“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı “Qiraət saatı”nda Fəxrəddin Qasımoğlunun “Son gecə” detektiv romanının dərcinə başlayır. Öncədən deyirik, özü polis orqanlarında çalışan, ən dəhşətli, tükürpədici cinayətlərdən bilavasitə xəbər tuta bilən müəllifin romanı sizləri sonadək gərginlik içində saxlayacaq. Və siz bu romanı çox bəyənəcəksiniz.

3-cü dərc

Özümü burada yaşayanlardan biri kimi göstərərək - Qulluq sahibi olasan, neçə gündür burda işləyirsiniz, gəldim deyim ki, birdən suya, çaya ehtiyacınız olar, uşaqlara tapşırmışam, nə lazım olsa, çəkinməyin, deyin, o dəqiqə təşkil edəcəklər, -deyib, sol əlimi qeyri-müəyyən istiqamətdə bir qədər göyə tuşladım.

Mən heç nə ilə risk etmirdim. Çünki bilirdim ki, istənilən azərbaycanlı yemək və ya çay içmək barədə ona edilmiş ilk təklifə yox deyəcəkdi, mənimsə ikinci dəfə təklif etmək fikrim yox idi. O ki qaldı tapşırdığım uşaqlara, mən gedəndən sonra briqada üzvləri istəsələr belə, əlimlə göstərdiyim istiqamətdə göydə pərvazlanaraq, hər an onlara su və ya çay gətirməyə hazır olan heç kimi tapmayacaqdılar.

İndi özündə mənə lazım olan bütün məlumatı cəmləşdirən uzun bir nitqin heç bir detalını qaçırmamağa hazır olmalıydım.

Artıq bu məhəllədə məni özünə ən yaxın adam hesab edən bayaqkı fəhlə yenə də hamıdan tez səsləndi:

 -Sağ ol, qərdeşim, Allah bol eləsün, elə içmişkən varuğ. Belə də ki, demə dayi, düz beş gündü işliyirik, burdan tezə elektrik xətti çekiləceg, bu gördügün yerdə də transfarmator olacağ, yəqin ki, hələ bir beş - altı gün də çekər işimiz. Təcili olduğuyçün iki növbədə işliyirik, həm gündüz, həm gecə. Briqadirimiz də ki, Peyman müəllim, Allah onun canını sağ eləsün, o tini dönəndə vaqonumuz var, orda hər şəraiti yaradıb bizimçün, özü də orda oturur.

Halallığa yönəlmiş istənilən peşə şərəflidir. Ancaq əlinin qabarı, alnının təri ilə çörək pulu qazananlar ikiqat hörmətə layiqdirlər. Böyük ehtiramla həmin fəhlənin əlini sıxaraq, digərlərinə də yorulmamaq arzulayıb, ərzaq mağazasına tərəf getdim. Mağazada cavan bir oğlan oturmuşdu. Mən içəri girən kimi ayağa qalxıb salamımı aldı. Bir iyirmilik çıxararaq, ona uzatdım və mən gedəndən sonra bayaqkı fəhlələrə bu pul miqdarında su və şirə aparıb verməsini xahiş edib maşına tərəf yönəldim.

Oğlana sual verməyə ehtiyac yox idi. Piştaxtalardakı malların kasadlığına baxan kimi bu mağazanın gecələr işləmədiyi bəlli olurdu.

Cəmi saat yarım vaxtım getmişdi, Nadirin belə tez zəng vurmayacağını bildiyim üçün, tələsmədən maşını şəhərin mərkəzinə tərəf sürdüm.

Mərkəzi Univermağa çatanda başqa bir işim olmadığı üçün maşını duracaqda saxlayıb yaxınlıqdakı kafelərdən birində çay sifariş elədim. Demək olar ki, kafedə heç kim yox idi. Sakitliyi sevdiyim üçün bu ürəyimcə oldu.

Ancaq bu sakitlikdən zövq almağa Nadir imkan vermədi, onun zəngi çayla eyni vaxtda gəldi, hətta onun belə tez zəng etdiyinə bir az təəccübləndim də.

Harda olduğumu öyrəndi, dedi, gəlirəm.

Kafeyə girib üzbəüzdəki stula çökdü. Yeyib-içməyə meyilli olması yaşlaşdıqca dostumun xarici görünüşündə özünü biruzə verməyə başlamışdı, boyu çox da hündür olmadığı üçün irəli çıxmış qarnı onu şahmatdakı at fiquruna bənzədirdi. Bir də son vaxtlar tez-tez təngnəfəslikdən şikayət edirdi.

Elə indi də tövşüyə-tövşüyə  ofisiantın gətirdiyi armudu stəkana çay süzərək nəfəsini tarazlamağa çalışırdı. Sanki yolun o tərəfindəki binadan yox, qədim yunan marafonçuları ilə yarışmadan gəlirdi. Nəhayət çaydan qaynar-qaynar bir-iki qurtum içib dedi:

-Maşının yeri müəyyən edilib, bu gecə Badamdar istiqamətindən çıxan, başqa dövlət nömrə nişanları ilə, ancaq sənin dediyin rəngdə, qabaq şüşəsindəki texniki baxış emblemindən azca yuxarıda “Allahu-əkbər” sözləri yazılmış “S class” markalı “Mersedes” Bakı-Tiflis yolu ilə hərəkət edib səhər saatlarında Qazax rayonunun ərazisinə girib, bundan sonra əsas yoldan harasa döndüyü üçün kameraların müşahidə dairəsindən çıxıb. Sükan arxasında arıq bədən quruluşlu, orta boylu, 25-30 yaşlarda olduğu təxmin edilən biri olub. Başına qoyduğu uzun dimdikli kepkanı gözləri üstünə basdığı üçün sifəti demək olar ki, görünmür. Maşında tək olduğu ehtimal edilir.

Mən adətim üzrə qaşlarımı düyünləyib susurdum. Neçə- neçə kəndi olan Qazax kimi böyük bir rayonun ara yolları ilə maşını Allah bilir haralara aparıb çıxarmaq olardı. Üstəlik də, maşını qaçırdıqdan sonra belə böyük bir məsafəni qət etməyə ürək etmiş şəxsin diletant olmadığı, öz işini yaxşı bildiyi bəlli idi.

Bu məlumatdan sonra maşının niyə qaçırıldığı da mənə bəlli oldu. Belə bir maşın bu işlə məşğul olan maşın oğrularına sifariş olunmuş, bu tələblərə tam cavab verən, üstəlik də qapıları daim açıq olan Day-dayın maşını da oğruların nişangahına tuş gəlmişdi. Ona görə oğruların deyirəm ki, sükan arxasında bir nəfərin oturduğu müəyyən edilsə də, bu işdə ən azı ikinci şəxsin iştirakı olmadan keçinmək olmazdı. Böyük ehtimalla maşının sahibinin kimliyi onları heç maraqlandırmamışdı da. Sadəcə olaraq, lazım olan maşını tapdıqdan sonra dövlət nömrə nişanları kimi, gecəyarısı yalnız özlərinə məlum olan yollarla orijinaldan əsla seçilməyən lazımi saxta sənədləri də hazırlatdıraraq öz işlərini görmüşdülər.

Məntiqlə, maşın sökülərək sonradan satılması üçün qaçırılsa idi, kifayət qədər pul tələb edən saxta sənədlərin və nömrə nişanlarının hazırlanmasına xərc çəkib bu qədər məsafə qət etmək nəyə lazım idi, elə qaçırmazdan əvvəl  Bakıda xəlvət bir yer hazırlayıb maşını ora sürmək və sonradan satmaq üçün hissələrə ayırmaq olardı. Elə bu maşın hissələrinə ehtiyacı olan alıcıların  Qazax rayonuna nisbətən Bakı şəhərində çoxluq təşkil etməsini də nəzərə alsaq, deməli maşının konkret sifarişçisi var idi və maşın ona müəyyən olunmuş yerdə, Qazax rayonunun ərazisində təhvil verilməli idi. Yol polisi tərəfindən saxlanılmaq riski də öz yerində.

Nadirin dedikləri həm də, bu məsələdə mənim üçün arzuolunmaz düşmənçilik faktorunun olmasını puça çıxarırdı. Çünki maşın Day-dayın düşmənləri tərəfindən özləri gizli qalmaq şərti ilə, ona sataşmaq məqsədi ilə qaçırılsaydı, bu halda onun Qazax rayonuna aparılması ağlabatan deyildi. Gizli qalmaq istəyən biri maşını öz məkanına apartdırmaqla riskə getmirdimi və buna nə ehtiyac var idi? Aşkar düşmənlik edirdisə də, daha maşını oğurlatdırmaq nəyə lazım idi ki?

Başqa bir versiya da dediklərimi təsdiq edirdi. Day-dayın düşməni ən azı elə onun səviyyəsində biri olmalı idi. Belə səviyyə sahibinin də sonradan bu maşından hansısa formada faydalanmasına ehtiyacımı ola bilərdi?

Keçmişdə bir kişiyə sataşmaq istəyəndə onun atını oğurlayar, ya da gecəykən tövləyə girib atının quyruğunu kəsərdilər. Bu, kişi üçün ən ağır təhqir hesab olunurdu.

İndi kişilər həmin kişilər idi. Atları isə maşınlar əvəz etmişdi. Deməli, sataşmaq məqsədi olsaydı, ya maşın hansısa gölün dibində olardı, ya kimsəsiz, çöllük bir ərazidə gecəykən yandırılardı. Başqa üsullar da var ki, onların adını burada çəkmək istəmirəm. Əsas odur ki, Day-dayın maşınının sırf tamah məqsədi ilə qaçırıldığını müəyyən etmişdim.

Bu işdə dərin təcrübəsi olan Nadirin də məhz mənim kimi düşündüyünə qətiyyən şübhəm yox idi. Ancaq elə bayaqdan beynimdə saf-çürük etdiyim və düzgünlüyünə əmin olduğum versiyamda məni nəsə narahat edirdi. Sanki hər şeyi düzgün təhlil etdiyim halda ən vacib bir detalı unudurdum. Amma nəyi…

-Mən vəziyyəti bizim uşaqlara demişəm, -Nadirin səsi kafenin sükutunu pozdu.

“Bizim uşaqlar” deyəndə, Nadir vaxtilə öz səyləri ilə düz yola qaytardığı, bu gün də sıx münasibət saxladığı gəncləri nəzərdə tuturdu.

Nə vaxtsa, kimsə sizin yanınızda söyləsə ki, keçmişi insanı həmişə, həyatı boyu  izləyir, o zaman onunla mübahisə etməyin. Çünki uduzacaqsınız.

Söz verərək cinayət etməkdən uzaqlaşmış həmin gənclər müəyyən dairələrdə sözübütöv, hörmətli oğlanlar kimi yadda qalmış, bu səbəbdən köhnə dostları onlarla əlaqəni kəsməmişdilər. Həyatda yolları ayrılsa da, nə vaxtsa bir süfrə arxasında kəsilmiş duz-çörək bəzən kişilər arasında heç vaxt qırılmayacaq tellərin yaranmasına səbəb olur. Vaxtilə bu barədə Nadirlə uzun-uzadı diskussiya aparmışdıq və sonda yekdil qərara gəlmişdik ki, Nadirin bir sözünü iki etməsələr də, onun həmin gənclərdən bundan artığını tələb etməyə haqqı yoxdur. Kifayət qədər yetkin olan bu gənclər kimlərlə hansı münasibətləri saxlamalarına özləri qərar verməli idilər, yetər ki, vədlərinə əməl edərək bir daha cinayətə getməsinlər.

-Nə deyirlər?

Nəhayət mən də dilləndim.

Nadir dedi:

-Maşın sifarişçiyə verilərsə, onu qaytarmaq çətin olacaq. Qayda belədir. Sifarişçi maşını qaytarmaya bilər və bu onun haqqıdır. Çünki pul verərək iş gördürüb və əvvəlcədən razılaşdırılmış şərtləri pozmayıb. Vaxt itirmədən kiçik bir ipucu tapılarsa, bizimkilər oradakı əlaqələri vasitəsilə hadisələri qabaqlaya bilərlər.

Bəli, cavabı ilə Nadir məni yaman sevindirdi. İpucu deyəndə, bu işdə əli olanlardan heç olmasa birinin kimliyi nəzərdə tutulurdu. Özü də ən qısa zamanda. Bu isə yaranmış vəziyyətdə dəryada balıq sövdası idi. Nadir bacardığını etmiş, uşaqlar isə bacara biləcəklərini söyləmişdilər.

Bu işi boynuma götürərkən maşının belə uzağa gedib çıxacağını ehtimal etməmişdim.

Əlimin işarəsi ilə çayçı soyumuş çayniki yenisi ilə əvəz edib stəkanlarımızı doldurdu. Qarşımdakı stəkanda buğlanan çaya baxdım. Çay yenidən məni bayaq narahat edən, ancaq nə olduğunu anlaşdıra bilmədiyim fikirlərimin yanına apardı. Çay, çay, çay… Beynim sürətlə işləyir, həmin “nəsə”ni tapmağa çalışırdım. Niyə məhz çay, başa düşə bilmirdim, ancaq içimdən gələn bir hiss məni yenidən hər şeyi təkrar təhlil etməyə vadar edirdi. Çaydan başladım. Deməli belə, bu gün mən harada və neçə dəfə çay içmişəm? Bir dəfə ofisdə, təxminən səhər saat 10-da. Sonra? Sonra isə indi oturduğumuz kafedə hal-hazırda çay içirik, başqa heç yerdə. Bəs onda niyə məhz çay? Bu sualı yenə də özümə verdim. Bəlkə çay ilə bağlı başqa nə isə baş verib, təkcə içilməsi yox… Dayan, bayaq mən, Badamdar qəsəbəsində fəhlələrdən söz almaq üçün onlara çay təklif etmişdim. Yaxşı, bəs bunun bütün baş verənlərə nə aidiyyəti var? Tələsmə, indi o çox danışan fəhlənin dediklərin bir də xatırla. Necə demişdi? “Düz beş gündür işləyirik, buradan təzə elektrik xətti çəkiləcək, bu gördüyün yerdə də transformator olacaq, yəqin ki, hələ beş - altı gün də çəkər işimiz. Təcili olduğuyçün iki növbədə işləyirik, həm gündüz, həm gecə.” Deməli, həm gündüz, həm gecə.

Bunu yadda saxlayıb, indi də bayaq cinayətin beynimdə qurduğum versiyası  ilə uzlaşdırmalı idim. Bəli, sifarişli maşın oğurluğu versiyası ilə. Necə demişdim? “Maşın bu işlə məşğul olan maşın oğrularına sifariş olunmuş, bu tələblərə tam cavab verən Day-dayın maşını da təsadüfən oğruların nişangahına tuş gəlmişdi”.       

Və tapdım, nəhayət məni bayaqdan narahat edən o “nəsə”ni tapdım. İndi tələsmək lazım idi.

-Zəngimi gözlə, -deyib, Nadiri kafedə qoyaraq maşına tərəf qaçdım. Bir dəqiqə sonra yenidən maşını Badamdar istiqamətində sürürdüm, bu dəfə çox sürətlə. Vaxt heç də mənim xeyrimə işləmirdi…

Qəsəbəyə çatanda ilk dəfə olduğu kimi transformator quraşdıran fəhlələrə yaxınlaşmayıb, maşını düz onların bir tin o tərəfdə soyunub-geyinmələri üçün qoyulmuş vaqonun yanına sürdüm. Ancaq yanlarından keçərkən ötəri baxıb onların yenə də altı nəfər olduqlarını özümçün qeyd etdim. Düşməzdən əvvəl həmişə maşında gəzdirdiyim qara rəngli qalstuku taxıb, qara cildli qeyd kitabçamı götürdüm. Vaqonun qapısını döymədən təkəbbürlü görkəm alıb içəri keçdim. Heç bir arakəsməsi olmayan, divarlarına vurulmuş mismarlardan paltarlar asılmış vaqonun yuxarı başındakı, çirkdən rəngi bilinməyən stolun arxasında oturmuş təxminən qırx beş yaşlarında olan, qarşısındakı qəzetdə skanvord həll edən kişi məni görən kimi cəld ayağa qalxdı. Öz rolumu oynamaqda davam edərək, -Əyləşin, -deyə, kişiyə əmr etdim. Yəqin ki, briqadir işlədiyi müddətdə etdiyi bütün günahları birdən yadına düşmüş kişi, qarşısındakı qara qalstuklu, əlində qara cildli kitabça tutmuş adamı, yəni məni qəzəbləndirməmək üçün ayağa qalxdığı kimi sürətlə də yenidən stula çökdü.

-Səhv etmirəmsə, Peyman müəllimsiniz? -deyə soruşdum.

-Bə, bə, bəli, -deyə, adını bildiyimdən daha da qorxuya düşən briqadir kəkələyərək cavab verdi.

-Mən nazirliyin əmək müfəttişliyindənəm, adım Qoşqar müəllimdir, -dedim,  -Briqadanızdakı işçilər ilə bağlanmış əmək müqavilələrini yoxlayacağam.

Bəzi məmurların vəsiqələrini təqdim etmələri barədə tələbi şəxsi təhqir kimi qəbul etdiklərini bilən zavallı briqadir,  qorxudan sarısını elə udmuşdu ki, nəinki mənim vəsiqəmi soruşmağa, hətta hansı nazirliyin əmək müfəttişliyindən olmağımı ürəyində fikirləşməyə belə cəsarət etməzdi.

-Əmək müqavilələri idarədədir, məndə isə yalnız işçilərin siyahısı, bir də şəxsiyyət vəsiqələrinin surətləri var, sənədlərini də hər ehtimala qarşı tələb edib surətlərini özümdə  saxlamışam, -deyən Peyman müəllim, artıq söhbətin şəxsən ondan getmədiyini başa düşərək bir qədər sakitləşdi.

-Təqdim edin, -deyə amiranə səslə dilləndim.

Özünə gəlməyə başlayan briqadirin səsi yenidən titrədi:

-Bu dəqiqə, bu dəqiqə.

Oturduğu stolun gözündən elə həmin stol kimi çirkli bir dəftərxana kitabı çıxarıb işçilərin siyahısı olan səhifəni açaraq çox ehtiyatla qabağıma qoydu. Sanki kitab şüşədən idi və bir az bərk qoysa sına bilərdi.

Cəld qarşımdakı boş stula oturub kitabı gözdən keçirdim, siyahıda on iki nəfərin adı var idi. Növbəti gedişi etdim:

-Briqadada altı nəfər işləyir, bəs bu siyahıdakı əlavə altı nəfər kimdir?

-Onların üçü gecə növbəsində işləyir, ikisi hal-hazırda xəstədirlər, biri isə cəmi dörd gün işləyəndən sonra rayonda yasları düşdüyü üçün icazə alıb getdi, gedəndə də dedi ki, ola billər, daha qayıtmasın.

 - Hansı rayona? -deyə cəld soruşdum.

 -Yadımda deyil, -deyə Peyman müəllim gözlərini döydü. Yəqin ki, yası düşmüş işçinin hansı rayona getməsinin bura nə dəxli olduğunu düşündü, ancaq sərt görünüşümü və qara qalstukumu bir daha gözdən keçirib susmağa üstünlük verdi.

İndi şəxsiyyət vəsiqələrinin surətlərinə baxmağın vaxtı idi. Əgər zənnimdə yanılmamışdımsa, ya bu dəqiqə bütün ehtimallarım təsdiqini tapacaq, ya da axtarışlara başqa istiqamətdə yenidən başlamalı olacaqdım.

Peyman müəllimə gündüz və gecə işləyən işçilərin sənədlərinin surətlərini ayrı-ayrı düzməyi, xəstə olan iki nəfərlə, yası düşmüş işçinin sənədlərini isə ayrı təqdim etməyi tapşırdım.

Bir dəqiqə sonra hər şey hazır idi. İstisna metodunu tətbiq etməyə başladım. Əvvəl qiyabi də olsa, tanıdığım altı nəfərin sənədlərindəki şəkillərə baxdım, hər şey düz idi, şəkillərdəkilər bu gün gördüyüm fəhlələr idilər.

Qalır altı nəfər. Bu dəfə gecə işləyən üç nəfərin sənədlərini əlimə götürdüm. Gözaltı Peyman müəllimə baxırdım. Əvvəlki halında idi.

-Bunlar dünən gecə işdə olublar? -soruşdum.

-Bəli, axşam saat 9-dan səhər saat 9-a qədər, -deyə bildirdi.

Bu üç nəfərin şəkilləri mənə maraqsız idi, yalnız anadan olduqları və yaşadıqları ünvanlara baxıb sənədlərini kənara qoydum. İkisi Corat qəsəbəsində, biri isə Saray kəndində anadan olmuşdular. Maraq doğuracaq bir şey yox idi. Üstəlik briqadirin çox cəsarətlə onların gecə işdə olmalarını bildirməsi bu üç nəfəri də çox düşünmədən istisna etməyə imkan verirdi.

Növbəti dəfə xəstə olan iki işçinin sənədlərini götürüb bu dəfə daha diqqətlə Peyman müəllimə baxdım.

-Bu yoldaşlar nə vaxtdan xəstədirlər? -deyə yenə də sərt şəkildə soruşdum.

Briqadirin sifətində və boynunda qırmızı ləkələr əmələ gəlməyə başladı.

- On gün, yox, on beş gün, dəqiq xatırlamıram.

- Harada yatırlar, xəstəxanada ya evdə, maraqlanmısınızmı?

- Hə… yox… bilmirəm.

- İkisi də eyni gündə xəstələniblər?

- Hə, eyni gündə, -piyadalar əleyhinə qumbaradan yayılan qəlpələr kimi yağdırdığım suallar zavallı Peyman müəllimi tamam çaş-baş saldığı üçün ilk ağlına gələn cavabları verirdi.

Hər şey aydın idi. Bunlar mən vaqona girdiyim andan briqadirdə baş qaldırmış qorxu hissinin əsas mənbələri olan, bəlkə də heç vaxt əllərində bel və külüng tutmayan, əmək stajı xatirinə adları briqadada gedən, maaşlarını isə Peyman müəllimə vermək barədə onunla əhd-peyman bağlayan şəxslər idilər. Sovet dönəmində çox yayılmış bu üsuldan indi də bəzi müəssisələrdə istifadə edildiyindən xəbərim var idi. Ancaq mən həqiqi əmək müfəttişi olsaydım, onlar mənim üçün maraqlı ola bilərdilər. İndiki halda isə tapançanı başlarına dirəsən də briqadalarının hal -hazırda harada işləmələrindən tam xəbərsiz olan bu dırnaqarası zəhmətkeşləri də əvvəlki doqquz nəfərə əlavə etməklə kifayətlənmək olardı.

Deməli, siyahıdakı on iki nəfərdən on birini hələlik bir kənara qoyduq. Qalır cəmi dördcə gün işləyəndən sonra yası düşdüyünə görə rayona gedən, siyahıda mənə ən maraqlı olduğu üçün sona saxladığım, fikrimcə tamam başqa səbəblərdən yoxa çıxmış on ikinci fəhlə.

Davamı var

 “Ədəbiyyat və incəsənət”

(27.04.2023)