Şəhla Rəvan,
Cəlilabad rayon Göytəpə şəhər şəhid Vasif Hüseynov adına 2 N-li ümumtəhsil tam orta məktəbnin direktoru, filoloq, ədəbi təhlilçi və tənqidçi, şair. “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün
Azərbaycanın Xalq şairi mərhum Bəxtiyar Vahabzadənin (1925-2009) xatirəsini əziz tutmaq və 100 illik yubileyinə ədəbi töhfə olaraq onun poeziya nümunələrinin təhlilini davam etdiririk. Bu dəfə görkəmli şairimizin daha bir şerini təhlil etmək və onu B.Vahabzadə poeziyasının vurğunları ilə bölüşmək istəyirəm...
HƏYAT SƏN NƏ ŞİRİNSƏN?!
Səndən doymaq olarmı, həyat sən nə şirinsən!
Ancaq hamının deyil, sən həyatın qədrini yalnız bilənlərinsən!..
Özünü bu dünyada heç kəs qonaq sanmamış,
Ancaq ömrün özü də bərabər paylanmamış.
Ömür paylanan zaman görün kimə nə düşdü
Üç yüz il boz qarğaya, on il şahinə düşdü.
Həyat sən nə şirinsən, kim səndən doydu getdi?
Bəxtiyar Bahabzadə
Şeirin təhlili
Bəxtiyar Vahabzadənin bu şeiri həyatın dəyəri, onun fərdlərə görə fərqli qavranılması və ömrün qısalığı mövzusunda dərin düşüncələr təqdim edir. Şeir həm lirik, həm də fəlsəfi təbiəti ilə oxucunu düşündürməyə vadar edir.
Başlıq və ilk misra
"Həyat sən nə şirinsən?!" başlığı və ilk misra şeirin əsas ovqatını - həyata qarşı heyranlıq və məftunluğu ifadə edir. Bu sual nidası həyatın nə qədər dəyərli olduğunu vurğulayır.
"Səndən doymaq olarmı, həyat sən nə şirinsən!" misrası bu heyranlığın davamıdır və həyatın bitməsini arzu etməmək hissini çatdırır.
Həyatın qədrini bilənlər
Şair qeyd edir ki, "Ancaq hamının deyil, sən həyatın qədrini yalnız bilənlərinsən!.."
Bu misra həyatın dəyərinin hər kəs tərəfindən eyni şəkildə qəbul edilmədiyini, yalnız onun əhəmiyyətini dərk edənlər üçün "şirin" olduğunu göstərir. Bu, həm də bir növ oxucuya mesajdır ki, həyatın qədrini bilmək lazımdır.
Qonaq sanmaq və ömrün bərabər paylanmaması
Burada "Özünü bu dünyada heç kəs qonaq sanmamış, ancaq ömrün özü də bərabər paylanmamış" misraları insan təbiətinin bir paradoksunu ortaya qoyur. İnsanlar bu dünyada daimi yaşayacaqmış kimi davranır, ölümsüzlük arzulayır. Lakin həyatın qısa və keçici olduğu reallığı qaçılmazdır.
Şair ömrün "bərabər paylanmaması" faktını vurğulayaraq, insanların ömür müddətinin fərqli olduğunu, bəzilərinin daha qısa, bəzilərinin daha uzun yaşadığını qeyd edir.
Simvolik müqayisə - Qarğaya üç yüz il, şahinə on il…
"Ömür paylanan zaman görün kimə nə düşdü
Üç yüz il boz qarğaya, on il şahinə düşdü."
Bu misralar şeirin ən güclü fəlsəfi məqamlarından biridir. Burada şair ömür müddəti ilə həyatın keyfiyyəti arasındakı ziddiyyəti göstərir. Boz qarğa uzun ömürlü, lakin adətən "adi", "boz", "maraqsız" həyat sürən bir varlıq kimi qəbul edilir. Şahin isə qısa ömürlü olsa da, "şanlı", "qürurlu", "azad" və "nəcib" həyatın simvoludur. Bu müqayisə ilə şair demək istəyir ki, həyatın uzunluğu deyil, onun keyfiyyəti, məzmunu, necə yaşanması daha vacibdir. Qısa, lakin mənalı bir həyat, uzun, lakin mənasız bir həyatdan daha dəyərlidir. Bu həm də ömrün ədalətsiz bölüşdürüldüyü hissini yaradır, lakin eyni zamanda bu "ədalətsizlik"də bir növ "məna" və "dərinlik" olduğunu da göstərir.
Son misra
"Doymaq və getmək: "Həyat sən nə şirinsən, kim səndən doydu getdi?" son misra ilk misraya bir növ qayıdışdır, lakin daha dərin bir kədər və sual ehtiva edir.
Bu sual həm ritorikdir, həm də oxucunu düşündürməyə vadar edir. Heç kim həyatdan tam doyub getmir, çünki həyatın şirinliyi, cazibədarlığı insanı həmişə ona bağlayır. Ölüm isə insanın doymadan, istəmədən getdiyi bir məqamdır. Bu misra həyatın dəyərini, onun itirilməsi ilə bağlı kədəri və sonsuzluq arzusunu ifadə edir.
Ümumi nəticə:
Bəxtiyar Vahabzadə bu şeirində həyatın dəyərini, onun fərdlərə görə fərqli dərk edilməsini, ömrün qısalığını və keyfiyyətinin uzunluğundan daha vacib olduğunu fəlsəfi və emosional şəkildə ifadə edir.
Şeir sadə dildə yazılsa da, dərin məna qatlarına malikdir və oxucunu həyatın mənası haqqında düşünməyə çağırır. Şair insanın həyata bağlılığını, ondan doymadan getmək məcburiyyətini və ömrün məzmununun vacibliyini ustalıqla təsvir etmişdir.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(11.09.2025)
