Elman Eldaroğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Xoşbəxt adamdır. Heç vaxt təşvişə düşmür, hər adi hadisədən narahatlıq keçirmir və əbəs yerə həyəcanlanmır. Üzləşdiyi çətin vəziyyətdən çıxmaq üçün hissiyyat, istedad və təxəyyülü var. Nə qədər çətinliyə düşsə də təbəssümünü qoruyub saxlaya bilir...

Belə rəvayət edirlər ki, bir gün şah ağır xəstələnir. Məmləkətdə olan həkimlərin heç biri onun dərdinə çarə tapa bilmirlər. Ağrıdan qovrulan şah, nəhayət göstəriş verir ki, haradan olursa olsun, on günə bacarıqlı bir həkim axtarıb tapsınlar. Şahın qoyduğu vaxt bitənə yaxın baş vəzir ona yaxınlaşıb təzim edir:

- Şah sağ olsun, ən güclü həkimlər yanınızda olub, lakin dərdinizə heç bir əlac tapa bilməyiblər. Bağdadda yenicə həkimliyə başlamış 15-16 yaşlarında bir uşaq var, ümid bir ona qalıb. Onu da hüzurunuza gətirməyə cürət etmirik.

Çarəsi hər yerdən üzülən şah yeniyetmə həkimi onun yanına gətirməyi əmr edir. Bu yeniyetmə həkim sonralar bütün Şərqdə loğman adı ilə məşhurlaşmış böyük İbn-Sina idi. Nə isə, onu şahın hüzuruna gətirirlər. İbn-Sina qarşısında ortayaşlı, yanaqlarından qan daman, şişman bir adam görür. Şahın yanındakı süfrədə yağlı plov, cürbəcür Şərq şirniyyatları, növbənöv çərəzlər düzülmüşdü. İbn-Sina başa düşür ki, şahın ağrılarının əsas səbəbi onun düzgün qidalanmaması və hərəkətsizliydir. Şahı müayinə etdikdən sonra ona pəhriz təyin edir. Saray həkimləri bir-birinə baxıb dodaqaltı gülürlər. Çarəsiz qalan şah gənc loğmanın müalicəsini qəbul edir. Bir həftədən sonra şahın yanına gələndə Onun görür ki,müalicəsi müsbət nəticə verib. Şah ağrılardan qurtulmuş, özünü xeyli yaxşı hiss edirdi. Şah bu gənc həkimi hörmətlə qarşılayıb onu tərifləyir və saray həkimi vəzifəsinə təyin edir...

Bəli, bu gün sizə həkimdən- daha doğrusu tibb elmləri doktoru, professor Musa Qəniyevdən söhbət açmaq istəyirəm. Böyük ürəyi, tükənməz ideyaları var, maraq dairəsi çox genişdir. Onun fikrincə, biliklər hamıya və hər bir kəsə məxsusdur, elə ona görə də hamıya etibar edir, inanır...

Bir vaxtlar Musa müəllimin tələbəsi olan, hazırda Azərbaycan Tibb Universitetində eyni kollektivdə çalışan, professor Vəli Əsmətov onu belə xarakterizə edir: “Əvvəla Musa müəllim el ağsaqqalı, 25 yaşından müxtəlif mötəbər vəzifələrdə çalışan, işlədiyi müddətdə xalqın adamı olan, hamıya əl tutan, hamıya birinci salam verib əl uzadan “Respublikanın Əməkdar Müəllimi” Hacı Mehdi Qəniyevin ailəsində dünyaya gəlib. Heç də təsadüfi deyil ki, Musa müəllim atasının genini daşıyan xeyirxah, əl tutan, kömək etməkdən zövq alan, dünya şöhrətli alim, tibb elmləri doktoru, professordur. Üçüncü kursda oxuyanda mənə farmakologiya fənnindən dərs deyib və bu müəllim -tələbə münasibəti dostluq-qardaşlığa çevrilib. İşlədiyim bütün dövrlərdə mənə həmişə həm maddi, həm də mənəvi dəstək olub. Elmi rəhbərim olub. Bu gün də biz bir yerdəyik. Əgər məndən soruşsalar ki, Musa müəllimi bir neçə cümlədə necə təsvir edərsən? Düşünmədən cavab verərəm- İti zəkaya, analitik təfəkkürə malik olan böyük tibb alimi, mərd, cəsur, sözünün yiyəsi olan qürurlu insan, əl tutmaqdan zövq alan, kiməsə ağız açmağı sevməyən, xeyirxah alimdir...”

Deyir ki:- “Profilaktik məqsədlə istifadə olunan aspirin preparatları (məsələn, Aspirin Kardio), bağırsaqlarda həll olan dərman formasında buraxılır və qorxusuzdur. Halbuki, bu halda Asetilsalisil turşusu(AST) ilkin qaraciyər baryerini keçərkən müəyyən faiz nisbətində inaktivləşsə də, analoji mexanizmlə daxili qanaxma törədə bilir. Digər tərəfdən, bağırsaqlarda Ph-ın uzunmüddətli turşuluğa doğru dəyişməsi həm də yoğun bağırsaq lokalizasiyalı onkoloji fəsadlara səbəb ola bilər. Odur ki, dozasından asılı olmayaraq, aspirinin gündəlik istifadəsi yolverilməzdir.”

Maraqlı araşdırmaları var. Mütaliə etməyi xoşlayır. Müşahidə etdiyi hadisələri düzgün təhlil etməyi bacarır: 

“Hazırda elə bir "sərhədsiz dövrdə" yaşayırıq ki, təbliğat vasitələrinə heç bir nəzarət mexanizmi yoxdur və bu mexanizmin düşünülməsi belə, absurddur. Bu gün nəinki həkim, hətta tibb təhsili olmayanlar, müxtəlif dərman vasitələri və müalicə üsulları haqqında insanlara məsləhətlər verirlər. Bildirirəm ki, yaxın keçmişə qədər hazırda sayı 65-ə endirilən, tibbin nozoloji vahid olaraq təsdiqlənmiş 94 fərqli sahəsi var idi. Bu sahələrdən hər biri üzrə, yalnız həmin sahənin akademik təhsilli mütəxəssisi danışa, məsləhət və tövsiyyə verə bilər. Əks hal yolverilməzdir və arzuolunmaz nəticələrə səbəb olacağı qaçılmazdır. Əvvəla, Xalq təbabəti, tibbin Empirik inkişaf mərhələsində, zərurətdən yaranan və əsrlər boyu təkmilləşdirilərək, nəsildən-nəsilə ötürülən yanaşmadır. Dərman bitkiləri və onların əsasında hazırlanmış dərman formaları mono- deyil, polikomponent tərkiblidir. Odur ki, seçici təsir spektrinə malik deyillər. Bu səbəbdən, spesifik müalicə vasitəsi kimi tövsiyyə oluna bilməz. Əks hal, müalicədə gecikməyə və xəstənin ölümünə səbəb ola bilər. Unutmaq olmaz ki, dərman bitkilərinin tədqiqi və bioloji fəal tərkib komponentlərinin alınması ilə farmakoqnoziya elmi, müvafiq maddənin molekulyar təsir mexanizmini öyrənən, onun dərman preparatı statusu almasını eksperimental və klinik tədqiqatlarla təsdiqləyən və buna məsul olan şəxs farmakoloqlardır. Bu həqiqət nəhayət ki, dərk olunmalıdır...”- söyləyir...

Dünən professor Musa Qəniyevin 70 yaşı tamam oldu. Onu bu münasibətlə təbrik edir, möhkəm can sağlığı arzulayırıq. 

Çox yaşasın!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(03.12.2024)