının qəlbində yaşayacaq və həqiqi sevginin timsalı olacaqdır.

Xoş dinləmələr.

https://youtu.be/F5FBJ5cesGU?si=euc9OvKwDhSE5_Ff

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(11.09.2023)