Rəqsanə Babayeva,
Beyləqan rayon Mədəniyyət Mərkəzinin rejissoru, “Gənclik” xalq teatrının rəhbəri, yazıçı. “Ədəbiyyat və İncəsənət” üçün
Ədəbiyyat – zamanın aynasıdır. O, təkcə bir xalqın ruhunu, dərdini və sevincini deyil, həm də dövrün nəfəsini, çağın səsini əks etdirir. Tarix kitabları faktları, illəri, adları qoruyur, amma ədəbiyyat həmin faktların arxasındakı insan duyğularını, düşüncələrini gələcəyə çatdırır. Bu səbəbdən hər əsr, hər nəsil öz ədəbiyyatını yaradır və bu ədəbiyyat zamanın gözü kimi bizi izləyir, dəyərləndirir, sorğulayır.
Bugünümüzdə ədəbiyyat hansı sualları verir? Müasir yazıçılar nələri görür və göstərirlər? Texnologiya, müharibə, ekoloji böhran, insanın tənhalığı, milli kimlik, qlobal çağırışlar – bunların hamısı müasir ədəbiyyatın mövzularına çevrilib.
Klassiklərdən gələn işıq
Nizami, Füzuli, Nəsimi, Cəlil Məmmədquluzadə – bu adlar zamanın müxtəlif mərhələlərində millətə güzgü tutan sənətkarlar olub. Onlar əsərlərində yalnız dövrlərinin problemlərini göstərməyiblər, həm də gələcək nəsillərə yol göstəriblər.
Füzulinin eşqi, Nəsiminin fəlsəfəsi, Mirzə Cəlilin satirası – bunların hamısı əslində zamanın gözü ilə ədəbiyyat nümunələridir. Çünki onlar öz dövrünü yazmaqla yanaşı, insanlıq haqqında ümumbəşəri həqiqətlər söyləyiblər.
Müasir dövrün mövzuları
XXI əsrin ədəbiyyatı artıq təkcə məhəbbət hekayələri və qəhrəmanlıq dastanları ilə məhdudlaşmır. Bu gün yazıçılar insanı texnologiyanın içində, sürətli həyatın burulğanında, sosial şəbəkələrin tənhalığında təsvir edirlər.
Müharibə sonrası yaranan ədəbiyyat isə xüsusi yer tutur. Qarabağ müharibəsindən sonra qələmə alınan şeirlər, hekayələr, romanlar yalnız tarixi faktları yox, həm də insanların iç dünyasını göstərir. Bu əsərlər gələcəkdə həmin dövrün ən dəyərli sənədinə çevriləcək.
Ədəbiyyat və ekoloji çağırışlar
Zamanın gözü təkcə siyasətə yox, təbiətə də yönəlir. Dünyada ekoloji fəlakətlər, iqlim dəyişikliyi bədii əsərlərin mövzusuna çevrilib. Azərbaycan yazıçılarının da əsərlərində torpağın, suyun, ağacın dili ilə danışan obrazlar getdikcə çoxalır. Bu, ədəbiyyatın təbiətə və gələcəyə məsuliyyət hissinin göstəricisidir.
Gənc nəsil yazıçıların baxışı
Müasir gənc yazarlar ədəbiyyatı yalnız kağızda deyil, həm də rəqəmsal platformalarda yaradırlar. Onların əsərləri sosial şəbəkələrdə paylaşılır, elektron kitabxanalarda oxunur, hətta qlobal auditoriyaya çıxır.
Onların dili daha sərbəstdir, mövzuları daha universal. Amma bu universallıqda milli kimlik də qorunur. Qarabağla bağlı yazılan şeirlər, xalq yaddaşından süzülüb gələn motivlər gənclərin qələmində yeni ifadə formaları tapır.
Ədəbiyyat və texnologiya
Texnologiya ədəbiyyatı dəyişdirir. Elektron kitablar, audio kitablar, rəqəmsal platformalar oxu vərdişlərini yeniləyir. Lakin bu, kağız kitabı sıradan çıxarmır. Əksinə, əsl ədəbiyyat öz yolunu hər zaman tapır.
Bu gün süni intellekt, virtual reallıq, sosial media insan həyatının bir hissəsinə çevrilib. Yazıçılar da bu mövzulara toxunaraq zamanın nəbzini tuturlar. Gələcəyin oxucusu üçün bugünkü əsərlər, XXI əsrin gündəlik həyatının bədii salnaməsinə çevriləcək.
Ədəbiyyatın diplomatik gücü
Zamanın gözü ilə yazılan ədəbiyyat həm də diplomatiyanın bir hissəsidir. Tərcümə olunan əsərlər, beynəlxalq kitab sərgilərində təqdim edilən romanlar Azərbaycanı dünyaya tanıdır. Bir yazıçının qələmindən çıxan hekayə bəzən onlarla diplomatik bəyanatdan daha çox təsir göstərə bilir.
Ədəbiyyat həmişə zamanın şahidi olub. Klassiklər öz dövrlərini yazaraq gələcəyə işıq tutublar. Müasir yazarlar isə qlobal çağırışların, müharibələrin, texnologiyanın, ekoloji böhranların fonunda insanın taleyini göstərirlər.
Zamanın gözü ilə yazılan ədəbiyyat millətin yaddaşını qoruyur, insanı öz kimliyinə bağlayır və gələcəyə daşıyır. Azərbaycan ədəbiyyatı da bu gün yalnız milli kimliyimizi deyil, həm də ümumbəşəri dəyərləri əks etdirir.
Çünki zaman dəyişir, amma ədəbiyyat qalır.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(06.10.2025)
