Nemət Tahir, “Ədəbiyyat və incəsənət”, Qarabağ bölməsi
Oktyabrın 12-dən 13-nə keçən gecə növbəti dəfə Azərbaycan sevdalı şair Əhməd Cavad anıldı. Sovet rejiminə əyilməyən tək-tük qələm adamlarımızdan olan Əhməd Cavad get-gedə daha çox populyarlaşır, daha çox sevilir.
1937-ci il Azərbaycan ədəbiyyatı və xalqı üçün qara bir dövr kimi yadda qaldı. Bu il repressiya qurbanı olan yüzlərlə ziyalının arasında Azərbaycan ədəbiyyatının parlaq simalarından biri olan Əhməd Cavad da öz həyatını itirdi. Martın 21-də Azərbaycan Yazıçılar İttifaqının üzvlüyündən çıxarılan Əhməd Cavad, iyunun 4-də Hüseyn Cavid, Mikayıl Müşfiq və Vəli Xuluflu ilə birlikdə həbs olundu. Bu həbslər sovet hakimiyyətinin mədəniyyət xadimlərinə qarşı apardığı repressiya siyasətinin tərkib hissəsi idi. Rejimin təzyiqi nəticəsində onların çoxu “xalq düşməni” damğası ilə cəzalandırıldı. Oktyabrın 12-dən 13-nə keçən gecə, cəmi 15 dəqiqəlik bir məhkəmə prosesi nəticəsində Əhməd Cavada güllələnmə cəzası verildi. Bu qərar xalqının azadlığı uğrunda mübarizə aparan bir insanın həyatının qəddarcasına sona çatmasına səbəb oldu.
Ancaq bu faciə yalnız Əhməd Cavada deyil, onun sağ qalan ailə üzvlərinə də ağır və acı nəticələr gətirdi. Şairin həyat yoldaşı Şükriyyə xanım, əri “vətən xaini” adlandırıldığı üçün özü və uşaqları ilə birlikdə həbs olundu. Onlar yeddi il sürgündə yaşamağa məcbur edildilər və yalnız 1955-ci ildə bəraət aldılar. Bu dövr ərzində ailənin Bakıdan kənar yerlərdə yaşaması tələbi onların həyatını daha da çətinləşdirdi. Lakin təzyiqlərə baxmayaraq, ədalət nəhayət bərpa olundu.1961-ci ildə isə şairin “Sən ağlama, mən ağlaram” kitabı çap olundu. Bu nəşrlər şairin adının xalq yaddaşına yenidən qayıdışının başlanğıcı oldu.
Əhməd Cavad təkcə şair deyil, həm də istedadlı bir tərcüməçi idi. Onun dünya ədəbiyyatının seçilmiş nümunələrini Azərbaycan dilinə çevirməsi mədəni irsimizə böyük töhfə verdi. 1961-ci ildə Fransua Rablenin “Qarqantua və Pantaqruel”, 1962-ci ildə Vilyam Şekspirin “Otello” və “Romeo və Cülyetta” əsərləri, 1978-ci ildə isə Şota Rustavelinin “Pələng dərisi geymiş pəhləvan”ı Azərbaycan oxucusuna təqdim edildi. Bu əsərlər onun ədəbi dəyərinin beynəlxalq miqyasda tanınmasına da səbəb oldu.
Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2019-cu ildə qəbul etdiyi qərar Əhməd Cavadın əsərlərinin Azərbaycan Respublikasında dövlət varidatı elan olunması ilə nəticələndi. Bu qərar onun yaradıcılığının əbədiliyini bir daha təsdiqlədi və onun irsinin gələcək nəsillərə ötürülməsinə zəmin yaratdı.
Əhməd Cavad Azərbaycan xalqının azadlığı və müstəqilliyi uğrunda mübarizə aparan bir sima idi. O, həyatını xalqının xoşbəxt gələcəyi naminə fəda etdi və nəticədə “xalq düşməni” damğası ilə güllələndi. Lakin zaman ədaləti bərpa etdi və bu gün Əhməd Cavadın adı xalqın qəhrəmanı kimi Azərbaycan tarixinə qızıl hərflərlə yazıldı. Azərbaycanın varlığı davam etdikcə, Əhməd Cavadın adı da əbədi olaraq xalqının yaddaşında yaşayacaq. O, xalqının azadlığı uğrunda mübarizənin simvolu olaraq, tarixin zirvəsində öz layiqli yerini tutdu.
Bu gün onun irsi, yaradıcılığı və şəxsiyyəti Azərbaycan xalqının milli dəyərlərinin qorunmasında və azadlıq uğrunda mübarizəsində ilham mənbəyidir. Tarixin səhvləri düzəldildikcə, onun adı hər zaman ehtiramla xatırlanacaq və gələcək nəsillərə miras qalacaq.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(16.10.2024)
