Şəfa Vəli, “Ədəbiyyat və incəsənət”
Türkdilli xalqların maddi-mənəvi irsinin qorunması, tədqiqi, təbliği Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun (TMİF) yaranma və fəaliyyət məqsədidir. Fond, həmçinin, türkdilli xalqlar arasında mədəniyyət körpüsü rolunu oynayır, ortaq tarixin, mənəvi dəyərlərin unudulmaması istiqamətində mühüm işlərə imza atır: elmi konfranslar, sərgilər, nəşrlər və s. kimi layihələr həyata keçirir.
Xatırladaq ki, Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun yaradılması ilə bağlı ilk təşəbbüs 2009-cu il oktyabrın 3-də Azərbaycan Respublikasının Naxçıvan şəhərində keçirilmiş Türkdilli Ölkələrin Dövlət Başçılarının IX Zirvə Toplantısında irəli sürülüb. Təşəbbüs yüksək dəyərləndirilib və 2012-ci il avqustun 23-də Fondun nizamnaməsi qəbul edilib. Mənzil-qərargahı Bakıda yerləşən Fondun hazırkı prezidenti Qazaxıstan Respublikasının Əməkdar Xadimi, professor, sənətşünaslıq doktoru, bəstəkar Aktotı Raimkulovadır.
Yola saldığımız 2024-cü il də Fondun həyata keçirdiyi mühüm layihələr ilə yadda qaldı. Eyni zamanda, Türkmənistan və Özbəkistan Fonda üzv olmaq barədə qərarlarını açıqladılar.
FOND ŞURASININ İLK İCLASI
Fondun 12 illik fəaliyyəti dövründə ilk dəfə olaraq, Azərbaycan Respublikasının mədəniyyət naziri Adil Kərimlinin sədrliyi ilə Türk dövlətlərinin mədəniyyət nazirliklərinin rəhbərləri səviyyəsində Fond Şurasının iclası keçirildi. İclas zamanı Fondun 2025-ci il üçün fəaliyyətinin strateji istiqamətlərinin müəyyən edilməsi ilə bağlı müzakirələr aparıldı, fəaliyyət planı və büdcə təsdiq edildi, Fondun nəzdində Məsləhət-Ekspert Komitəsi yaradıldı.
MƏDƏNİ İRS OBYEKTLƏRİ KATALOQU
Fond 2024-cü il ərzində “Türk İrsi” Türk Dünyasının Mədəni İrs Obyektləri Kataloqunun hazırlanması üzərində fəal işə başlamışdır. Belə ki, Türk dünyasının bir sıra mühüm memarlıq abidələri və qədim əlyazmalarının dirçəldilməsi məqsədi ilə onların üzərində bərpa və muzeyləşdirmə işləri aparılır. Növbəti illərdə Azərbaycan Respublikasının Qarabağ bölgəsində yerləşən bir sıra tarixi-mədəni obyektlərdə bərpa, muzeyləşdirmə, arxeoloji və konservasiya işlərinin həyata keçirilməsi də planlaşdırlır.
MAARİFLƏNDİRMƏ
Fondun fəaliyyət istiqamətlərindən biri də maarifləndirmədir. TMİF indiyədək Türk dünyasının görkəmli şəxsiyyətləri və ədəbiyyat inciləri barədə müxtəlif kitabların nəşrinə imza atıb. Bu kitabların hazırlanmasında türkdilli tədqiqatçıların, mütəxəssislərin cəlb olunmasına xüsusi diqqət yetirilir. Fondun həyata keçirdiyi təhsil proqramlarında da üstünlük mütəxəssislərə verilir. Qeyd edək ki, ilki İstanbulda baş tutan təhsil proqramının 2025-ci ildə bütün türkdilli ölkələrdə keçirilməsi də planlar sırasındadır.
ORTAQ TARİXİN ÖYRƏDİLMƏSİ MƏRKƏZLƏRİ
Fondun təşəbbüsü ilə Türk dünyasının bir çox şəhərində, təhsil müəssisəsində ortaq tarixin və dəyərlərin araşdırılmasına, öyrənilməsinə, gələcək nəslə ötürülməsinə dair mərkəzlər də açılıb. 2025-ci ildə bu cür mərkəzlərin Yusif Balasaqunlu adına Qırğızıstan Milli Universitetində, Əl-Fərabi adına Qazax Milli Universitetində, həmçinin, Azərbaycan, Türkiyə, Türkmənistan, Özbəkistan və Macarıstanda açılması nəzərdə tutulur.
“TURK DİSCOVERY” YOUTUBE KANALI
TMİF öz fəaliyyətində müasir yeniliklərə və dövrlə səsləşən texnologiyalara da qucaq açır. Türk dünyasının maddi-mənəvi irsindən, qədim adət-ənənələrindən və milli dəyərlərindən bəhs edən proqramların, sənədli filmlərin yayımlandığı “Turk Discovery” YouTube platforması da Fondun layihəsidir. Milli bayramlar, qurama-tikmə, toxuculuq, ipəkçilik, misgərlik, milli geyimlər; platformada bu cür-Türk dünyasına aid sənət və sənətkarlıq ənənəsi ilə bağlı proqramların yayımlanması zamanla daha da geniş vüsət alacaqdır. Vurğulamaq yerinə düşər ki, ortaq türk musiqisi də TMİF-in tədqiq və təbliğ obyektlərindəndir.
BEYNƏLXALQ ELMİ LAYİHƏLƏR
Beynəlxalq layihələrdə uğurla iştirak edən Fondun elmi fəaliyyəti də təqdirəlayiqdir. Nümunə olaraq, 13 dekabr 2024-cü ildə Parisdə keçirilən “Dünyanın leksikoqrafiyada xəritələşdirilməsi: “Divanü Lüğat-it-Türk”ün 950-ci ildönümü” adlı beynəlxalq konfransı göstərmək olar. Bəli, Türk tarixinin bu ortaq dəyərinin dünyada fundamental və mühüm əsərlərdən biri kimi tanınması da Fondun fəaliyyət uğurlarındandır.
MEDİA MEQALAYİHƏSİ
2025-ci ildə TMİF-in ən böyük layihələrindən biri də yaxın günlərdə icrasına başlanılacaq Türk dövlətləri və xalqlarının mədəniyyətinin və irsinin vahid təbliğat platformasının işə salınmasıdır. “Qızıl alma” adlanan bu platformanı Fond Azərbaycanın mədəniyyət sahəsində ən böyük media resurslarından olan “Ədəbiyyat və incəsənət” portalı ilə birgə həyata keçirəcək. Layihə özündə Fondun fəaliyyətini türk dövlətləri və türkdilli xalqlara çatdırmaq, türk dünyası mədəniyyət xəbərlərini hər bir xalq üçün əlçatan etmək, türklərin ortaq mədəniyyətini və irsini geniş təbliğ etməkdən ibarətdir.
Hazırda platforma Azərbaycan, Qazaxıstan, Qırğızıstan, Türkiyə və Özbəkistan təmsilçiliyinə malikdir, tədricən bura Macarıstan və Türkmənistan da daxil ediləcəkdir. Növbəti mərhələdə isə platforma ingilis, rus və digər beynəlxalq dillərdə bütün dünya üzrə fəaliiyyətini genişləndirəcəkdir.
YENİ PERSPEKTİVLƏR
Türk Dövlətləri Təşkilatının Dövlət başçılarının 11-ci Zirvə görüşü 2024-cü ilin noyabrında Bişkekdə baş tutdu. Zirvə görüşü çərçivəsində TMİF Qırğız Respublikasının Milli Tarix Muzeyində unikal sərginin təntənəli açılışını etdi. Mahmud Kaşğarinin zəngin irsinə həsr olunmuş sərginin açılışında TMİF prezidenti Aktotı Raimkulova çıxış edərək Mahmud Kaşğaridən sitat gətirdi:
“... Allah-təala bəxt nurçusunu türklərin bürclərinə ucaltdı,
onların səltənətini səmavi kürələrin arasına qoydu...”
Fondun Nizamnaməsinə əsasən, 2025-ci ildə Fondun Şurasına sədrlik Qazaxıstan Respublikasına keçib. 2025-ci ilin fevralında Astanada Fondun II Şurasının keçirilməsi planlaşdırılır.
Bir sözlə, qarşıda yeni perspektivlər, Fondun rəhbərliyinin bol entuziazmı dayanır.
Türk dünyasının birliyi və işıqlı sabahı naminə Türk Mədəniyyəti və İrsi Fonduna uğurlar və uğurlar!
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(21.01.2025)
