Elxas Comərd, AYB-nin, "İti Qələm" Respublika Ədəbi Birliyinin və "Ağsu Yazarları" Ədəbi Birliyinin üzvü. “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün
Sözün yaratdığı gözəllik və qüdrət... - şair Təranə Dəmir yaradıcılığında bunu yaşamağa dəyər...
Sosial mediada bir çox yaradıcı dostlar var ki, onların şeirlərin hər dəfə oxuyanda, düşüncəmə hansısa məntiqli bir söz və yaxud da hansısa oxuduğum bir aforizim hakim kəsilir. Çox zaman fikrimi başqa şeylərlə məşğul etmək istəsəm də, o hissin təsirindən çıxa bilmirəm. Bu hal bir neçə dəfə təkrarlandığından o şairin yaradıcılığına istinad etmək məcburiyyətində qalıram. Çünki, təsirinə düşdüyüm həmin şairin şeirlərinin mənə yaşatdığı gözəlliyi, heç, təbiətin gözəlliyindən belə alıb əvəzləyə bilmirəm...
Artıq neçənci dəfədir ki, gözəl yaradıcılığı ilə məni tilsimləyən şairimiz Təranə Dəmir imzasıyla yaradıcılığın paylaşan dəyərli şairimizin şeirlərin oxuyanda, istər-istəməz yaddaşıma, – "gözəl söz" və "sözün qüdrəti" kimi fikirlər, düşüncəmə sarmaşıq kimi sarılıb qalır. Doğrudan da, onun şeirləri haqqında fikir söyləməyin özü də, insanda tərəddüd dolu bir məsuliyyət yaradır. Amma qəlbimdə sakitlik yaratmaq üçün, bəzən məcburiyyət qarşısında qalanda, fikirlərimi, düşüncəmə toxumağa cəhd edirəm. Bu dəfə də belə oldu. Dəfələrlə gözəl şeirləri ilə oxucu kimi məni valeh edən, ruhuma məlhəm kimi yayılan sözlər, bu niyətimdə dəstəkçim olduğuna əmin oldum...
Azərbaycanımızın böyük şair və mütəfəkkiri Məhəmməd Füzulinin söz haqqında söylədiyi bu beyt Təranə Dəmir şeirlərin oxuyanda düşüncəmə hakim kəsildi.
Mən gözəl bir süfrə açdım sözdən
əhli-aləmə,
Onda min zövq artıran hər dürlü
nemət düzmüşəm.
Kim gəlir-gəlsin, aparsın hər nə istər
xatiri,
Qurtaran nemət deyil, süfrəmdən
olmaz heç nə kəm!
Bəli, şair Təranə Dəmir yaradıcılığın izlədikcə onun da sözdən böyük bir süfrə açdığının şahidi oluram. O süfrədə söz gözəlliyi, söz qüdrəti, Təranə Dəmir yaradıcılığın əsas qayəsini özündə büruzə verir.
Çünki, elə böyük mütəfəkkir Məhəmməd Füzuli demiş:
Söz mənadan aslıdır, məna sözdən
hər zaman,
Bir-birindən aslıdı, necə ki,
cisim ilə can.
Böyük mütəfəkkirin dediyi, – "sözün mənadan, mənanın sözdən" – asılılığı, Təranə Dəmir yaradıcılığında elə gözəl nizamlanır ki, bunu görmədən keçib getməkdə heç doğru olmazdı.
Onun, ruh oxşayan istənilən şeirinə istinad etmək olar:
...İndi adamlar yox,yollar darıxır,
Ağaclar, çiçəklər, yarpaqlar, tikanlar, kollar darıxır.
İndi həsrət əsir zamanın başı üstə,
Ayrılıqlar uzanıb gedir liman-liman, qatar-qatar..
Daş ömrü yaşayır bütün dünya...
Bundan gözəl söz, məna bağlılığını necə təsəvvür etmək olar?..
İndi adamlar yox, yollar darıxır adam üçün...
Ağaclar, çiçəklər, yarpaqlar, tikanlar, hətta kollar da darıxır...
Zamanın başı üstündə həsrət əsir. Ayrılıqlar uzanır qatar-qatar gedir. İndi daş ömrü yaşayır bütün dünya.
Çünki...,
Hara baxırsan daşdı.
Ürəklər daş, küçələr daş,
Binalar daş hasarlar daş.
Başına daş yağır,
Yoluna daş çıxır, üzünə daş baxır.
İndi adamlar yox, xəyallar darıxır,
Hər şey daşlaşmış bir dövürdə yalnız xəyallarında qalan...,
İçində məhəbbət, saçında sığal, ruhunda bahar.
– da darıxır. Çünki,
– Hərdənbir naguman sevdalar doğulur,
Boğazında ip, baxışında tərəddüd, qolunda qandal.
Üzü qışa gedir bütün arzular,
Başında qovğa, dilində külək,
Gözündə yağış,əynində sazaq.
İndi adamlar yox, kitablar darıxır,
Arasında yalın-yalavac misralar,
Nöqtələr, nidalar,suallar...
Şairin digər şeirlərində də, ahəngdarlıq, rəngarənglik, sözün mənaya, mənanın sözə bağlılığı hər bir misrasında özünü büruzə verir. Məsələn:
Həqiqəti gəzə- gəzə
Dolanmışıq sərhəd-sərhəd.
Baxıb görmüşük haqq hanı,
O yan zülmət, bu yan zülmət.
Bir şair qəlbinin harayıdır ki, onun narazılığının qəlbindən süzüb gəldiyi kimi poetik cizgilərlə görünməkdədir. Bizə görünən haqqın zülmət içində olması, bir vətəndaş ürəyinin sızıltısıdır.
Bizi kənd-kənd , şəhər-şəhər
Küsdürüblər özümüzdən.
Bir azca sevgimiz vardı,
O da düşüb gözümüzdən.
Bəli, ümüd verən bir az sevgimiz vardı ki, – "O da düşüb gözümüzdən" – deyir, gözəl şairimiz.
Üzümüzə gülə-gülə
Boynumuza çıxana bax.
Pambıq ilə baş kəsənə,
Evimizi yıxana bax.
Bu haqsız dünyanın eybəcərliyini, bu cür poetik çalarlarla cilallamaq şairin söz zənginliyini göstərir.
Dünya şöhrətli, Fransanın romantik şair və yazıçısı Viktor Hüqo deyir ki, – "Gözəl ifadələr gözəl fikri bəzəyir və qoruyub saxlayır".
Eynən gözəl şairimiz Təranə Dəmirin şeirlərində olduğu kimi.
Yer günahsa, Göy günahsa
Bəs hardadı bu haqq, Allah?
Şeytana gücün çatmırsa,
Başımızı burax, Allah.
Bəli, şairin bir qəlb üsyanı kimi, –
"Şeytana gücün çatmırsa,
Başımızı burax, Allah".
Çağdaş Azərbaycan Ədəbiyyatının böyük potensiala malik şairi olan Təranə Dəmir yaradıcılığı boyu, hər bir şeirində sözün gözəlliyin və qüdrətin qoruyub saxlaya bilir.
Böyük mütəfəkkir Cəlil Məmmədquluzadə deyir ki, – "Dünyada hər bir kəs üçün sözdən böyük yadigar yoxdur. Zira ki, mal mülk tələf olur gedir, amma söz qalır".
Şairin digər bir şeirinə nəzər salsaq, görərik ki, söz elə gözəl, lokanik dediyindən, fikir əzəməti özün biruzə verib.
– Bu qız bu oğlandan küsüb deyəsən,
Başını qaldırıb üzünə baxmır.
İstəyir çevrilib yanından gedə ,
Onda da ayağı sözünə baxmır.
Və yaxudda bir başqa şeirində...,
Hamımızın Səhər-axşam gedib, gəldiyimiz yolun yol olma qismətini elə incəliklə verib ki, elə bil ki, bir canlının tablosunu yaradır.
Bu yol neçə qışdan, bahardan keçib,
O dərədən keçib, bu yaldan keçib,
Neçə ayrılıqdan, vüsaldan keçib,
Nələrdən keçməyib yol olanacan?
Vurub dağa, daşa özünü gəzib,
Çəkib Yerin, Göyün nazını, gəzib,
Heç vaxt qatlamayıb dizini, gəzib,
Dolanıb özünə sarılanacan.
Uzana-uzana incəlib bu yol,
Döyülə-döyülə dirçəlib bu yol,
Elə ayaq üstə dincəlib bu yol,
Yüyürüb nəfəsi daralanacan.
Belində nə qədər yükü var, Allah,
Günahı, əzabı, görkü var, Allah,
Bu yol ağrı çəkib o ki var, Allah
Özünə yol tapıb, yol alanacan.
Təranə Dəmir yaradıcılığının hər bir şeirində bu mükəmməllik, gözəllik, inanıram ki, istənilən oxucunu özünə çəkib, onu aslı vəziyyətə salar. Onun istənilən şeirinə istinadımda söz gözəlliyini və söz qüdrətini gördüyümdən daha bir şeirinə müraciət edərək, gözəl şairimiz haqqında düşüncələrimi, böyük çətinliklə də olsa yekunlaşdırmağı qərarlaşdırdım. Çünki, o tilsim düşüncə, ondan ayrılmaq da çətindir...
Sönüb odum, ocağım,
Külümdən yapışmışam.
Buraxsam yıxılacam,
Ölümdən yapışmışam.
Asılmışam vaxta mən,
Qısılmışam baxta mən,
Nə tapmışam yoxda mən,
Zülümdən yapışmışam.
Dilimi "döz" aparır,
Ya səhv, ya düz, aparır,
İçimi söz aparır,
Çölümdən yapışmışam.
Kim göndərib bu dərdi?
Dərddi, yoxsa qədərdi?
Bu nə gözəl kədərdi,
Əlindən yapışmışam.
Azərbaycan Ədəbiyyatının görkəmli şairlərindən biri olan Süleyman Rüstəm deyir ki, – "Sanıram ki, yer üzünə işıq salan ulduzlar, köçüb getmiş dühaların qocalmayan sözüdür".
İnanıram ki, şair Təranə Dəmir yaradıcılığında deyilmiş sözlərin hər biri, çağdaş şerimizin qocalmayan sözlərindən olacaq, daimi ulduzlar kimi öz parlaqlığını qoruyub saxlayacaq.
Şair Təranə Dəmir yaradıcılığına baxışımda Məhəmməd Füzulidən sitatlarla başladığım kimi, sözümü də, elə böyük mütəfəkkirin fikirləri ilə bitirmək istəyirəm:
– "Ey könül! Söz xəzinəsini açsan,
Dinləyən şəxsi gözlə yormayasan!
Bəs edər bu verdiyin inci gövhər,
İnci də çox olanda dəyəri itər".
Ancaq bir həqiqəti bilirəm ki, Təranə Dəmir yaradıcılığı heç kimi yormaz və işlətdiyi gövhər sözlər də dəyərdən düşməz...
Böyük səmimiyyətlə şairimizə yaradıcılıq uğurları ilə bərabər can sağlığı və uzun ömür diləyirəm.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(08.04.2025)
