Varis, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

Əlbəttə ki dünyanın ən populyar və ən kütləvi idman növü sayılan futbol heç də adi idman növü deyildir, o, milyard insanın diqqətini, fikrini özünə çəkən, çılğın azarkeşə çevirib öz ardınca apara bilən siyasətdir,  stadiona gəlmələr, reklam, atributika satışı və bukmeyker kontorları vasitəsilə yüz milyardla gəlir gətirən iqtisadiyyatdır, həm də öz qrasiyası, gözəlliyi ilə müdhiş bir incəsənət nümayişidir.

Futbol xatirələrimin başında Madriddə “Santyaqo Bernabeu” stadionunda “Real” – “Atletiko”, İstanbulda “Ali Sami Yen”də “Qalatasaray”-“Fənərbaxça”, Lujnikidə “Spartak” –MOİK derbilərini izləməyim dayanır, bir də daha çox futbolla tam təmasda olduğum uşaqlıq xatirələrim.

70-ci illərdə atam əlimdən tutub məni doğulduğum və yaşadığımız Sumqayıt şəhərinin Mehdi Hüseynzadə stadionuna aparırdı. SSRİ çempionatının 2-ci divizionunda çıxış edən yerli “Xəzər” komandasına “Neftçi”dən qovulduqdan sonra xeyli çəki artıran və yaşlaşan Anatoliy Banişevski və Leonid Bruxti cəlb edilmişdi, onları izləməyə gedirdik. Onlar matçın son 30 dəqiqəsində meydana çıxırdılar və ilk 60 dəqiqədə sumqayıtlılar hətta 0:3 uduzsaydılar belə hamı əmin idi ki, hesab azı 4:3 olacaq.

Bu, adi futbol matçları deyildi, yüz minlərlə insan üçün əsl bayram idi. Tək sumqayıtlılar yox, Bakıdan, ətraf rayonlardan insan seli Sumqayıta axışırdı, 30 minlik stadion ağzınacan dolur, ətraf binaların damları, ağacların, stadion hasarının üstü belə tamaşaçılarla dolurdu.

Başqa bir xatirəm: uşaq vaxtı bir yay tətilini ata-ana yurdum Qazax rayonunda keçirirdik, rayon gəncləri Tbilisiyə - “Dinamo” –“Neftçi” oyununu izləməyə gedirdilər, mən də onlara qoşuldum. Yazılmamış qanunları bilmirdim, birinci hissədə “Neftçi” hesabı açanda durub necə “qol” dedimsə, ətrafdakı gürcülərin hamısının qanlı-qanlı baxışlarını və öz dillərində nələrsə - yəqin ki, söyüş idi – söyləmələrini eşitdim. Mənimlə gedənlər cəld məni aşağı oturdub dedilər ki, sən bilmirsən ki, bura onların yeridir, adam da belə edər?

Və məni “Neftçi” oyunu udsa, gürcülərin bizi oradan sağ buraxmayacaqlarına əmin etdilər. “Neftçi” də “Neftçi”dir də, təbii ki, udmadı, 1:2 uduzdu və biz sağ-salamat Tbilisi stadionunu tərk etdik.

Daha bir acı xatirəm artıq 80-ci illərlə - məktəbli dönəmimlə bağlıdır. O vaxt respublikalar üzrə uşaqlar arasında “Sevinc” kuboku uğrunda futbol yarışı keçirilirdi, qalib komandalar “Dəri top” adlı ölkə yarışlarına vəsiqə qazanırdı.

Biz Sumqayıtın 8-ci mikrorayonunun Mənzil İstismar Kontorunun formalaşdırdığı komandaydıq, şəhərimizdə 1-ci olub respublika finalını Bakı komandası ilə oynamalı olduq. Qalib komanda Dnepropetrovska gedəcəkdi. Tofiq Bəhramov stadionunun yardımçı meydançasında oynayırdıq. İddialıydıq. İlk hissəni 2:0 qazandıq, rəqibə heç bir şans vermirdik. Mən 10 nömrəydim, mərkəz hücumçusu. Fasilədən sonra kartlar dəyişdi. Oyunla heç nə edə bilməyən rəqibimizin azarkeşləri “venqerka” deyilən sapandla (iki qoşa barmağa rezini bağlayırdın, qalın misdən düzəltdiyin “güllə” ilə hədəfini vururdun)  bizi yaylım atəşinə tutdular, ayaqlarımız deşik-deşik oldu, hakim isə 2 penalti və 2 qırmızı karla bizə yerimizi göstərdi. Beləcə, bizi uduzdurdular. Hönkürtüylə ağlayırdıq. Həyatımızda ilk sınma anıydı bu.

Bizi məğlun edən komanda Dnepropetrovskda ilk matçda çox böyük hesabla məğlub oldu, Allah onların cəzasını verdi.

Nə bilim, futboldan saatlarla doymadan danışaram.

Kədərli xatirə danışdım, bir gülməlisini də deyim. Yaxınlarda Türkiyə televiziyasına müsahibə verirdim.  Soruşdular, “Qalatasaray”lısan, ya “Fənərbaxça”lı? Dedim, “Çanaqqala Dardanelsporlu”. Hamı necə qəşş etdisə, bir müddət gülməklərini saxlaya bilmədilər.

Futbol mənim ən sevimli hobbimdir, bu gün də futbol oynayıram. Uşaqlıqdakı kimi yenə hücumçuyam. Amma uşaqlıqda və gəncliyimdə topu meydançanın özümüzə aid hissəsində götürüb bir-bir rəqibləri keçərək irəliləyərək qol vururdumsa, indi yaş öz sözünü deyir, ofsaydda durub ötürmə gözləyirəm.

Həyatım boyu üç dəfə qolum, bir dəfə ayağım sınıb futbolda, bir dəfə çənəmin altı partlayıb, 5 tikiş atılıb. Amma heç nə məni bu sevimlimdən ayıra bilməyib.

Yeri gəlmişkən, mənim futbolla bağlı kitabım da var. Azərbaycan futbolunun canlı əfsanəsi, Pele təxəllüslü dostum Nazim Süleymanovdan bəhs edən “Bitməyən matç” kitabını yazmışam.

Biz hamımız öz həyatımızı yaşamaqla sanki bir futbol matçı oynayırıq. Yaşayırıqsa, demək, hələ matçımız bitməyib.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(03.04.2025)