Harun Soltanov, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Qəza xəbərini aldım və ancaq bir anlıq içimdəki bütün dərin boşluğu hiss etdim. Tanrı bu dünyaya öz iradəsini yerləşdirmişsə, o zaman niyə bu qədər iztirab, bu qədər əzab var? 

İnsan heç vaxt bu qədər güclü ola bilmir; onun hər bir addımı, hər bir arzusu sonunda ölümün kölgəsində özünü itirir. Mən də, həmin təyyarə kimi, bir neçə saat əvvəl göylərə yüksələn, həyatını böyük ümidlərlə qurmağa çalışan bir varlıq idim. Amma anlar sonra hər şey yox olur, yoxluğa qarışır.

Nə qədər acı olsa da, bəlkə də bu, həqiqəti anlamaq üçün bir yoldur. Dostoyevski deyərdi ki, biz insan olaraq öz əzablarımızla tanış olmalıyıq ki, bilək, ruhumuz əslində nəyə qadirdir. Ölüm, faciə və iztirab bir növ sınaqdır. Həlak olanların hamısının taleyi, artıq gözləntilərdən, ümidlərdən və arzularından çıxıb bir başqa aləmə doğru yol almışdır. Amma biz, sağ qalanlar, bu qəzadan sonra yalnız bir suala cavab tapmalıyıq: "Nə edəcəyik?"

Bir tərəfdən də baxanda, həyat yalnız iztirabın içində anlam tapar. Ölü yazarlardan biri bu iztirabların mütləq olaraq insanın təbiətinin bir hissəsi olduğunu vurğulardı. Bəs, biz bu təbii və mənəvi dünyada nə qədər iztirab çəkib, necə yüksəlməliyik? Təbiətin bizə qarşı soyuq, sərt və məsafəli olmasına baxmayaraq, biz yenə də bu həyatda qalırıq, suallar veririk və öz cavablarımızı tapmağa çalışırıq. Amma təbiət, o soyuq və sükut içində, cavabsız qalan bizə sadəcə bir dərs verir: həyat nə qədər mürəkkəb olsa da, bizdən asılı olmadan təbiət özünü yenidən quracaq, bəlkə də bizə verilən bu azacıq "həyat" hədiyyəsinin dəyərini hər an daha yaxşı dərk edəcəyik.

Nəticə etibarilə, təbiət heç vaxt sarsılmır, amma biz insanlar ölümdən, iztirabdan, qəzalardan qorxuruq. Bu, təbiətin, öz ritmi ilə, bizə verdiyi dərsdir: bu dünyada hər şeyin sonsuz dövrü var və biz yalnız bu dövrün kiçik bir anında varlıq göstərə bilirik. Amma hər bir ağrı, hər bir itki, hər bir faciə, təbiətin bu böyük dövrü içində bir nöqtədir; və biz, bu nöqtənin içində, özümüzü tapmağa, öz əzablarımızla və kədərimizlə var olmağa çalışırıq. Bu, yalnız bir keçid deyil, əslində varlığın özü ilə üzləşməyimizdir.

Bu məqamda, Prezidentin matəm sərəncamı, bu qəzanın qarşısında ölkəmizin kollektiv hissini və kədərini rəsmi şəkildə təsdiqlədi. O sərəncam, sadəcə rəsmi bir əmr deyil, həm də bizim üzləşdiyimiz bu faciəni birləşdirən, xalqımızı ruhən bir araya gətirən bir çağırışdır. O, bizə həm acını, həm də təbiətin bizə qarşı sərt və amansız olmasına baxmayaraq, bu faciənin içində birlik və həmrəylik tapmağı xatırladır. Həyat və ölüm, kədər və ümid, hamısı bir-birinə qarışmış halda varlığımızı təyin edir.

Təbiətə qarşı mübarizə aparan insan, öz əzablarını qəbul edərək, yalnız bu şəkildə ruhunu təmizləyə və bir addım daha irəliləyə bilər. Prezidentin sərəncamı bu faciənin yalnız keçici bir hadisə olmadığını, insanın ölümlə üzləşərkən özünü tapmağının yolunu göstərən bir çağırışdır. Bu sərəncam həm də təbiətə qarşı olan insanın mürəkkəb münasibətini bizə xatırladır: biz sadəcə ölümdən qaçan, ancaq həyatımıza mənalı bir dəyər qatmaq üçün mübarizə aparan varlıqlarıq.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(26.12.2024)