Rəqsanə Babayeva
Beyləqan rayon Mədəniyyət Mərkəzinin rejissoru, “Gənclik” xalq teatrının rəhbəri, yazıçı. “Ədəbiyyat və İncəsənət” üçün
Azərbaycan ədəbiyyatı əsrlər boyu zəngin və çoxşaxəli inkişaf yolu keçib. Klassik dövrün dastanları, poeziyası və realizm ənənələri müasir dövrdə roman janrında yeni nəfəs tapır. XX əsrin sonlarından başlayaraq, Azərbaycan yazıçıları sosial, tarixi, milli və bəşəri mövzuları daha geniş və fərqli baxışlarla işləyir, müasir romanı həm ölkə daxilində, həm də beynəlxalq səviyyədə tanıdırlar. Müasir Azərbaycan romanı artıq yalnız hekayə anlatmaqdan çıxmış, düşüncə, tədqiqat və eksperiment sahəsinə çevrilmişdir.
Mövzuların genişlənməsi
Müasir romanın ən mühüm yeniliklərindən biri mövzuların genişlənməsidir. Ənənəvi olaraq sevgi, qəhrəmanlıq, ailə və sosial həyat mövzuları işlənirdisə, bu gün yazıçılar qloballaşma, müasir texnologiya, ekoloji böhran, qadın və gənclik problemləri kimi mövzulara da toxunurlar.
Xüsusilə Qarabağ mövzusu müasir romanlarda milli yaddaş və mənəvi dəyərlərin güzgüsü kimi çıxış edir. Müharibənin gətirdiyi dağıntılar, insan hekayələri, torpaq və aidiyyət məsələləri yalnız tarixi fakt kimi deyil, həm də obrazlar və emosiyalar vasitəsilə təqdim olunur.
Yeni dillər və üslub imkanları
Müasir Azərbaycan romançılarının dili və üslubu da fərqlidir. Klassik realizm ənənələri qorunmaqla yanaşı, eksperimental üslublar, psixoloji roman elementləri, zaman və məkan oyunları, dialoq və monoloqların interaktiv formaları istifadə olunur. Bu, oxucuya yalnız hadisəni izləmək yox, həm də obrazların daxili dünyasına daxil olmaq imkanı yaradır.
Yazıçılar müasir roman vasitəsilə milli kimliyi qoruyur, eyni zamanda qlobal ədəbiyyatın tələblərinə uyğun yeniliklər təqdim edirlər. Bu da Azərbaycan romanının dünya ədəbiyyatında öz yerini möhkəmləndirməsinə şərait yaradır.
Gənc yazarların rolu
Müasir Azərbaycan romanında gənc yazarların rolu xüsusilə önəmlidir. Onlar həm klassik ənənəni davam etdirir, həm də yeni texnologiya, sosial media və qloballaşan dünya ilə bağlı problemləri işləyirlər.
Gənc yazıçılar milli irsi unutmadan, onu müasir janr və süjetlərdə təqdim edirlər. Bu yanaşma həm milli kimliyin qorunmasını təmin edir, həm də romanı yeni oxucu auditoriyası üçün daha cəlbedici edir.
Qarabağ və müasir roman
Son illərdə Qarabağ mövzusu müasir Azərbaycan romanında həm tarixi, həm də mənəvi aspektdə işlənir. Müharibə və azadlıq hekayələri yalnız dramatik təsvir deyil, həm də milli yaddaşın qorunmasıdır. Yazıçılar torpağa bağlılığı, qəhrəmanlığı, insan taleyini və mədəni irsi müasir süjet vasitəsilə təqdim edirlər. Bu, roman janrını yalnız ədəbiyyat sahəsi kimi deyil, həm də milli-mədəni dəyər kimi gücləndirir.
Beynəlxalq üfüqlər
Müasir Azərbaycan romanı artıq yalnız yerli oxucu üçün deyil, dünya auditoriyası üçün də maraqlıdır. Tərcümə olunmuş əsərlər beynəlxalq kitab sərgilərində, festivallarda təqdim olunur, Azərbaycan ədəbiyyatının zənginliyi və müxtəlifliyi ilə tanışlıq imkanı yaradır.
Bu proses milli kimliyin qlobal səviyyədə təqdimatı, həm də mədəni diplomatiya vasitəsi kimi çıxış edir. Xarici oxucular Azərbaycan romanını oxuyarkən yalnız ədəbiyyat deyil, həm də tarix, mədəniyyət və milli dəyərləri öyrənir.
Yeni mövzular və eksperimentlər
Müasir romançılar eksperimental metodlardan da istifadə edirlər. Romanlarda vaxtın qeyri-xətti axını, bir neçə perspektivdən hekayənin təqdim olunması, fantastik elementlər və psixoloji dərinlik yeni oxucu təcrübəsi yaradır. Bu, Azərbaycan romanına yalnız estetik deyil, həm də konseptual dərinlik verir.
Məsələn, gənc yazarların psixoloji və sosial problemləri işlədiyi romanlar, milli kimlik, müharibə və ailə münasibətləri kimi mövzularla paralel olaraq təqdim olunur. Bu yanaşma romanın həm yerli, həm də beynəlxalq səviyyədə dəyərini artırır.
Müasir Azərbaycan romanı yeni üfüqlər açır. O, yalnız hekayə anlatmaqla kifayətlənmir, həm də milli kimliyi qoruyur, milli irsi gələcəyə çatdırır, gənc nəsli düşünməyə və yaratmağa ilhamlandırır. Qarabağ motivləri, qadın və gənclik hekayələri, ekoloji və sosial mövzular romanı həm zəngin, həm də universal edir.
Bu gün Azərbaycan romançılığı həm ənənəni yaşadır, həm də müasir üslublarla oxucunu təəccübləndirir. Müasir roman gənc yazarların enerjisi, milli irs və qlobal baxışın sintezidir.
Beləliklə, müasir Azərbaycan romanı yalnız ədəbiyyat deyil, həm də milli kimliyin, tarix və mədəni irsin yeni üfüqlərdə təcəssümüdür.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(22.09.2025)
