Təranə Dəmir, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün
Hərdən öz -özümə sual verirəm ki, görəsən bütün təsadüflər zərurətdən doğurmu? Yaşadıqlarımız, qarşılaşdığımız bütün təsadüflərin arxasında zərurət dayanırmı? Axı təsadüfi görüşlərin hamısı vüsala, xoşbəxtliyə aparmır adamı. İşgəncəyə, göz yaşına, ölümə aparanlar da olur.
Sual doğur, bu zərurəti yaradan səbəb nədir bəs? Bütün təsadüflərdən sonra üzümüzə qapılar açılmırsa, təsadüfən görüşdüyümüz adamlarla bir də rastlaşmırıqsa, bunun harası zərurət oldu?
Bəzən uğursuzluqlarımızın adını sınaq qoyuruq, Tanrı tərəfindən göndərilən imtahan adlandırırıq. Bir sözlə, burda da işi öz xeyrimizə həll etməyə çalışırıq. Yəni təsəlliylə ovuduruq özümüzü.
Şairləri çox incidən bir sualla çıxırlar bəzən adamın qarşısına? "Niyə ağrıdan, acıdan, kədərdən, həsrətdən yazırsız? Dünyaya işıqlı tərəfdən baxın. Qaranlıq yorur və qorxudur adamı"
Axı heç kim xoşbəxtlikdən şair olmur. Elə insanı şair edən onun əzabları , yaşadıqları, eyni zamanda yaşaya bilmədikləridı axı. Kefindən yazan şair rastıma çıxmayıb hələ. Ən xoşbəxt şeirlərin də arxasında lirika dayanır. Lirika poeziyanın canıdı, sütunudu. Poeziyanın özü həsrətdən yaranıb. Mənim aləmimdəsə həsrətdən doğan şeirlər daha mükəmməldi.
Hamının kədərini özününkü edə bilmirsə, o şairdən heç nə gözləməyin. Şair təkcə özünü yaşamamalıdı. Şairun ruhu yerdədirsə, ona Tanrı sığalı çəkilməyibsə, demək onun yazdıqları da adi söz yığınıdı. Nəfəssizdi. Şeir doğulmalıdı. Əks halda yazılan bütün şeirlər əlsiz, ayaqsız, gözsüz, dilsiz, ağızsız yaranacaq. Zorla , süni, başdansovdu, ürəksiz, sevgisiz yazılan bütün yazılar şeir statusu ala bilmir. Bayağı, sönük, nursuz, qaranlıq yazı oxuyuruq, vəssalam.
Axı şikəst şeirlər kimə lazımdı?
Qaldı ki, təsadüflərə. Bütün təsadüflər zərurətdən yaranırsa, demək, bizim şairliyimizin də bir "Ol" tərəfi var yəqin ki.
Yadımdadı, dördüncü sinifdə oxuyurdum. Qısa hekayələr yazırdım və anama oxuyurdum. Xoşuna gəlirdi. Anam heç vaxt məni tərifləməzdi. Gözlərindən oxuyurdum ürəyindən keçənləri. Düşünürdüm ki, əgər anamın xoşuna gəldisə, demək, hər şey qaydasındadı. Sevinirdim. Atamısa razı salmaq qeyri -mümkün idi. Ona görə də çox vaxt atamdan hər şeyi gizlədirdim.
Bir gün mənim hekayələrimi tapıb oxumuşdu. Mənə stimul verməkdən, alqışlamaqdansa, "hekayə yazmağa nə var ki, hünərin var, şeir yaz"- dedi. İçimdə nəsə qırılıb düşdü o an, amma heç nə demədim, susdum. Dördüncü sinifdə oxuyan, doqquz yaşlı bir uşağa bunu deməklə onun bütün istəklərinin qarşısına sədd çəkilərdi bəlkə də. Amma mən ruhdan düşmədim. Özümə söz verdim ki, şeir yazacam. Səhəri gün şeirlə gəldim atamın hüzuruna. Bu dəfə də üzünün ifadəsi dəyişmədi. Sonra bir də ona şeir oxumadım. Bəlkə bu da zərurət idi. Bəlkə də atam elə deməsəydi mən öz yaradıcılığımı elə hekayədə də tamamlayacaqdım. Atamın arzusuyla hüquqşünas olacaqdım bəlkə də. Ya qanunlarımızın keşiyində ayıq-sayıq dayanacaqdım, ya da yazılmayan qanunlar məni dəyişib tamam ayrı adam edəcəkdi.
Təsadüf zərurətdən doğdumu? Mütləq idimi mən şair olum? Mənim şairliyimlə dünya dəyişdimi, mənim sözümə qulaq asdımı Göy üzü? Mənim arzularımın mərkəzində fırlandımı hadisələr, ya yalançı hay-küyümdə asılıb qaldı duyğularım? Çox sevdiyim azadlığıma qovuşa bildimmi?
Bilmirəm. Bircə onu bilirəm ki, bütün təsadüflərin arxasında nəsə dayanmır.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(14.01.2025)
