Nigar Həsənzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

AZAL təyyarəsinin qəzasından bir il ötdü. Dünən dərin hüznlə, matəm hissiylə o günü xatırladıq.

Azərbaycan aviasiyasının tarixi XX əsrin sonlarından başlayır. Azərbaycan Hava Yolları (AZAL) yaradıldıqdan sonra ölkənin hava nəqliyyatı sürətlə inkişaf etməyə başlayıb. Təyyarələrin alınması, uçuş marşrutlarının genişləndirilməsi və beynəlxalq standartlara uyğunlaşma bu sahəni həm sərnişinlər, həm də peşəkar heyət üçün etibarlı edib. Lakin hər inkişaf yolunda öyrədici dərslər də olur. Yəni ağır faciələr, gözlənilməz qəza nümunələri, insan həyatının nə qədər qiymətli olduğunu bir daha xatırladadır.

AZAL‑ın yaranmasından sonra ölkədə aviasiya sahəsində ciddi addımlar atılıb. Təlim proqramları gücləndirilib, təhlükəsizlik protokolları yenilənib və sərnişinlərin təhlükəsizliyi, rahatlığı ön plana çəkilib. Lakin aviasiya nə qədər inkişaf etsə də, gözlənilməz hadisələr qaçılmazdır.

25 dekabr 2024‑cü il Azərbaycan üçün yalnız qışın soyuğu ilə deyil, həm də ağır bir xatirə ilə yadda qalıb. Doğrudur, bundan öncədə dəfələrlə bu cür faciəvi təyyarə qəzaları ilə rastlaşmışıq, ancaq bu qəza bir daha təhlükənin başımızdan heç getmədiyinin bariz nümunəsi olub. AZAL‑a məxsus Embraer 190 sərnişin təyyarəsi Bakıdan Qroznı istiqamətində uçuş edib. Təyyarə Aktau, Qazaxıstan yaxınlığında məcburi eniş cəhdində qəzaya uğrayıb. Bu faciə 62 sərnişin və 5 ekipaj üzvü arasında 38 nəfərin həyatını itirməsi 29 nəfərin isə pilotun səyi sayəsində sağ qalması ilə nəticələnib. 

Bu faciənin unudulmaz olmasının səbəbi yalnız itkilər deyil. Pilot və ekipajın səyi, təcili xilasetmə əməliyyatlarının dəqiqliyi, vətəndaşların həmrəylik nümayişi  hadisəni unudulmaz edir. Bu hadisə yalnız acı bir hadisə deyil, həm də həyatın dəyərini bir daha anladan, vətən,millət anlayışının,cəsarətin ön plana çəkildiyi tarixi bir andır.

Mətbuat və sosial media faciəni təkcə xəbər olaraq deyil, həm də insan hissləri, xatirələr və ictimai narahatlıq prizmasından işıqlandırıb. Sosial şəbəkələrdə insanlar yazırdılar:

"Pilotlar son ana qədər uçuşu idarə edərək mümkün qədər çox can xilas edib".

"Bu hadisə mənə uçuşdan qorxmağımdan daha çox insanlıq, mərhəmət və qəhrəmanlıq barədə düşündürüb".

"Sağ qalanlarının  ailələri ilə yenidən bir araya gəlmələri üçün dua edirəm. Hər biri rahat yatsın, ruhları şad olsun".

 Sosial mediada yayılan videolar və görüntülər sərnişinlərin son anları olduğlarını hiss etməsi, duaları və qorxu ilə ümidin qarışığını əks etdirirdi. İnsanlar yazırdılar ki, bu görüntülər "hər saniyə həyatın nə qədər qiymətli olduğunu xatırladır".

Diplomatik açıqlamalar və rəsmi etiraflar da sosial mediada geniş müzakirə olunub. 2025-ci ilin oktyabrında Rusiya Prezidenti Vladimir Putin etiraf edib ki, 2024-cü ilin dekabrında rus hava müdafiə sistemləri həmin sərnişin təyyarəsini Rusiya səmasının müdafiəsi zamanı zədələyib. Bu açıqlama faciənin yalnız texniki qəza olmadığını, həm də millət,tarix  insanlıq dərsi olduğunu ortaya qoyub.

Bu faciə təkcə aviasiya texnologiyasının limitlərini deyil, hər bir insanın həyatının nə qədər qiymətli olduğunu dəfələrlə xatırladıb. Hər bir uçuş, hər bir pilot və sərnişin üçün məsuliyyətli olmağın vacibliyi bir daha ön plana çıxıb. Hər bir itki bir ailənin kədəri, bir həyatın yarımçıq qalan arzusu, bir xatirənin daşıyıcısıdır.

Bu gün biz 25 dekabrı yalnız qara bir gün kimi deyil, həm də insanlıq dərsi kimi xatırlamalıyıq. Bu faciə bizə xatırladır ki, texnologiya nə qədər inkişaf etsə də, həyatın özü heç bir təhlükəsizlik proseduru ilə tam əvəz edilə bilməz. Aviasiya sahəsində uğurlar və uğursuzluqlar, gələcəkdə daha təhlükəsiz uçuşların təmin edilməsinə və insan həyatının qorunmasına xidmət etməlidir.

Bu qəzada həlak olan bütün səma qurbanlarının ailələrinə və yaxınlarına bir daha başsağlığı veririk.

Allah rəhmət etsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(26.12.2025)