“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı “Aktual mövzular” rubrikasında bu dəfə gənc sosial şəbəkələrin ziyanları barədə danışacaq. Rubrikanı Kənan Məmmədli aparır. Çıxışçımız psixoloq, refleksoloq Fazilə Camalovadır.
Bir yanda isti evinizdən ayrılmadan çox şeylər edən köməkçi bir vasitə, digər tərəfdən isə "təhlükəli silah" olan sosial şəbəkələr haqqında kiçik bir xatırlatma.
Həyatımızın ayrılmaz hissəsi olan sosial şəbəkələrin "İnternetin" bizə verdiyi fayda və ziyanlarından bir az söhbət açaq.
İnternet texnologiyalarının inkişafı insanların bir-biri ilə ünsiyyətini asanlaşdırır. İnternet ünsiyyətdən məlumat mübadiləsinə, jurnalistikadan mediaya, tanıtım və reklamdan səyahət və tətilə, ictimai xidmətlərdən bankçılıq və ticarətə, əyləncədən sosial əlaqələrə və mədəniyyətlərarası qarşılıqlı əlaqəyə, ətraf mühit və sağlamlıqdan təhsilə və gündəlik həyatın bir çox sahələrinə müsbət faydalar və yeniliklər gətirdi.
İnternet çoxlu məlumatlara asanlıqla daxil olmaq, insanların hiss və düşüncələrini asanlıqla ifadə etmək, rəqəmsal platformada yaradılmış sosial dostluqlarla ünsiyyət qurmaq imkanı verir. İnternetin dünyada ən böyük təsiri ondan ibarətdir ki, o, məlumat və xəbərlərə dərhal çıxışı təmin edir. İnternet sayəsində dünyanın ən ucqar yerində belə baş verən hadisələrdən dərhal xəbərdar olmaq mümkündür.
Bununla belə, valideynlər övladlarının internetdə olduqları müddətdə qorunmalarını təmin etmək üçün bəzi tədbirlər görməlidirlər. Valideyinlər azyaşlı övladlarının internetdən istifadə etdikləri zaman, dəstəkləyici ünsiyyətin dəyərini öyrətmək və onların kobud, ayrı-seçkilik, zorakılıq və ya uyğun olmayan davranışın qəbuledilməz olduğunu izah etməli və bu cür hallara yol vermədiklərinə əmin olmalıdırlar.
Valideynlər sosial şəbəkələrdən istifadə edərkən nələrə diqqət etməlidir?
Mövzunun bir çox tərəfi olsa da, ilk növbədə internetdən asılılıq yaranmamasına nəzarət edilməlidir. İnternetdən nizamsız və həddindən artıq istifadə istək davranışı və təbii ki, uşağın funksiyasını pozan əhəmiyyətli psixi problemlər yarada bilər. Ancaq məsələyə yalnız texnologiya asılılığı əsasında yanaşmaq hadisənin əhəmiyyətini azaldır. Uzun müddət ekrana məruz qalma; depressiya, yuxu problemləri, diqqət çatışmazlığı hiperaktivliyi pozuntusu, sosial ünsiyyət pozuntusu, davranış pozuntuları, travma sonrası stress pozğunluğu cinsi və fiziki zorakılıq və maddə asılılığı kimi ciddi psixi problemlərə səbəb ola bilər. İnternet asılılığının ən əhəmiyyətli zərərlərindən birinin insanların sosial həyatlarında məsuliyyətlərini əngəlləmələri olduğunu ifadə edilir. İşdə pozuntular mənfi təəssürat, özünü inkişafın aşağı düşməsi, qeyri-adekvatlıq hissindən tutmuş iş itkisinə qədər bir çox nəticələrə səbəb ola bilər. Sosial mühitdən uzaq olmaq insanlarda tənhalıq hissinə və zamanla sosial bacarıqların azalmasına səbəb ola bilər. Sosial mediadan uzun müddət istifadə bir çox fiziki çətinliklərə səbəb ola bilər. İnsanların məşğuliyyətlərinin azalması, hətta heç nə üçün vaxt ayıra bilməməsi nəticəsində həzzin əvvəlki kimi olmadığı müşahidə olunur. İnsanları məntiqi təfəkkürünü bu baxımından zəiflədə bilər, ictimai əlaqələri korlaya bilər, depressiya kimi meyllərə səbəb ola bilər, iş həyatındakı performansı təsir edə bilər, insanlar arasında rəqabətə mənfi təsir göstərə bilər, asosyal həyata başlaya bilər.
Sosial şəbəkələrdən və internetdən uzağlaşmağa başlamağa qərar verdiyiniz halda yalnız zəruri, vaxtında və mənalı yazıları paylaşmağa çalışın. Gecə yatmazdan əvvəl və səhər oyanan kimi sosial mediadan uzaq durmağa çalışın. İctimai tədbirə çıxdığınız zaman telefonunuzu mümkün qədər susdurmağa çalışın. Yemək yeyərkən sosial şəbəkələrə baxmamağa çalışın. "Yeni vərdişlər yarataratmaq köhnələri pozmaq deməkdir". Ekran vaxtını azaltmaqla internetdə boş vaxt keçirmək əvəzinə kitab oxumaq, musiqi dinləmək, söhbət etmək və ya gəzintiyə çıxmaq kimi asanlıqla əldə edilə bilən fəaliyyətlərin siyahısını hazırlayın.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(01.05.2023)
