Salam hörmətli “Ədəbiyyat və incəsənət”!
Mən Kamran Mammadovam, “Cənubi Qafqaz və Şərqi Avropadakı azərbaycanlı jurnalistlərin cəmiyyəti" təşkilatının nümayəndəsiyəm. Əvvəllər bizi "Gürcüstandakı Azərbaycan icması" adlandırırdılar. Ancaq təşkilatımız gənc jurnalistlərlə dolduruldu və buna görə adını dəyişdirməyə qərar verdik. Üzvlərimizdən biri - Leyla Kərimova Fransanın Cənubi Qafqazdakı dağıdıcı siyasətinə dair bir məqalə yazıb. Çox istəyərdik ki, məqalənin dərc edilməsində bizə kömək edəsiniz.
Əvvəlcədən təşəkkür edirik!
Müəllif: Leyla Kərimova.
2002-ci ildə Rustavidə, Gürcüstanda anadan olub. İndi Tbilisidə yaşayır və oxuyur. İvane Cavaxishvili Tbilisi Dövlət Universitetinin tələbəsidir.
Ermənistan fransız-ingilis koloniyasına çevrilir
Fransanın Azərbaycan Respublikasındakı səfiri Ann Buayon (şəkildə) Aprelin 16-da məsləhətləşmələr üçün Parisə geri çağırıldı. Respublikanın XİN-i bu addamı “Bakının iki ölkə arasındakı münasibətlərə zərər verən birtərəfli hərəkətləri” ilə izah edib.
Amma bu diplomatik jestin dərin simvolik mənasına baxmayaraq, bu cür davranış, sadəcə olaraq, qeyri-sabit bir güc nümayişidir. Oksford Universitetinin eksperti Leyla Əliyevanın sözlərinə görə Fransanın Azərbaycandakı səfirinin geri çağırılması Paris və Bakı dövlətlərarası dialoq üçün ciddi nəticələrə səbəb olmayacaq. Onun fikirincə, heç kim ikitərəfli münasibətlərin mürəkkəbləşməsində və xüsusən də ciddi siyasi böhranda maraqlı deyil. Amma onda Fransa Bakıya qarşı kəskin hücumlar edərək nəyə nail olmaq istəyir?
Son illərdə Cənubi Qafqazda Parisin xarici siyasət kursunun diqqətlə təhlili belə qənaətə gəlməyə imkan verir ki, Fransa ən kəskin regional böhranların, o cümlədən Azərbaycan-Ermənistan münaqişəsinin həllində maraqlı deyil. Fransanın Dağlıq Qarabağdakı vasitəçiliyi əsasən İrəvana diplomatik ləngimələrlə məhdudlaşdı və acı uğursuzluqla başa çatdı və Emmanuel Makronun kabineti hələ də bu uğursuzluğun nəticələrini aradan qaldırmağa çalışır.
Azərbaycanın 2020-ci ildə 44 günlük Vətən müharibəsində qəlibəsi və sonra 2023-cü ildə uğurlu antiterror əməliyyatı nəticəsində Qarabağda ermənipərərst separatçı rejimin sügutu Fransanın bölgədə siyasi fəallığının artması üçün başlanğıc nöqtəsi oldu. Cənubi Qafqazda əsas oyunçu olmaq həyəcanı ilə yanaşı, Makronun regiondaki hiperaktivliyi Fransanın Afrika və Avropa qitəsindəki uğursuzluqlarından ictimayyətin diqqətini yayındırmaq istəyi ilə ələqədardır. O, Ukraynaya NATO kontingentinin göndərilməsi ilə bağlı qalmaqallı təşəbbüsünü irəli sürərkən də eyni şeyi rəhbər tutmuşdu.
Paris Cənubi Qafqazda öz avantürasında Ermənistana arxanandı. Bu seçim yalnız erməni diasporunun Fransa elitasına ənənəvi güclü təsiri deyil, həm də Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyanın siaysi zəifliyi ilə bağlıdır. O Makron hökuməti üçün çox rahat bir “sparring tərəfdaşı” oldu.
Dağlıq Qarabağda alçaldıcı məğlubiyyətindən sonra Nikol Paşinyan ermənilərin gözündə milli rüsvayçılığın günahkarına çevrildi. Hər tərəflərdən qorxaqlıq, xəyanət və Dağlıq Qarabağa təslim olmaq ittihamları onun başına düşdü. Paşinyanın istefasını tələb ədən etiraz aksiyaları davam edir. Onlar etirazçılarla polis arasında açıq toqquşmalarla çevrilirlər. Ermənistan ordusunun cəmiyyətdə nüfuzu kəskin şəkildə aşağı düşüb. Ermənistan dövlət aparatı iflic vəziyyətindədir.
Ermənistanın bu süst vəziyyətindən Fransa istifadə etdi. O, kömək göstərmək bəhanəsi ilə Cənubi Qafqaza geosiaysi “tentacles”-i daha da dərinləşdirib.
Azərbaycanın “Report” İnformasiya Aqentliyinin direktoru Fuad Hüseynəliyevin oxşar fikri var. O hesab edir ki, Fransa Cənubi Qafqazda öz mövqelərini gücləndirmək və Ermənistanı Şərqdə siyasi təsirinin forpostuna çevirmək məqsədi daşıyır. Ukrayana müharibəsi Paris xeyrinə də oynayır, çünki o, Rusiyanın əhəmiyyətli diqqətini və resurslarını Qafqazdan yayındırır.
Hüseynəliyevin fikirincə, Fransa Cənubi Qafqazda uğur qazansa, digər regionlarda da təsirini gücləndirməyə çalışacaq.
İndi Fransa Ermənistanla ikitərəfli əlaqələri, xüsusən də hərbi sahədə əlaqələrini fəal şəkildə inkişaf etdirir. Paris də beynəlxalq arenada İrəvana informasiya və siyasi dəstək verir. Və Fransanın Azərbaycan tərəfinə media və diplomatik hücumları bununla əlaqədardırlar. Ancaq təcrübə göstərdiyi kimi Fransa nə qədər silkələsə də, Azərbaycan xalqının dəmir yumruq və polad iradəsi tarixi ədaləti bərpa etmək üçün istənilən düşmənin sümüklərini üyüdəcək. Parisin dərk etməsinin vaxtıdır ki, Azərbaycan torpaqları Azərbayacana məxsus olub və olacaq. Bu faktdır. Və Fransanın bu barədə nə düşündüyü bizi əsla maraqlandırmır.
Paris və İrəvan arasında əməkdaşlıq məsələsini ətraflı nəzərdən keçirsək, 2023 – cü ilin oktyabrında iki ölkənin müdafiə nazirlərinin Ermənistana Fransa silahlarının tədarükü haqqında saziş imzalamasını xatırlatmaq lazımdır. İndi Fransa Ermənistana 24 “Bastion” zirehli personal daşıyıcısı verdi və daha 26 zirehli personal daşıyıcısı istehsal mərhələsindədirlər. Həmçinin, Ermənistan üç fransız radarı “GM200” almaq üçün müraciət etdi və tərəflər arasında İrəvana daşınabilən “Mistral 3” hava hücumundan müdafiə sistemlərinin tədarükü ilə bağlı danışıqlar aparılır. Ermənistanın fransız “Cesar” artilleriya sistemlərini alması da istisna edilmir. Bu məsələ iki ölkənin hərbi idarələri tərəfindən fəal şəkildə müzakirə olunur.
Ancaq fransız silahları İrəvanla pis zarafat edə bilər. Verilən silahlar Ermənistan silahlı qüvvələrinin keyfiyyətcə modernləşdirilməsi üçün kifayət etmir. Eyni zamanda, Fransanın yardımı İrəvanda geniş beynəlxalq dəstək barədə təhlükəli illüziyalar yaradır. Bu da öz növbəsində erməni millətçi radikallarının səpələnmiş qalıqları arasında revanşist əhval-ruhiyyəni artırır. Azərbaycan Respublikasının prezidenti İlham Əliyev 2023-cü il dekabrın 6-də “Qarabağ: 30 ildən sonra evə dönüş. Nailiyyətlər və çətinliklər” forumunda çıxış edərkən bunu haqlı olaraq qeyd etdi. O dedi ki, Fransa Ermənistanı silahlandırmaqla “odun üstünə yağ tökür və Ermənistanda reallıqdan uzaq xülyalar yaradır ki, guya onlar həmin silahlardan istifadə edərək Qarabağı geri ala bilərlər”.
Paşinyan öz siyasətini “sarsılmaz” Fransanı düşünərək qurduğu üçün ölkəsini ölümcül tarixi çıxılmaz vəziyyətə saldı. Əslində Fransanın dəstəyi ikili oyun oldu. Erməni diasporunun fəallığına baxmayaraq, Yelisey Sarayı onu aldadır və Cənubi Qafqazda geosiyasi bonuslar qazanmağa çalışır. Eyni zamanda, vəziyyət pisləşən kimi təslim olaraq Paris dərhal geri çəkilir və Bakıya acınacaqlı diplomatik hücumlarla məhdudlaşır. Vətən müharibəsi dövründə və antiterror əməliyyatı zamanı Fransa və Ermənistanın digər müttəfiqlərinin nəhəng Azərbaycan ordusu ilə İrəvanı necə təkbaşına tərk etdiklərinin bütün dünya şahidi oldu. Nəticədə, Fransa Azərbaycanın Dağlıq Qarabağ üzərində suverenliyini tanıdı. Və indi bu addımın Ermənistan – Fransa ittifaqına necə aidiyyatı var – qoy bunu politoloqlar anlasınlar.
Belə görünür ki, Ermənistan üçün utancın həddi-hüdudu yoxdur, amma Paşinyan öz xalqını alçaltmağın başqa yolunu tapdı. İngilis “Times” qəzeti aprelin 15-də məlumat verdi ki, London Ermənistan, Botsvana, Kot-d'İvuar və Kosta-Rika ilə Böyük Britaniyadan qeyri-qanuni miqrantların bu ölkələrə deportasiyası ilə bağlı sazişlərin imzalanması məsələsi üzrə danışıqlara başlayıb. Müqavilə miqrasiya böhranının həlli üçün “Ruanda sistemi” əsasında qurulmalıdır. Ona görə London Kigali ilə bir neçə min qaçqının Ruandada yerləşdirilməsini müzakirə edir. Eyni zamanda, Böyük Britaniya qaçqınların saxlanması və bununla bağlı narahatlıqlar üçün Ruandaya 140 milyon funt sterling ödədi. Bu yanaşma Qərb dövlətlərinin müstəmləkəçilik zehniyyətini ən yaxşı şəkildə əks etdirir. Ermənistan, Avropa ailəsinin üzvü olmaq kimi böyük arzusuna baxmayaraq, hələ də müstəmləkə ölkəsi kimi tanınır.
Buna görə, əgər İrəvan London ilə bu müqaviləyə razılıq versə, bu Paşinyan tərəfindən daha bir axmaqlıq olacaq. Birincisi, bu Ermənistanın iqtisadiyyatına ciddi zərbə olacaq. Əlbəttə London qaçqınların saxlanması üçün İrəvana pul verəcək, amma pul haçansa tükənəcək və Ermənistan miqrantları öz hesabına dəstəkləməli olacaq.
İkincisi, miqrasiyanın artması hər zaman cinayət vəziyyətinin pisləşməsinə səbəb olur. Almaniya Ukrayna və Afrika ölkələrindən olan qaçqınlar üçün ən populyar ölkədir. Orada 2023-cü ildə cinayətlərin sayı 5,5 faiz artıb. Bu, son 8 ilin ən yüksək göstəricisidir. Eyni zamanda Almaniya Daxil İşlər Nazirliyinin başçısı Nancy Faeser xaricilər tərəfindən törədilən cinayətlərin sayının ardığını qeyd edib.
Ötən il cinayət törətməkdə şübhəli bilinən şəxslərin ümumi sayı 2 246 767 nəfər olub, onlardan 923 269 (41%) nəfərinin Almaniya vətəndaşlığı yoxdur. Eyni şey Ermənistanda da olacaq.
Ermənistan XİN rəsmi İrəvanın Londonla bu “miqrasiya işi” ilə bağlı danışıqları rədd etməsinə baxmayaraq, Paşinyanın bir daha sevimli taktikasına – axmaq bir şey et və sonra başqalarını günahlandır- əl atmayacağını istisna etmək olmaz.
İrəvanın anlamaq vaxtıdır ki, nə fransızlar, nə ingilislər, nə də amerikalılar Ermənistana kömək etməyəcəklər, çünki onlar heç vaxt Türkiyə və Azərbaycanla birbaşa qarşıdurmaya girməyəcəklər. Buna görə, İrəvan fransız silahlarının alınması ilə təhlükəli intriqaları və miqrasiya məsələsində Londonla flört etmək əvəzinə illüziyalarla vidalaşmalı və Bakı ilə konstruktiv dialoqla keçməlidir. Cənubi Qafqazda gələcək nəsillər üçün sabit təhlükəsizlik sisteminin yaradılması ümumi maraqlara uyğundur.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(10.05.2024)
