Zəhra Allahverdiyeva, “Ədəbiyyat vəincəsənət” 

Dünyada və ölkəmizdə doğru qəbul edilən, əksinə yanlış səslənən sözlər, deyimlər, atalar sözləri, hətta faktlar vardır. 

Bu məqalədə mümkün qədər nümunələrlə sizi məlumatlandıracam.

1) “Gözələ baxmaq səvabdır” atalar sözü və ya deyimini hər kəs bir dəfə də olsa eşidib. Lakin bu deyimin düzgün versiyası belə deyil . Düzgün versiyası belədir– “Gözəl baxmaq səvabdır”.

Bəs aradakı fərq nədir? 

Peyğəmbərimizin dediyi kimi, pis şeylərə belə yaxşı baxacağıq; “Sizə tikan atanlara gül atın”. Gözəl baxmaq budur. 

O ki qaldı, gözələ baxmağa, bir qadına bir dəfədən artıq naməhrəm gözlə baxmaq günahdır. “Mömin kişilərə de ki, harama baxmayıb gözlərini aşağı diksinlər və cinsiyyət üzvlərini zinadan qorusunlar. Bu onlar üçün daha təmiz olar. Şübhəsiz ki, Allah onların nə etdiklərindən xəbərdardır.” (Nur surəsi 30-cu ayəsi) bu deyim üçün əsas mənbə ola bilər.

2) “Göz var nizam var” atalar sözünün əsl versiyası isə “Göz var izan var”dır. İzan anlayış, anlama qabiliyyəti mənasını verir. Atalar sözünün ümumi mənası isə belədir: insan bir işi görərkən diqqətli olmalı, onu araşdıraraq səhvə yol verməməlidir. İnsan gördüyü işdə gözündən, ağlından, məntiqindən ehtiyatla istifadə etməlidir.

3) “Kəpənəyin ömrü 1 gündü” deyimi də yanlışdır. Kəpənəyin ömrü 1-2 aya qədər uzanır. Kəpənəklər ayılar kimi qış yuxusuna da gedir, hətta quşlar kimi isti yerlərə köç də edirlər.

4) “Çox şəkər yeyən adam şəkər xəstəsi olur” deyimi də yanlışdır. Şəkər yeməklə diabet xəstəsi olmaq arasında yoluxma riski yoxdur. Diabet xəstəsi olan adamlar şəkər qəbul edəndə şəkər faizləri artır. Şəkər xəstəliyi obez dərəcəsində kök adamlarda və travmatik qorxan adamlarda daha çox aşkarlanır.

5) “Yarasalar kordur” deyimi də səhvdir. Yarasalar kor deyil, onlar həm görür, həmdə səslərindən yaranan əks-səslə yollarını da tapa bilirlər.

6) “Yerə çəngəl, qaşıq, yaxud bıçaq düşəndə qonaq gəlir” ifadəsi var, çəngəl düşəndə kişi, qaşıq düşəndə isə qadın gəlir ifadəsi var, bunlar da yanlışdır. Hətta Əziz Yaqubzadənin beləbir şeiri var:

Bilirsən, heç nə qədər

“Qayıt” yazıb pozuram?

Yerə çəngəl də düşsə

Gəlməyinə yozuram.

7) “İtlər ağ-qara rəngləri görür” deyimi də yanlışdır . İtlər mavi, sarı və yaşıl rəngləri də görür.

8) “Soyuq su içmək adamı xəstələndirir” fikri də yanlışdır. Xəstəliyə səbəb olan şey bakteriya, mikrob və infeksiyadır.

9) “Asqıranda ürək döyüntüsü saniyəlik dayanır” - bu da doğru fakt deyildir. Asqırma beynin göndərdiyi reaksiyadır. Bununmm ürəylə əlaqəsi yoxdur.

Peyğəmbər (s) bir hədisdə buyurub:«Xəstənin asqırmağı, onun üçün salamatlıq nişanəsi, bədən üçün xeyir və rahatlıqdır.»

Elə buna görə də, bu nəticəyə gəlmək olar ki , hər deyilən düz, hər eşidilən doğru deyil.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(02.09.2024)