Əks psixologiya arzu olunan nəticədən fərqli bir davranışı müdafiə etməyi əhatə edir. Bəzən bu sözləri övladlarını yedirtməyə çalışan ana və ya atalarda görürük. Bu yeməyi heç vaxt bitirə bilməyəcəksən. Uşaq qəflətən özünü yarışda tapır və yeməyi bitirməyə çalışır. Beləliklə, o, bunu bacardığını göstərir. Qələbə qazanır. Burada əsas məsələ bizim istədiyimizin əksini deyərək qarşı tərəfi də bu yola salmaqdır. Buna görə də sosial həyatımızda tərs psixologiya ifadəsini tez-tez eşidirik. Bu, əslində bir növ manipulyasiya texnikasıdır. Qarşı tərəfdə buna məruz qalan şəxs əslində bunun fərqində deyil. Əks psixologiya, əlbəttə ki, sadə bir qida nümunəsi ilə məhdudlaşmır.
Tərs psixologiyaya çətin vəziyyətlərdə rast gəlinir. İş yerində hakim olmaq istəyən müdir, məktəbdə şagirdləri idarə etmək istəyən müəllim, uşağını idarə etmək istəyən valideyn… Bu misalları çoxalda bilərik. Bəzi reklamlarda bura tıklamayın yazısını görürük. İstər-istəməz ağlımız o yazıya klikləmək istəyir. Bu tip reklamlara şahid olan şəxs əslində nə baş verdiyini təxmin etməkdə çətinlik çəkmir. Amma digər tərəfdən təzyiq də hiss edir. Bunu dərk etməsəniz belə, həyatınızın bir dönəmində bu texnikaları sınamış olursunuz.
Tərs psixologiya aid nümunu
Tez-tez marketinq və satış strategiyalarında görünür. İnsanlar malları satarkən tez-tez tərs psixologiyadan istifadə edirlər. Bu mağazadan alış-veriş etməyin, bu pencəyi almayın və s.. Digər tərəfdən, valideynlər uşaqlarına nəzarət etmək üçün bu üsullardan istifadə edirlər. Bu oyuncaqları heç vaxt toplaya bilməyəcəyiniz ifadəsi əslində oyuncaqlarınızı toplamaq deməkdir. Amma uşaq, təbii ki, bu cümlənin fərqinə varmır. Beləliklə, o, oyuncaqlarını tez bir zamanda toplamağa başlayır. Bu, romantik münasibətlərdə də doğrudur. Cütlər bir-birinə demək istədiklərini deyə bilməzlər. Buna görə də əksinə gedir. “Bu gün evdə yeyək, ,çölə çıxmayaq” cümləsi bəzən çöldə yemək istədiyim cümlədir.
Tərs psixologiya necə edilir?
İstədiyiniz davranışdan imtina edin (bunu etməməlisiniz)
Gözlənilən davranışı qadağan edin (bunu etməyin)
Bu davranışı edə bilməyəcəyinizi söyləyin
İstədiyiniz davranışı minimuma endirin
İstədiyiniz davranışı başqa bir şeylə mənfi şəkildə müqayisə edin.
Digər insanlarla müqayisə edin
Tərs psixologiyanın zərərləri
Tərs psixologiya manipulyasiya formasıdır. Odur ki, dediklərimizin həddi-hüdudu olmalıdır. Həyatımızı daimi olaraq bu şəkildə davam etdirsək, özümüzə zərər vermiş olarıq. Beləliklə, sizə inam azalır. Tərs psixologiyadan istifadə etdiyiniz zamanı:
Münasibətlərinizə zərər verə bilərsiniz.
Özünə güvənsiz görünürsünüz.
Sosial dairəniz sizdən imtina edir, sizə üstünlük vermir.
İnandırmağa çalışdığınız adam sizinlə maraqlanmır.
Tərs psixologiyadan daha çox kimlər istifadə edir?
1) Daim idarə etməyə üstünlük verən şəxslər.
2) Camaat nə deyər düşüncəsi olan şəxslər.
3) İtaətsiz olan şəxslər.
4) Zəif xarakterə malik şəxslər.
Zümrüd Haqverdiyeva
Special school məktəb tipli Reabilitasiya Mərkəzinin psixoloqu
