“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Qiraət saatında Adəm İsmayıl Bakuvinin “Məhşər divanı, yaxud yalanın 17 anı” sənədli romanının dərci davam edir. Roman erməni millətindən olan bəşəriyyət canilərinin utopik məhkəməsindən bəhs edir. Onu nəinki oxumaq, hətta ən maraqlı faktları yaymaq, təbliğ etmək lazımdır.

50-Cİ DƏRC

Zala iniltili ah dalğası çökdü. Ekspert azacıq toxtayıb davam etdi:

-Amerika mətbuatının yazdığına görə, cənab Kerkoryan, siz Serj Sarkisyanla dostluq edirmişsiniz. Hətta Serj Avropada olarkən kazinoda 70 milyon avro uduzanda ona yardım əlinizi də uzatmısınız. Amma o, sizə naxələf çıxdı, “arzunuz” ürəyinizdə qaldı, haram pullarınız xalqınıza yox, tək bir adama – Serjə qismət oldu. Oğru, fırıldaqçı, qaniçən və xain Sərkisyan Qarabağa yardım adı altında o pulu ləzzətlə yedi. Yəqin əsla xəbəriniz yoxdur ki, hazırda Ermənistan əhalisinin 70 faizindən çoxu nəinki yoxsulluq həddindədir, hətta aclıqdan əziyyət çəkir. İşsizliyin səviyyəsi 50 faizə qədər yüksəlib. 2,5 milyard dollar büdcəsi olan ölkənin xarici borcu 5 milyarda yaxınlaşır. Sizlər öz xalqınıza rifah yox, aclıq və səfalət gətirmisiniz, biləsiniz!

-Mən etiraz edirəm, etiraz edirəm!

Kerkoryan zəif səslə yerindən qışqırdı, ermənilər əyləşən sıradan da etirazlar gəldi. Kerkoryanın yenidən halı pisləşdi, şəfqət bacıları yenidən onun köməyinə gəldilər.

Baş Hakim elə bu şəraitdə də bugünkü prosesi yekunlaşdırdı:

-Möhtərəm tamaçaçılar, Kerkoryan bir zamanlar öz uğur formulunu bu cür izhar etmişdi: “Mən heç vaxt əti silib süpürüb sümükdən tam aparmıram, heç vaxt heç bir işdə qiymətlərin maksimuma çatmasını gözləmirəm. Axı qəfildən qalxan qiymətlərin qəfildən qopmaq adəti də var. Mən öz seçimimi gəlir mənə qənaətbəxş və ədalətli olanda edirəm.” Amma tarix göstərdi ki, əsas gəlirlərini məhz insan ömürlərini zəhərləyən qumar biznesindən götürməklə və qazandığının əsas hiissəsini bir xalqın digər xalqın insanlarını qırıb torpaqlarını işğal etməsinə xərcləməklə cənab Kerkoryan heç də ədalətli ola bilməyib. Divan Kerkoryan Kirk Aqaronoviçə qeybedilmə cəzası çəkir.

Hökmün icrasını Baş Hakim özü alqışlarla qarşıladı, hətta Kerkoryanın fanatları belə eşitdikləri həqiqətdən sonra əks cəbhəyə keçmişdilər, onlar da Divanın hökmünü alqışladılar.

Daha bir gün beləcə sona yetdi. Proses bitən kimi yüngül meh əsməyə başladı. Əsən meh uzaqlardan çiçək qoxusu gətirirdi, qızılgül qoxusu idi, Axirətin baş şəhərinə bayramdan bayrama bu qoxu gəlib yayılırdı, küləklər dağlardan o üzdəki qızılgüllər vadisinin ən müxtəliv növ, rəngbərəng, ətrindən doyulmayan çiçəklərinin qoxusunu gətirməkdə israrlı idilər.

Axirət əhli fərqinə vardı ki, bu gün axı heç bir bayram deyil, bəs niyə qizilgül vadisinin ətri gəlsin axı? Tək xanım əməkdaşın ad gününəmi görə?

Sonra bir nəfər tək hamısı anladı ki, zəfərin qalib gəlməsi elə ən böyük bayram imiş.

12-Cİ PROSES

EDUARD QRİQORYAN

Kulisdən səs gəldi:

-Bu gün Divan qurulacaq şəxs Qriqoryan Eduard Robertoviçdır, onun heç bir titulu yoxdur, bəlkə də bu ad heç kəsə heç nə deməyəcək.

Sifətindən aşkar mənfilik sezən sarışın, gözlərinin gilələrinin şəkildə belə oynadığı sezilən şəxsin portretinin üstü açıldı, sonra mühafizəçilər onu gətirib Müttəhimlər kürsüsündə əyləşdirdilər.

Gözlərinin xırda gilələri qaçırdı, fırlanırdı, gah tamaşaçılar səmtə atlanır, gah hakimlərə, Divan üzvlətinə tuşlanırdı.

Baş Hakim sözə başladı:

-Eduard Qriqoryan adlı şəxs doğrudan da prosesə cəlb edilən digər on altı ermənidən fərqli birisidir, bəs fərqi nədədir? Ondadır ki, digərlərinin bir qismi öz xalqlarına fayda vermək baxımından millətçilik xəstəliyinə tutularaq əllərini bilavasitə digər millətlərin qanına batırıblar, bir qismi digər millətlərin qanını tökmək üçün ya maliyyə ayırıblar, ya ideologi liderlik ediblər, bu şəxs isə bilmərrə əlini öz xalqının qanına batırıb, neçə-neçə insanı öldürüb, neçəsinə qarşı zorakılıq hallarına yol verib.

Diktor Qriqoryanın dosyesini oxumağa başlayanda izləyici kütlə bir qədər də təəccüblü və heyrətli görünməyə başladı. Necə yəni, guya ki, milli ideya zəminində öz xalqını qır, qadınları zorla. Bu necə millətçilikdir? Bu ki vəhşilik, qaniçənlikdir, manyaklıqdır.

Diktorsa oxumağında idi:

-Eduard Robertoviç Qriqoryan 16 dekabr 1959-cu ildə Azərbaycan SSR-in Sumqayıt şəhərində anadan olmuşdur, milliyyətcə erməni, bitərəf, orta təhsilli, ailəlidir, himayəsində iki uşağı vardı, Sumqayıt şəhəri, 2-ci mikrorayon, Sülh küçəsi, ev 19/13, mənzil 20 ünvanında pasport qeydiyyatında olub, faktiki olaraq Sumqayıt şəhəri, 1-ci mikrorayon, ev 122, mənzil 71 ünvanında yaşayıb, Azərbaycan Boru Prokatı zavodunda Stan-140 qurğusunda çilingər işləyib, dəfələrlə məhkum olunub. Birinci məhkumluğu: 17 dekabr 1976-cı ildə Sumqayıt şəhər Xalq Məhkəməsi tərəfindən Azərbaycan SSR CM-nin 207-ci maddəsinin 3-cü hissəsi ilə 3 il azadlıqdan şərti məhrumetmə cəzası; İkinci məhkumluğu: 30 yanvar 1981-ci ildə Azərbaycan SSR CM-nin 105-ci maddəsi ilə əmək haqqının 20 faizi tutulmaqla 1 il islah işləri; Üçüncü məhkumluğu: 5 aprel 1982-ci ildə Azərbaycan SSR CM-nin 108-ci maddəsinin 2-ci hissəsi, 143-cü maddəsinin 2-ci hissəsi, 215-3-cü maddənin 2-ci hissəsi və 215-ci maddəsi ilə 5 il 2 ay 13 gün müddətinə azadlıqdan məhrumetmə cəzası.

Əvvəllər müxtəlif cinayətlərə görə dəfələrlə məhkum olunmuş E.R.Qriqoryan sanki asta-asta əsas cinayətinə doğru gəlirmiş: 1988-ci il fevralın 28-də həyata keçirdiyi cinayətinə doğru. Həmin gün Qriqoryan Sumqayıt şəhərinin mikrorayonlarında və məhəllələrində ermənilər yaşayan mənzillərdə talanlar, dağıntılar, qəsdən yandırmalar və başqa oxşar əməllərlə müşayiət olunan kütləvi iğtişaşlarda bilavasitə iştirak etməkdə, bu iğtişaşların gedişində erməni millətindən olan vətəndaşların şəxsiyyəti və şəxsi mülkiyyəti əleyhinə bir sıra cinayətlər, eləcə də milli düşmənçiliyin və ayrıseçkiliyin qızışdırılmasına yönəlmiş əməllər törətməkdə ittiham edilmişdir.

Paşa ləqəbli E.Qriqoryan hadisələr zamanı 5 ermənini şəxsən özü öldürmüş, 8 erməni qadınını isə zorlamışdır. Bundan başqa onun bir dəstə rəhbəri kimi törədilmiş bütün cinayətlərdə əlinin olduğunu tərtib olunmuş ittiham aktları sübuta yetirir.

Məhkəmə Qriqoryanın təhriki ilə iğtişaşlarda iştirak etmiş azərbaycanlı Əhməd Əhmədov haqqında ölüm hökmü çıxarmış və hökm dərhal icra olunmuşdur. Əsas günahkar Qriqoryana isə 12 il iş kəsilmişdir, 1991-ci ildə cəza müddətinin çəkilməsi üçün Azərbaycandan çıxarılan Qriqoryan bir neçə ildən sonra naməlum səbəblər üzündən azadlığa buraxılmışdır. Hazırda o, Rusiyada yaşayır.

Baş Hakim dərhal söz götürdü:

-Dərhal deyim niyə naməlum səbəbə. Çünki, sübut olunub ki, Sumqayıt hadisələrini Qərb qarşısında SSRİ-ni dağıtmaq öhdəliyi, ermənilər qarşısında isə Dağlıq Qarabağın Ermənistana verilməsi öhtəliyini götürmüş Qorbaçovun  DTK-sı, həmin o məşhur sözlə desək, KQB-si Ermənistan KQB-sinin köməkliyi ilə törədib, Qriqoryan bu işdə başlıca rol alıb, rolun öhtəsindən məharətlə gəldiyi üçün də gözdən pərdə asmaq üçün həbs edilsə də, az keçmədən ölməsi barədə şayiə yayılaraq azadlığa buraxılıb.  Hazırda Qriqoryan Rusiyanın paytaxtı Moskvanın yaxınlığındakı Sergiyev Posad şəhərində, beşmərtəbəli yaşayış binasındakı mənzillərdən birində məskunlaşıb. Mən Divana hazırlıq mərhələsində onun yaşayışı ilə tanış da olmuşam. Tam eyş-işrət. Qəşəng qadınlar, yaxşı pul-para, kabab və araq məclisləri, ovçarka cinsindən sevimli it... Bu adamın heç vaxt öldürdüyü həmyerlilərinə görə vicdanı göynəməyib amma.

Qriqoryan istehza ilə yerindən söz atdı:

-Mən adam zad öldürməmişəm, Sumqayıtda erməniləri öldürürdülər, azərbaycanlılar da günahı mən yetimin üstünə atdılar ki, guya erməniləri öldürən öz erməniləridır.

Bu zaman dözə bilməyib yaşlı hakim müdaxilə etdi, əlindəki fotonu texniki heyətə verdi ki monitorda nümayiş etdirsinlər. Dama-dama ətəkdə, boz jaketdə, saçı pırtlaşıq bir qadın (erməni millətindən olması dərhal sezilirdi) bir neçə nəfərin arasında oturmuş Qriqoryanı əli ilə göstərirdi.

Yaşlı hakim fotoya şərh verdi:

-Bu foto 1988-ci il Sumqayıt hadisələrinin istintaqı zamanı çəkilib. Zərərçəkmiş Mejlumyan onu zorlamış Qriqoryanı bır neçə nəfərin əhatəsində olsa belə dərhal tanıyır.

Ardını Baş Hakim gətirdi:

-Qriqoryan, 3 min vərəqdən ibarət 60 cildlik istintaq sənədləri var əldə, sizin cinayətiniz ən xırda təfərrüatlarıyla birgə tam sübut olunub, indi burda artistlik etməyə nə lüzum? Mən təkrar edirəm, əlinizi öz xalqınızın qanına batırmısınız, bu illər ərzində, nə az, nə çox üstündən düz 31 il keçib, heçmi vicdan əzabı çəkməmisiniz?

Qriqoryan gözlənilmədən valı dəyişdi:

-Onlar satqınlar idi.

Auditoriyada çaşqınlıq yarandı. Dərhal Baş Hakim bu çaşqınlığı aradan götürmək üçün şərh verəsi oldu:

- Maraqlısı ondan ibarətdir ki, hadisələr zamanı SSRİ DTK-sının əsas məqsədi millətlərarası münaqişəni odlandırmaq, SSRİ-ni Qarabağ məsələsi ilə Sumqayıtdan başlayaraq dağıtmaq idisə də Ermənistan KQB-si də öz çirkin məqsədlərini ortaya qoymuşdu, istənilən ermənilər yox, məhz Sumqayıtda yaşayıb separatçıların yaratdıqları "Qarabağ" və "Krunk" təşkilatlarına pul köçürməyən ermənilər qətlə yetirilmişdi. Bu barədə Eduard Qriqoryan ətraflı təlimatlandırılmış və ona Sumqayıtda yaşayan həmin ermənilərin dəqiq siyahısı və ev ünvanları verilmişdi.

Auditoriya qəzəb və hiddət içində replikalar atmağa, fikir bildirməyə başladı.

Baş Hakim bir nüansa da toxundu, o söylədi ki, Sumqayıt hadisələrini günü bu gün də erməni millətçiləri əldə bayraq tutaraq “zavallı dinc ermənilərin vəhşi türklər tərəfindən genosidi” kimi qələmə verirlər, hətta 1992-ci ildə törətdikləri dəhşətli Xocalı soyqırımını da bəzi erməni mənbələri Sumqayıt hadisələrinə cavab reaksiyası adlandırırlar, hadisələrin törədilmə tarixləri də bunu sübut edir, 1988-ci ilin 28 fevralı və 1992-ci ilin 26 fevralı.

Sonra Baş Hakim dedi, gəlin internet axtarış resurslarında eksperiment üçün bir “Sumqayıt” sözü yazaq, görək nə çıxır.

(Davamı var)

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(31.10.2023)