Harun Soltanov, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Təqvimlər insanın ixtirasıdır. Vaxtı bölməyə, onu ölçülə bilən bir çərçivəyə salmağa çalışırıq. Günlər, aylar, illər sanki həyatımıza bir nizam vermək üçün bir xəritə çəkirik. Amma sevgi xəritəyə sığarmı? O, bir tarixdə doğulub, başqa bir tarixdə ölürmü? Yoxsa o, zamansızdır, bizdən əvvəl mövcud olub, bizdən sonra da mövcud olacaq bir axın, bir dalğa kimi?

İnsanlar 14 fevralı “sevginin günü” elan ediblər. Amma bu nə deməkdir? Sevginin yalnız bir günü olurmu? Əgər sevgi həqiqətən bir günün içində sıxışdırılacaq bir şeydirsə, demək ki, o, heç vaxt gerçək olmayıb. Sevgi nə bir təqvim yarpağıdır, nə də bir tarixdir. O, bir anın içində donmuş zaman deyil. O, zamanın özüdür. Onu yaşamaq olar, amma ona sahib olmaq olmaz. Onu qazanmaq olar, amma onu saxlamaq mümkün deyil. O, daim axır, dəyişir, çevrilir. İnsanlar isə onu sabitləşdirməyə, ona bir gün, bir ad, bir məna verməyə çalışırlar. Amma sevgi nə qədər dərk edilməyə çalışılsa, bir o qədər sirr olaraq qalır.

Keçən il bu gündə, mən ona bir dəstə qızılgül yox, bir terrarium hədiyyə etdim. (şəkildə) İçində iki tısbağa var idi. Sakit, öz dünyasında, heç nəyə tələsməyən. O, sadəcə bir hədiyyə deyildi, bir ideya idi, bir fəlsəfi konsepsiya idi. Çünki mən sevgini tısbağalar kimi görürdüm: tələsməyən, təntənəsiz, sadəcə mövcud olan bir şey. İnsanlar sevginin ehtiras, sürət, həyəcan olduğunu düşünürlər, amma bəlkə də o, səssizlikdir. O, iki insanın bir-birinə heç nə demədən oturub eyni səmanı izləyə bilməsidir. O, sübut tələb etməyən bir duyğudur.

Amma insan tısbağa deyil. İnsan narahatdır. İnsan daim hərəkətdədir, daim suallar verir, daim nəyisə dərk etməyə çalışır. Biz sevdiyimiz insanın yanımızda olmasını istəyirik, amma onun ruhunu da ələ keçirmək istəyirik. Biz “sən mənimsən” demək istəyirik, amma sevgi kiməsə məxsus ola bilməz. Sevgi sahiblənməyə başladıqda, o, artıq sevgi deyil.

Keçən il ona bu hədiyyəni verəndə dedim ki, “bu sənə ilk və son sevgililər günü hədiyyəm və təbrikimdir. Çünki məhəbbətin günü olmur”. O an mənim üçün sevginin bir tarixə bağlanmasının nə qədər mənasız olduğunu hiss etdiyim ən saf an idi. Çünki sevgi yalnız 14 fevralda deyil, hər gündə mövcud olmalıdır. O, bir anın içində sıxışdırılıb qeyd edilməli bir şey deyil. O, bizim nəfəsimiz qədər bizə aid olan, bizim ruhumuz qədər dərin bir duyğudur.

Bəs indi? Bir il keçib. Tısbağalar hələ də oradadırmı? Onlar hələ də sakit, təlaşsız, məhvlərindən məmnundurlarmı? Yoxsa onlar da bizim kimi dəyişiblər, yeni bir şəraitə uyğunlaşıblar? Bəlkə, onların sakitliyi əslində bizim üçün bir dərs idi. Həyatın və sevginin tələsməyə ehtiyacı olmadığını bizə xatırlatmaq üçün.

Bəzən düşünürəm ki, sevgi öz içində iki ziddiyyəti daşıyan yeganə duyğudur. O, həm yaradır, həm məhv edir. Həm azad edir, həm əsir edir. O, insanı ən güclü edər, amma eyni zamanda ən aciz hala salar. O, həm özümüzü tapmaqdır, həm də özümüzü itirmək.

  Sevgi yanan bir şam kimidir. O, işıq saçır, amma yavaş-yavaş özünü əridir. Biz o işığa baxıb sevinirik, amma unuduruq ki, o, yanmasa, işıq da olmazdı. İnsanlar bəzən “məni tamamlayan birini axtarıram” deyirlər. Amma sevgi tamamlanmaq deyil. O, insanı bütöv etmir. O, insanın içində boşluqlar açır, sonra o boşluqları özünəməxsus bir şəkildə doldurur. O, insana başqa bir insanda itmək, amma eyni zamanda özünə qayıtmaq imkanı verir.

  Keçən il bu gündə, o terrariumun içində iki tısbağa var idi. Mən onlara baxanda sevginin tələsmədiyini, səssiz olduğunu, izah tələb etmədiyini hiss edirdim. Amma indi başa düşürəm ki, insan tısbağa deyil. İnsan, sevginin sonsuza qədər eyni qalmasına dözə bilmir. İnsan daim dəyişir, daim nəyisə yenidən sorğulayır.

  Bəlkə də, sevgi paradoksdur. O, nə qədər çox istənilsə, bir o qədər əlçatmaz olur. O, nə qədər izah edilməyə çalışılsa, bir o qədər anlaşılmaz qalır.

  Bu gün, 14 fevraldır. Təqvimdə sadə bir tarix, amma keçmişin içində donub qalmış bir gün. Keçən il bu tarixdə sevgi var idi. O, terrariumun içində idi, tısbağaların sakit baxışlarında, çərçivəyə sığmayan duyğularda idi.

   Bu il isə… O hardadır?

   Sevgi heç vaxt tam itmir. O, sadəcə başqa bir formaya keçir. O, xatirələrə çevrilir, düşüncələrə, səssiz gecələrə, cavabsız suallara. O, bəzən heç gözləmədiyin anda geri qayıdır—tanış bir mahnıda, bir küçədən keçərkən duyulan qoxuda, bir anın içində yenidən canlanan hisslərdə. Bəzən də o, bir dəfə getdisə, geri dönməz. O, sadəcə bir yaddaşın içində iz buraxar.

  Və indi, bu 14 fevralda, mən öz dediyim sözləri bir daha anlayıram: “Bu sənə ilk və son sevgililər günü hədiyyəm və təbrikimdir. Çünki məhəbbətin günü olmur.” Bu sözlər indi mənim içimdə başqa bir mənayla səslənir. Keçmişin pıçıltısı kimi. Xatirələrin çəkisi kimi. Həqiqətin özü kimi.

  Sevgi təqvimə sığmaz. O, bir gün deyil. O, bütün günlərdir. O, bütün anların içində gizlənmiş, hiss edilmək üçün gözləyən bir varlıqdır.

  Bəlkə də, sevgi heç bir tarixə aid deyil. O, sadəcə bizim ruhumuzun bir güzgüsüdür. Biz onu görəndə, əslində özümüzə baxırıq. Biz onu yaşadıqda, əslində özümüzü dərk edirik. O, bizim gözlərimizin içində gizlənmiş bir kainatdır. O, bizdən kənarda deyil, içimizdədir.

   Bu gün 14 fevraldır. Amma bəlkə də, bu sadəcə bir gündür. Sevgi isə təqvimin heç bir günündə deyil. O, zamanın özü qədər sərhədsiz və mövcudluğun özü qədər müəmmalıdır...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.02.2025)