Şəhla Rəvan,

Cəlilabad rayon Göytəpə şəhər şəhid Vasif Hüseynov adına 2 N-li ümumtəhsil tam orta məktəbnin direktoru, filoloq, şair. “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün.

Azərbaycanın Xalq şairi mərhum Bəxtiyar Vahabzadənin (1925-2009) xatirəsini əziz tutmaq və 100 illik yubileyinə ədəbi töhfə olaraq onun poeziya nümunələrindən biri barədə qısa ədəbi təhlillərimi qələmə almaq və onu B.Vahabzadə poeziyasının heyranları ilə bölüşmək istəyirəm...

VƏTƏN MARŞI

Ey Vətən oğlu, düşün, bil ki, sənindir bu Vətən,

Sabahın, həm bu günün, həm dünənindir bu Vətən.

Sənin öz dövlətin, öz millətin, öz cəddin var

Vətən uğrunda ölənlər ölümündən doğular.

Biz Vətən məcnunu, el aşiqi, sülh əsgəriyik

Biz Vətən naminə ölsək, dirilərdən diriyik.

Mənim öz ulduzumu bağrına basmış hilalım,

Dedi öndər: "Yönü bayraqdakı üç rəngdən alım"

Sən bu gül bayrağm altında məramınca yaşa,

Qoyma düşmən nəfəsindən ona çirkab bulaşa.

Sənin öz bayrağınm kölgəsi cənnətdi sənə,

Günəş hər gün doğur ancaq içimizdən Vətənə.

Bizim iqbalımızı yazdı qılıncın kəsəri,

Bizi biz etdi Dədəm Qorqud oğuznamələri.

Ey Azərbaycanımız, türkün oğuzlar Vətəni,

Ər oğullar, ər igidlər, kişi - qızlar Vətəni,

Sənin haqqındır azadlıq, sənin eşqindir iman,

Tapmar haqqa və insanlığa haqqdan doğulan.

Bəşərin dərdini öz dərdi bilib millətimiz.

Bizim öz niyyətimizdən doğub hürriyyətimiz.

Gecələr yatmadan əvvəl sor özündən ki:

"Bu gün mən nə etdim məni yurddaş edən öz yurdum üçün?!

                    Bəxtiyar Vahabzadə

Şeirin təhlili:

"Vətən marşı" şeiri Bəxtiyar Vahabzadənin vətənpərvərlik ruhunu, milli kimliyə bağlılığını və xalqa ünvanladığı müraciətləri özündə əks etdirən güclü bir əsərdir.

Şeir həm lirik, həm də didaktik xüsusiyyətlər daşıyır, oxucunu vətən sevgisi, milli şüur və fədakarlıq hisslərinə səsləyir.

Şeirin ideyası

Məzmun və ideya

Vətən mülkiyyəti və şəxsi məsuliyyət:

Şeir "Ey Vətən oğlu, düşün, bil ki, sənindir bu Vətən" misrası ilə başlayaraq, vətənin hər bir fərdin şəxsi mülkü olduğunu vurğulayır. Bu, sadəcə hüquqi yox, həm də mənəvi bir sahiblik hissini aşılayır. Vətənin dünəni, bu günü və sabahı ilə insanın ayrılmaz bağlılığı qeyd olunur.

Milli kimlik və tarixi kök: "Sənin öz dövlətin, öz millətin, öz cəddin var" misrası ilə Azərbaycan xalqının zəngin tarixi, dövlətçilik ənənələri və milli kimliyi önə çəkilir. Bu, gənc nəsillərə öz köklərini bilmələri və onlarla qürur duymaları çağırışıdır.

 Fədakarlıq və ölümsüzlük: "Vətən uğrunda ölənlər ölümündən doğular" və "Biz Vətən naminə ölsək, dirilərdən diriyik" misraları vətən yolunda şəhidliyin müqəddəsliyini və ölümsüzlüyünü ifadə edir. Bu, fədakarlıq ruhunun zirvəsidir.

 Sevgi və sülh: "Biz Vətən məcnunu, el aşiqi, sülh əsgəriyik" ifadəsi vətən sevgisinin bir "məcnunluq" səviyyəsində olduğunu, eyni zamanda sülhə bağlılığı göstərir. Vətən sevgisi eyni zamanda xalq sevgisidir.

Bayraq və müsdəqillik: Azərbaycan bayrağı, onun rəngləri və "üç rəngdən alım" ifadəsi ilə milli dövlətçilik, müstəqillik və gələcəyə yönələn ideallar simvollaşdırılır. Bayrağın "kölgəsi cənnətdi" sənə misrası vətən torpağının müqəddəsliyini və sığınacaq olduğunu vurğulayır. "Qoyma düşmən nəfəsindən ona çirkab bulaşa" misrası ilə bayrağın və vətənin müdafiəsi, düşmən qüvvələrdən qorunması çağırışı edilir.

Tarixi yaddaş və qəhrəmanlıq: "Bizim iqbalımızı yazdı qılıncın kəsəri, Bizi biz etdi Dədəm Qorqud oğuznamələri" misraları Azərbaycan xalqının qəhrəmanlıq ruhunu, tarixinə qılıncın və Dədə Qorqud dastanlarının təsirini vurğulayır. Bu, milli ruhun formalaşmasında tarixi qəhrəmanlıqların rolunu göstərir.

Azadlıq, iman və insanpərvərlik: "Sənin haqqındır azadlıq, sənin eşqindir iman" misraları azadlığın fundamental haqq olduğunu və imanın vətən sevgisi ilə sıx bağlılığını göstərir.

"Tapmar haqqa və insanlığa haqqdan doğulan" ifadəsi, insanlığın və haqqın ilahi bir qaynaqdan gəldiyini ifadə edir.

"Bəşərin dərdini öz dərdi bilib millətimiz" misrası Azərbaycan xalqının humanistik dəyərlərə, başqalarının dərdinə şərik olmaq qabiliyyətinə malik olduğunu göstərir.

Hürriyyət və niyyət: "Bizim öz niyyətimizdən doğub hürriyyətimiz" ifadəsi, xalqın azadlıq arzusunun, niyyətinin hürriyyətin əsas qaynağı olduğunu vurğulayır.

Şeir "Gecələr yatmadan əvvəl sor özündən ki: "Bu gün mən nə etdim məni yurddaş edən öz yurdum üçün?!" sualı ilə bitir. Bu sual hər bir fərdə özünüqiymətləndirmə və məsuliyyət hissi aşılayır. Vətən sevgisinin sadəcə sözdə deyil, əməldə də özünü göstərməsi vacibliyi vurğulanır.

Bədii xüsusiyyətlər:

Şeirin bədii xüsusiyyətləri mövzusunda aşağıdakıları qeyd etmək olar:

1. Ritm və ahəng; Şeir marş xarakteri daşıdığı üçün yüksək ritm və ahəngə malikdir. Bu, oxucunun ruhuna təsir etmək və onu coşdurmaq üçün vacibdir. Qafiyə və vəznin düzgün seçimi şeirin musiqili olmasına kömək edir.

2. Təkrar və inversiya; Bəzi misralarda və söz birləşmələrində təkrarlar müşahidə olunur ki, bu da ifadənin təsir gücünü artırır ("Vətən", "sənindir", "öz"). Bəzən inversiyadan (cümlə üzvlərinin yerini dəyişməsi) istifadə olunur ki, bu da şeirə bədiilik qatır.

3. Metafor və simvollar;

Vətən məcnunu: Vətən sevgisinin dərinliyini ifadə edən metafora.

 Sülh əsgəri: Sülhsevərliyi və vətən sevgisini birləşdirən simvol.

 Bayraq: Müstəqillik, dövlətçilik, milli kimlik simvolu.

Günəş hər gün doğur ancaq içimizdən vətənə "Günəş hər gün doğur ancaq içimizdən Vətənə": Vətənin daxili gücünü, daimi yenilənməsini ifadə edən metafora.

Qılıncın kəsəri: Qəhrəmanlıq, güc, mübarizə simvolu.

4. Nida və xitablar; "Ey Vətən oğlu" və "Ey Azərbaycanımız" kimi xitablar şeirə emosionallıq və canlılıq qatır, oxucuya birbaşa müraciət hissi yaradır.

5. Vəzn və qafiyə; Şeir heca vəznində yazılmışdır. Qafiyələr şeirə musiqilik verir və yadda qalmasını asanlaşdırır.

Üslub və dil

Şeirin ülub və dilinə gəlincə aşağıdakıları qeyd etmək olar:

1. Sadə anlaşıqlı dil; Şeir sadə, anlaşıqlı və təsirli bir dildə yazılmışdır. Bu, onun geniş kütlələr tərəfindən qəbul olunmasına və oxucuya asanlıqla çatmasına imkan verir.

2. Patetik və həyəcanlı üslub; Şeirin ümumi üslubu patetik və həyəcanlıdır. Bu, vətənpərvərlik hisslərini gücləndirmək və oxucunu ruhlandırmaq üçün istifadə olunan bir üslubdur.

Şeirdə bəlağətli ifadələr, məntiqi ardıcıllıq və güclü arqumentasiya mövcuddur.

Nəticə:

Bəxtiyar Vahabzadənin "Vətən marşı" şeiri Azərbaycan ədəbiyyatında vətənpərvərlik mövzusunda yazılmış ən parlaq əsərlərdən biridir. O, xalqa öz vətəninə sahib çıxmaq, onu qorumaq, tarixinə hörmətlə yanaşmaq və hər zaman vətən üçün fədakarlıq etməyə hazır olmaq kimi mühüm mesajları çatdırır.

Şeir həm milli ruhu yüksəldən, həm də fərdi məsuliyyəti xatırladan bir himn xarakteri daşıyır. Bu şeir Vahabzadənin milli şair kimi mövqeyini bir daha təsdiq edir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(25.07.2025)