Amil, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bu gün sizlərlə qədər barəsində danışmaq istəyirəm. Qədər İslamda 2 hissəyə bölünür: 1.ixtiyari; 2.izdirari

Hansı yerdə anadan olacağmız, ana-atamızın kim olacağı, hansı cəmiyyətdə doğulacağmız kimi şeylər izdirari, yəni seçə bilmədiyimiz şeylərdir.

İxtiyari qədərə isə hansı dinə inanacağmız, hansı məzhəbdən olacağmız və ya Allaha inanıb inanmayacağmız kimi şeylər daxildi.

İslamda ilah, yəni Allah zamandan və məkandan münəzzəhdir. Yəni Tanrı üçün keçmiş, indiki, gələcək kimi bir anlayış yoxdur. O elə bir varlıqdır ki, hər 3 zamanı eyni anda görür və bilir. Beləliklə, Sənin seçimlərini də bilir. Yəni Səni yaradıb və Sənin bütün həyatında edəcəyin fəaliyyəti bilir.

Və inanca görə bunu alın yazısı olaraq qeyd eləyir. Dua eləməklə isə Sən şüurlu olaraq Tanrının həyatına müdaxilə etməsini istəyirsən və Tanrı Sənin həyatındakı müəyyən hadisələrə müdaxilə edir. Müəyyən vaxtlarda o, duanı qəbul edib müdaxilə edir və Sənin həyatında müəyyən şeyləri düzəldir, müəyyən zamanlarda isə bunu etmir. Ümumilikdə, Tanrı Sənin həyatına bütün dönəmlərdə müdaxilələr edir. Bu Onun iradə sahibi bir varlıq olmasını göstərir. Sən bir hərəkət edərkən orda həm Tanrının müdaxiləsiylə, həm də öz iradənlə iş görürsən. Bir hadisənin baş verməsində neçə faiz Allahın iradəsi, neçə faiz insanın iradəsi olması sualına isə İslam alimləri "bilmirik" cavabını veriblər.

Qədər mövzusunda 3 cərəyan var :

1. Qədəri rədd eləyənlər.

Yəni Allah heç nə yazmıyıb, insan nə istəyir, özü edir deyənlər. Bu absurddur.

2. Qədərcilər. 

Yəni insanın heç bir iradəsi yoxdur, "suya düşən bir yarpağ misalı, su hara aparsa ora doğru irəliləyir". Bu da absürddür. Çünki həm Allah insanı yaradlb, həm də ona iradə verməsə, bu zaman cənnət-cəhənnəmin də bir anlamı olmaz ki.

3.İslamiyyət inancı.

Və burda Allah insanın qədərini bilir, cüzi iradə verib, lakin müəyyən yerlərdə ona müdaxilə edir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(23.01.2025)