Heyran Zöhrabova, “Ədəbiyyat və incəsənət”
Bu gün çağdaş Azərbaycan nəsrinin ən görkəmli nümayəndələrindən biri olan yazıçı, tənqidçi, pedaqoq, mətbuat və mədəniyyət xadimi Seyid Hüseynin (Seyid Hüseyn Sadiqin) doğum günüdür.
Çağdaş Azərbaycan nəsrinin, xüsusilə hekayə janrının inkişafı və XX əsrin əvvəllərində ədəbi tənqidin yaranması Seyid Hüseynin adı ilə bağlıdır.
Şirin hekayə ustası kimi şöhrət qazanmış Seyid Hüseynin nəsri çağdaş Azərbaycan ədəbiyyatının təşəkkülü və inkişafı dövrünün ən parlaq səhifələrindən biri sayılır.
Hüseyn Mirkazım oğlu Sadıqzadə 25 yanvar 1887-ci ildə Bakıda dünyaya gəlib.
Atasını erkən itirən yazıçı babasının himayəsində böyüyüb.
O, əvvəl Mollaxanada, daha sonra isə dörd ilə yaxın dövrünün görkəmli maarif xadimlərindən biri olan Mahmud bəy Mahmudbəyovun müdiri olduğu Rus-tatar məktəbində təhsil alıb.
Azərbaycan, rus və fars dillərini mükəmməl öyrənib.
XX əsrin əvvəllərində babsının vəfatından sonra əmək fəaliyyətinə başlayan Seyid Hüseyn 1904-1914-cü illərdə müxtəlif qəzet redaksiyalarında ədəbi işçi kimi fəaliyyət göstərib.
O, ilk öncə "Kaspi" və "Təzə həyat" qəzetlərinin mətbəəsində mürəttiblik etmiş, "Bəhlul", "Kəlniyət" və "Qurtuluş" jurnallarının naşiri olmuş 1913-1914-cü illərdə "İqbal" jurnalının baş redaktoru vəzifəsində çalışmışdır.
Azərbaycanda Sovet hökuməti qurulduqdan sonra Bakıda orta məktəb və texnikumlarda müəllim kimi fəaliyyət göstərmiş,
"Kommunist" qəzeti, "Şərq qadını" jurnalı redaksiyakarında çalışmış, "Azərnəşr" in bədii ədəbiyyat şöbəsinin redaktoru olnuşdur.
Yazıçı bədii yaradıcılığa 1907-ci ildə başlamış qəzet və jurnallarda məqalə və felyetonlarla çıxış etmişdir.
Çağdaş Azərbaycan nəsrinin, hekayə janrının və ədəbi tənqidin inkişafında Seyid Hüseynin xüsusi rolu olmuşdur.
1927-ci ilə qədər müvəqqəti-mühərrir kimi şöhrət qazanmış yazıçı mədəni-maarif cəmiyyətlərinin işlərində fəal iştirak etmişdir.
O, 1934 -cü ildə Azərbaycan yazıçılar ittifaqının üzvü olmuşdur. Lakin, Ziyalılarımıza qənim kəsilmiş Stalin represiyası adlı ölüm maşını təəssüf ki, Seyid Hüseyndən də yan keçməmişdir. O, 1936-cı ildə yazıçılar ittifaqının üzvlüyündən kənarlaşdırılmış, əsərləri kəskin tənqid olunmuş və ona xalq düşməni damğası vurulmuşdur.
Seyid Hüseyn 1937-ci ildə həbs edilmiş 1938-ci ilin yanvarında güllələnmişdir.
Həmçinin yazıçının həbsindən bir neçə ay sonra – 2 noyabr 1937-ci ildə onun həyat yoldaşı şair Ümmügülsüm хanım da xalq düşməninin həyat yoldaşı damğası ilə həbs edilərək Bayıl həbsхanasına göndərilmiş və bir müddət sonra 8 il həbs cəzasına məhkum edilərək, MTN sənədlərinə əsasən 1938-ci ildə Temlaq İslah əmək Düşərgəsinə göndərilmişdir.
Onu da qeyd edək ki, Ümgülsüm xanım Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin əmisi qızı olmuşdur və Seyid Hüseynlə Ümgülsüm xanımın Oqtay, Toğrul və Qumral adlı üç övladı olmuşdur.
Seyid Hüseyn ədəbi yaradıcılığa başladığı ilk illərdə ara- sıra sonralar isə müntəzəm olaraq qəzet və jurnallarda "Kazımoğlu", "Hüseyn Sadiq", "Seyid Hüseyn", "Seyid Hüseyn Sadıqzadə", "Mühərrir" imzaları ilə ədəbi-tənqidi məqalələrlə çıxış etmişdir. Müəllifin müxtəlif illərdə "Ağ valideyn yaxud zavallı Məşədi Zaman", Qaçaq oğul yaxud ata məhəbbəti", "Yeni həyat yollarında" kimi bir çox kitabı işıq üzü görmüş, "Gələcək həyat yollarında", "Şirinnaz", "İki həyat arasında", "Yatmış kəndin qış gecələrində", "Gilan qızı" və s. kimi hekayələri, "Altun", "Yalan", "Gözləllik nədir" və s. kimi məqalələri xüsusi oxucu rəğbəti qazanmışdır.
Ruhu şad olsun!
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(25.01.2025)
