Nigar Xanəliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 Güclü bir boz rəngin örtdüyü sübh təbiətin sönmək bilməyən qışqırıqıyla qarşılanırdı. Amma bu sübhün heç bir sevinci yox idi, çünki Aljirə günəş doğrudan istilik verə bilmirdi. Qazaxıstanın çölləri məlum bir hekayəni, məhbəs divarları arasında həsrət dolu bir ömrü izah edirdi. Burada hər bir qadının dəyərli hekayəsi, unudulmaz faciəsi var idi.

1938-ci ildə Stalin repressiyalarının qaranlıq qanadları Qazaxıstanın Akmola vilayətinə də uzandı. “Vətən xainlərinin ailə üzvləri” ünvanıyla məhkum olunan qadınlar burada, Aljir düşərgəsində toplanırdı. Amma onların yeganə günahı ailədən birinin siyasi rejimə şübhə edilən davranışı idi. Buradakı qadınlar, analar, bacılar, yoldaşlar çarəsizcə azadlıq xəyalları qururdu.

 Düşərgənin bir guşəsində qaraşın gözləriylə uzaqlara baxan Sükriyyə Cavadın yeri həmişə diqqət çəkirdi. O, şair Əhməd Cavadın həyat yoldaşı idi. Qəlbindəki vətən sevgisi, düşərgənin amansız reallıqlarıyla qarşı-qarşıya idi. Hər axşam çöllərin sönük çılıqlıqları arasından bir gül görərdi. O gül onun üçün azadlığın, sevgisinin rəmziydi.

Buradakı qadınlar həyatın hər cür zərbəsinə dözməyi öyrənmişdilər. Düsərgənin sərt qışqırıq və tələbkar təbiəti hər birini daha dəmir iradəli olmağa vadar edirdi. Amma qəlbləri həmişə yumşaq qaldı. Onlar sevirdilər - azadlığı, ailələrini və bir-birlərini.

Bir gün düşərgədə qaraşın gözləriylə uzaqlara baxan Şükriyyə Cavadın yanında Tamara Xoyskaya oturdu. Onların arasındakı dialoq düşərgənin kədərli fonunda yeni bir ümidin rəmzinə çevrildi.

- Şükriyyə xanım, - Tamara sakit səslə başladı, - Burada keçən hər gün, azadlığımızı bir az daha uzaqlaşdırır, elə deyilmi?

Şükriyyə dərindən nəfəs aldı və uzaqlara baxmağa davam etdi.

-Azadlıq... -deyə pıçıltıyla cavab verdi, - O bizim içimizdədir, Tamara. Bizim xatirələrimizdə, sevgimizdə. Onu heç kim bizdən ala bilməz.

Tamara gözlərini qısıb çöllərin uzaq sərhədinə baxdı.

-Amma bura... bu yerlər... nə vaxtsa buradan çıxa biləcəyikmi? - dedi, səsindəki ümidsizliyi gizlədə bilmədən.

Şükriyyə onun əlini sıxdı.

- Tamara, mən bilirəm ki, bir gün bu divarlar yıxılacaq. Amma o günə qədər qəlbimizdəki azadlıq işığını söndürməməliyik. Mən Əhmədin şeirlərindəki o azadlıq hissini daşıyıram. Bu məni güclü edir.

Tamara göz yaşlarını gizlətməyə çalışaraq başını yellədi.

-Mənim atam da inanırdı ki, ədalət qalib gələcək. Amma bəzən qorxuram ki, bu yuxu heç vaxt gerçəkləşməsin.

Şükriyyə gülümsədi, bu təbəssüm kədərli idi.

-Ədalət bəzən yavaş gəlir, amma gəlir, Tamara. Bu günlər, bu çətinliklər bizi sınamaq üçündür. Biz isə sınmayacağıq.

Bu dialoq düşərgədəki qadınların qəlbində yeni bir işıq yandırdı. Hər bir qadın öz hekayəsində azadlığa və ümidə yer ayırmağa çalışırdı.

Aljir, sadəcə bir məhbəs deyil, insanlığın yoxlanmağının simvolu idi. Buradakı qadınların hekayəsi unudulmamalıdır, çünki onların çəkdiyi iztirablar təkrar olunmamalıdır. Hər bir ad, hər bir tale, hər bir qəlbin dərinliyində Aljirə bağlı bir səslənmə var. Hər bir hekayə, insanlığı yenidən qazanmağın bir yoludur.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(16.12.2024)