BMT-nin Baş katibi Antonio Quterreş rəqəmsal platformalarda informasiya bütövlüyünü gücləndirmək üçün hazırlanmış əsas hesabatı təqdim edib. O, təqdimat əsnasında bildirib ki, ölkələr onlayn formatda nifrət və yalanın yayılmasının yaratdığı “ağır qlobal zərərdən” qurtulmalıdır.
AzərTAC BMT-nin saytına istinadla xəbər verir ki, BMT-nin Baş katibinin sözlərinə görə, generativ süni intellektin (AI) sürətli inkişafının potensial təhlükəsi ilə bağlı qlobal həyəcan fonunda onlayn nifrət ritorikasının, eləcə də yanlış xəbərlərin yayılmasına imkan verən rəqəmsal texnologiyaların vurduğu ziyan açıq şəkildə bəyan olunmalıdır. "Ümid edirəm ki, bu sahədə fəaliyyət göstərən aktorlar məlumatların doğruluğu və dolğunluğunu təmin etmək istiqamətində qızıl standartları təmin edəcəklər", -deyə Antonio Quterreş vurğulayıb.
Təqdimat zamanı qeyd olunub ki, sosial media kanalları, axtarış motorları və mesajlaşma proqramları daxil olmaqla, rəqəmsal platformalar planetin hər yerindən milyardlarla insanı birləşdirir. Təkcə Facebook sosial şəbəkəsinin 3 milyard istifadəçisi var. Sosial media böhran və münaqişələr zamanı icmaları dəstəkləməkdən tutmuş irqi ədalət və gender bərabərliyi üçün qlobal hərəkatların səfərbər edilməsinə kömək edilməsinə qədər bir çox faydalar gətirib, həmçinin BMT tərəfindən bütün dünyadakı insanları planetdə sülh, ləyaqət və insan hüquqlarına nail olmaq üçün cəlb edib. Bununla belə, eyni rəqəmsal platformalardan elmi alt-üst etmək, dezinformasiya və nifrət yaymaq, münaqişələri qızışdırmaq, demokratiya və insan haqlarını təhdid etmək, ictimai sağlamlıq və iqlim fəaliyyətinə zərbə vurmaq üçün sui-istifadə də edilir.
Baş katib bununla bağlı deyib: “Sosial mediada BMT-nin bəzi sülhməramlı missiyaları və humanitar yardım əməliyyatları hədəfə alınıb və bu, onların işini daha da təhlükəli edib. Yanlış məlumat, dezinformasiya və nifrət ritorikası bir-biri ilə əlaqəli olsa da, onlar fərqli fenomenlərdir. Nifrət ritorikası bir qrupa və ya şəxsə qarşı sadəcə onun irqi, rəngi, dini, etnik mənsubiyyəti, milliyyəti və ya oxşar əsaslara görə təhqiredici və ya hədələyici dilə aiddir. Bundan başqa, səhv və dezinformasiya arasındakı fərqi də müəyyən etmək çətin ola bilər. Ümumiyyətlə, dezinformasiya qeyri-dəqiq məlumatların qəsdən yayılmasına aiddir, eyni zamanda, aldatmaq məqsədi də daşıyır. Mən dünya ictimaiyyətini bu problemlərlə bağlı səyləri birləşdirməyə çağırıram”.
BMT-nin hesabatında deyilir: “Ənənəvi medianın münaqişə bölgələrində insanların əksəriyyəti üçün mühüm xəbər mənbəyi olaraq qalmasına baxmayaraq, rəqəmsal platformalarda yayılan xəbərlər nifrət və zorakılığa səbəb olub. Bəzi rəqəmsal platformalar Ukraynada davam edən müharibə də daxil olmaqla, münaqişələrdəki rollarına görə tənqidlə üzləşib. Bir sıra texnoloji şirkətlər öz platformalarının zorakılıq və nifrətin yayılmasına töhfə verməsinin qarşısını almaq üçün çox az iş görüblər, hökumətlər isə bəzən heç bir hüquqi əsası olmayan və insan hüquqlarını pozan sərt tədbirlərə, o cümlədən internetin bağlanması və qadağalara əl atıblar”.
Hesabatda ifadə və məlumat azadlığı hüquqlarını qoruyarkən potensial maneələri əks etdirən rəqəmsal platformalarda informasiya vəhdəti üçün qlobal fəaliyyəti Davranış Kodeksi çərçivəsində həyata keçirmək təklif edilir. Bu sənəd insan hüquqlarına hörmət, müstəqil mediaya dəstək, şəffaflığın artırılması, istifadəçilərin səlahiyyətlərinin artırılması, məlumatlara çıxış daxil olmaqla, ən aktual prinsiplər əsasında hazırlanacaq.
BMT-nin Baş katibi Davranış Kodeksi ilə bağlı tövsiyələrini də verib. O, hökumətlər, texnoloji şirkətlər və digər maraqlı tərəfləri hər hansı məqsədlə dezinformasiya və nifrət ritorikasından istifadə etməkdən çəkinməyə çağırıb. Hökumətlər, həmçinin jurnalistlərin güclü müdafiəsi ilə azad, müstəqil media mühitinə zəmanət verməlidir. Eyni zamanda, rəqəmsal platformalar bütün məhsullardakı dizaynla təhlükəsizlik və məxfiliyi təmin etməli, siyasət və resursların ölkələr və dillər arasında ardıcıl tətbiqinə üstünlük verməlidir.
Baş katib əlavə edib ki, bütün maraqlı tərəflər tətbiqlərinin təhlükəsiz, məsuliyyətli, etik olmasını və insan hüquqları öhdəliklərinə uyğunluğunu təmin etmək üçün təcili tədbirlər görməlidir. Reklamçılar və rəqəmsal platformalar reklamların zərərli informasiyalarla birlikdə yerləşdirilməsinə yol verməməlidir.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(14.06.2023)
