MuradVəlixanov, “Ədəbiyyat və İncəsənət”

Bizlər Atilla haqqında nələri bilirik? Ən azından onu bilirikmi ki, söhbət 5-ci əsrdə yaşamış, Avropa ərzilərinin yarıdan çoxuna hakim olmuş Hun hökmdarından gedir? Əlbəttə ki, biliklərin hər gün genişləndirilməsi gözəl şeydir. Odur ki, gəlin biz türklərlə bağlı olan Atilla barədə məlumatlanaq.

Attilanın atası Muncuq xan idi. Əmisi Rua, onu atası öldükdən sonra təkbaşına yaşamağa çalışarkən tapıb və yanına gətirmişdi. Eramızın 434-cü ilində qardaşını devirərək taxta keçən Attila deyilənə görə İdil Türklərindəndir. Müasirləri onun ortaboylu,enlikürək, qara saçlı olduğunu yazır. Güclü natiqlik qabiliyyətinə malik olub sadə həyat tərzi sürən Attila qonaqpərvərliyi ilə də seçilib. O, Avropa qitəsinin üçdə ikisindən çoxuna hakim olub və dövlətin sərhədlərini Asiyaya qədər genişləndirib. Hökmdarlığı boyu ordusu ilə Qərbi və Şərqi Roma imperiyalarını tez-tez istila edən Attila orta əsr salnamələrində qəddarlığı ilə tanınırdı. Bu səbəblə avropalılar ona “Tanrının Qamçısı” deyirdi. Ancaq Macar və Türk mənbələrində müsbət şəkildə anılır və adından hörmətlə bəhs edilir.

Avropada Hunları Attiladan əvvəl də yaxşı tanıyırdılar. 374-cü ildə Hunların hökmdarı seçilən Balamir qərbə doğru irəliləyərək xeyli torpaqlar almış,şərqi german tayfalarını öz tərəfinə çəkmişdi. 409-cu ildə Balamirin oğlu Ulduz xan Bizans üzərinə hücuma keçdi. İstilalardan bezən Bizans imperatoru elçi göndərib Hunlara sülh təklif etdi. Atillanın adının Avropada qorxu ilə çəkilməsinin bir digər səbəbi isə Romaya səfərə hazırlaşdığı ərəfədə Roma papasının Attilanın qarşısında diz çökməsi ilə əlaqədardır. Nəticədə Attila hücuma keçmədi, əvəzində Romanı vergiyə bağladı. Attilanın ölüm səbəbi olaraq isə həyat yoldaşı ilə evləndiyi gün həddindən artıq şərab qəbul etməsi göstərilir. Məzarının harda olduğu bilinmir. Hətta məzarın yerini bilən hər kəsin öldürüldüyü qeyd edilir. Ancaq tarixçilər arasında Tuna çayının yatağının bir müddət dəyişdirildiyi və Attilanın xəzinələri ilə birgə yatağın altında basdırıldığı qeyd edilir. Daha sonra isə çay yatağının əvvəlki vəziyyətə gətirildiyinə dair yayılmış bir inanc mövcuddur.

Atilla qədər hələ ki bu qədər.

“Ədəbiyyat və İncəsənət”

(26.11.2024)