Nigar Həsənzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

20 aprel 1944-cü il... Bakı səmasında bir sükut çökdü. Sanki şəhər nəfəsini içinə çəkdi. Çünki Azərbaycan musiqisinin canlı yaddaşı, muğamın nəfəsi, səsi ilə könülləri oyadan Cabbar Qaryağdıoğlu bu dünyadan köçdü. Bu, sadəcə bir insanın deyil, bütöv bir dövrün başa çatması idi.

Onun adı sadəcə bir sənətkar kimi deyil, bir epoxanın simvolu kimi çəkilir. 1861-ci ildə Şuşada dünyaya göz açan Cabbar, o torpağın ahəngini səsində, nəfəsində, ifasında daşıyırdı. Dağların vüqarı, çayların pıçıltısı, elin ağrısı və sevinci onun səsində birləşirdi.

Gənc yaşlarından xalq məclislərində oxuyan Cabbar, tədricən Azərbaycanın hər guşəsində tanınmağa başladı. Lakin o, bununla kifayətlənmədi. Muğamı toy məclislərinin çərçivəsindən çıxarıb, səhnəyə, salona, xalqın ortaq mədəni yaddaşına daşıdı. Bu, cəsarətli və inqilabi bir addım idi.

Onun səsi təkcə Azərbaycanla məhdudlaşmadı. 1906-cı ildə Riqada fonoqrafla lentə alınan ilk ifaları Qərb aləminə Azərbaycan musiqisini tanıtdı. O dövrdə bu, texnoloji və mədəni baxımdan böyük hadisə idi. Çünki muğam – yalnız ifa deyil, həm də yaddaşdır, tarixdir, milli kimliyin səsə çevrilmiş halıdır.

Cabbar Qaryağdıoğlunun sənətinin qüdrəti yalnız səsində deyildi. O həm də bir məktəb idi. Onun şagirdləri – Bülbül, Seyid Şuşinski kimi sənətkarlar Azərbaycan vokal məktəbinin əsas sütunlarına çevrildi. O, təkcə muğamı yaşatmadı, onu gələcək nəsillərə miras qoydu.

Cabbar Qaryağdıoğlu yüzlərlə xalq mahnısını, təsnifi, muğamı səsi ilə yaddaşlara köçürdü. Qrammofon valında oxunan "Bayatı-Şiraz"ın o kövrək notları, “Segah”ın ürək dağlayan avazı bu gün də dinləyicini titrətməyə qadirdir.

O, nə məğrur titullarla, nə də rəsmi adlarla yaşadı. Onun adı xalqın dilində, səsi ürəklərdə əks-səda tapdı. 20 aprel 1944-cü ildə bu böyük səs susdu. Amma əslində yox – sadəcə fiziki dünya ilə vidalaşdı. Çünki belə səslər ölmür. Onlar zamanın dərinliyində, xalqın ruhunda yaşamğa davam edir.

Ruhu şad olsun!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(20.04.2025)