Kübra Quliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Biz heç vaxt sadəcə məhsul almırıq. Bizə təqdim olunan, gözümüzə soxulan və ağılımıza zərifcə yerləşdirilən bir xəyalı alırıq. Brendlər bizə sadəcə bir çanta, telefon və ya içki təqdim etmirlər – onlar bizim özümüzə olan baxışımızı, özümüzü başqalarına necə göstərmək istədiyimizi dizayn edirlər.

Mən bunu ilk dəfə nə zaman hiss elədim, bilmirəm. Amma Starbucks stəkanını tutan adamın "intellektual", Apple istifadəçisinin "fərqli", Nike geyinənin "məqsədli" biri kimi görünməyə çalışdığı bir dünyada yaşadığımı anlayanda içimdəki o sual qopdu:

 “Biz doğrudanmı məhsul alırıq, yoxsa bizi əvəz edən simvolları?”

Marka strategiyası – məhsulun yalnız vizual kimliyi deyil. Bu, bir markanın bazarda tutduğu mövqeyi, istehlakçının zehnindəki yeri və onunla yaradılan emosional əlaqədir. Ən güclü strategiyalar isə aşağıdakı elementləri özündə birləşdirir:

Positioning – Sənin məhsulun digərlərindən necə fərqlənir?

Brand Personality – Marka bir insan olsaydı, kim olardı?

Emotional Branding – Məhsul yox, hissiyat satılır.

Storytelling – Markanın arxasında bir hekayə varsa, inanmaq asanlaşır.

Brendlər bizim yeni dilimizdir. Sanki susaraq danışırıq. Susaraq, amma çox danışaraq. Kiminsə qolundakı saat, kiminsə geyimindəki loqo, kiminsə telefonunun markası – bunların hamısı özümüz haqqında yazdığımız bir bio kimidir. Brendlər "yalnız bu həftə", "limitli sayda", "tükənmək üzrə" kimi mesajlarla sənin itirmək qorxunu oyadır. Bu da insan beynində təhlükə siqnalı kimi işləyir. “Əgər indi almasam, geridə qalacağam.” Bu, psixoloji stressdir – və sən alış-veriş etməklə onu azaldırsan.

Brend deyir: Mən səni tanıyıram. Amma sən özünü tanıyırsan?

Apple - Sən fərqlisən. 

Sadəlik və zəkalılıq səninlədir. Amma bəlkə sadəcə sənin fərqli olmaq qorxun var? Və Apple sənə bu qorxunu yatırtmaq üçün bir “kostyum” təklif edir. Al, geyin, və özünü fərqli san.

Nike - “Just Do It.”

Amma bəlkə içindəki o günahkarlıq hissini – heç nə etmədiyin günlərin yükünü – bu şüarla yuyursan?

Marlboro - Kişilik və sərhədsiz azadlıq

Marlboro ilk yaradıldığında qadınlar üçün hazırlanmış bir siqaret idi. Amma brend imici dəyişdi – çünki positioning dəyişdi. Marlboro indi bir "kovboy" obrazı ilə kişilik, sərbəstlik və güc simvoluna çevrilib. Siqaret – zərərli maddədir, amma sənə "azad nəfəs" satırlar.

Dove – Özünü olduğu kimi sevmək

Dove sabun markası olsa da, sənə sadəcə təmizlik deyil, öz bədənini qəbul etmə fəlsəfəsi satır. Reklamlarında ideal bədən formaları yox, "real qadınlar" göstərilir. İstehlakçının duyğusal ehtiyacına toxunaraq özünü “həqiqi qadınların dostu” kimi mövqeləndirir.

Tesla – Texnologiya yox, inqilab

Tesla avtomobil satmır. Tesla sənə gələcəyi, inqilabı və ətraf mühitə sadiqliyini satır. Əslində çox insan bu avtomobili almaq imkanına sahib deyil, amma brend onların zehnində artıq qalibdir.

Hər brend bir kompensasiya alətidir. Bir hissimizi örtmək, bir əskikliyimizi bərkitmək, bir kimliyi təsdiqləmək üçün maskalar təqdim edir.

Bəs biz niyə bu oyuna giririk?

Çünki insan təbiətcə aid olmaq, qəbul edilmək və dəyər görmək istəyir. Biz istəyirik ki, "sən yaxşısan" mesajını eşidək. Və əgər bu mesajı bir çanta, bir loqo, bir telefon deyirsə, niyə olmasın?

İnsanlar brendlərlə özlərini tanıdır. Sənin telefonun, çantan, geyimin bir dildir. Və o dil, səni susaraq danışdırır:

Chanel: “Mən zərif və elitəm.”

Adidas: “Mən aktiv və məqsədyönlüyəm.”

Starbucks: “Mən şəhərli və müasirəm.”

Bu, artıq sadəcə seçim deyil – şəxsiyyət inşasıdır.

Yaxşı, bəs o zaman biz özümüz kimik? Brendlərsiz, loqolarsız, göstərmək istədiklərimizsiz... Biz kimin?

Bu sualın cavabını tapmaq çətindir. Və bəlkə də heç brendlərdən qaçmaq deyil məsələ. Onları anlamaq, oyunlarını çözmək və onlarla yox, onlara baxaraq yaşamaqdır.

Sonda...

Bir gün dayan, vitrindəki o bahalı geyimə, əlindəki markalı stəkana və ya o limitli edition ayaqqabıya bax. Və özündən soruş:

 “Mən bunu alıram, yoxsa bu məni alır?”

Əgər cavab aydındırsa, sən artıq brend deyilsən.

Sən sənsən.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(21.04.2025)