MİR CƏLALIN YARADICILIĞI ÖRNƏK SAYILA BİLƏR
Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”
Müharibə və ədəbiyyat. Taleyinə müharibələr yazılan xalqlarda daim bədii ədəbiyyat öncə ilhamverici xarakter daşıyıb, ön cəbhədə əsgərləri döyüşə, arxa cəbhədə vətəndaşları fədakar əməyə ruhlandırıb. Sonra isə salnaməyə çevrilərək tarixi yaşadıb.
Azərbaycan xalqı ötən əsrdə Birinci və İkinci Dünya Müharibəsini, bu əsrdə Birinci və İkinci Qarabağ Müharibəsini yaşayıb.
Hazırkı dönəm yazarlarımız müharibə mövzusuna elə də çox toxunmurlar. Aqil Abbasdan “Dolu”, Varisdən “Qırmızı ləçəklər”, Yunus Oğuzdan “Cığır”… Barmaqla sayılacaq qədər azdır.
Halbuki tək elə Mir Cəlal Paşayev İkinci Dünya Müharibəsində çox sayda əsər ortaya qoyub.
İkinci Dünya müharibəsi illərində Mir Cəlalın "Xalqın ürək sözü" (1941), "Vətən hekayələri" (1942), "İlyas" (1942), "İsrafil" (1942), "Vətən yaraları" (1943), "Vətən" (1944) kitablarında, dövri mətbuatda çap etdirdiyi hekayələrində arxa və ön cəbhədə Azərbaycan xalqının faşizmə qarşı qəhrəmanlıq mübarizəsindən geniş bəhs olunur.
Mir Cəlalın “Vətən yaraları" isə xüsusən diqqət çəkir.
Əsər hekayə janrında yazılmışdır.
Əsər II Dünya müharibəsinə həsr olunub və müharibənin ən qızğın çağında qələmə alınıb. Əsərdə geniş müharibə səhnələri verilməyib. Əsəri oxuduqca oxucuda ədalətsiz müharibəyə, onu törədənlərə qarşı güclü qəzəb, nifrət duyğusu oyanır. Əsərdə bir-birinə zidd olan iki aləm üz-üzə qoyulur: dinc həyat və müharibə. Dinc həyat yalnız əsgər xatirələrində mövcuddur. Müharibə isə gerçək və amansızdır. Əsərdə dinc həyatın, əziz xatirələrin, müqəddəs hislərin qorunması istəyi hadisələrin mahiyyətini, mənasını təşkil edir.
Əsərin əsas qəhrəmanı əsgər obrazıdır. Hadisələr onun dilindən söylənilir. Əsgər dinc həyatın, əziz xatirələrin qoruyucusudur. Lətif və Nəsrəddin onun həmvətənləri və döyüş yoldaşlarıdır. Hər üçü vətəninə, ailəsinə dərindən bağlıdır.
Yazıçı əsərdə bədii təsvir və ifadə vasitələrindən məharətlə istifadə etmişdir.
İdeyası: müharibə insanları məhv etsə də, onların qəlbindəki əziz xatirələri, müqəddəs hisləri məhv edə bilməz.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(05.10.2023)