Nigar Xanəliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”
Qədim Misir və Yunan əfsanələri bəşər tarixində ən qədim və ən zəngin mifoloji irslərdən sayılır. Hər iki mədəniyyət öz tanrıları, qəhrəmanları və yaradılış hekayələri ilə bir çox əfsanəvi izlər buraxmışdır.
Qədim Misir Əfsanələri
Qədim Misir mədəniyyəti, Nil çayı ilə bağlı olan həyat, ölüm və yenidən doğuluş konsepsiyalarına əsaslanan kompleks bir dinə sahib idi. Onların əfsanələri və mifləri ,əsasən, tanrılar, faraonlar və ölüm dünyası ətrafında qurulmuşdu.
1. Osiris və İsis Əfsanəsi
Bu əfsanə Misirin ən vacib hekayələrindən biridir və həyat, ölüm və yenidən doğuluş mövzularını əks etdirir. Osiris-Misir tanrılarının ən məşhur simalarından biri və dünyanın ilk padşahı idi. O, insanlara aqrar sənəti öyrətmiş, ədalətli hökmranlıq etmişdi. Lakin Osirisin qardaşı Set ona qısqanırdı və taxtı ələ keçirmək üçün Osirisi öldürüb bədənini parçalayır. Osirisin həyat yoldaşı İsis bütün parçaları bir yerə toplayaraq onu yenidən həyata qaytarır. Bu əfsanə Nil çayının hər il daşması və torpaqların yenidən məhsuldar hala gəlməsinin simvolik bir izahıdır. Eyni zamanda bu əfsanə Misirlilərin ölüm sonrası həyata inamını formalaşdırmışdı.
2. Ra və Günəş Tanrısı
Ra- Qədim Misirdə ən güclü tanrı sayılırdı və Günəşin simvolu idi. Misirlilər inanırdılar ki, Ra hər gün səhər öz qayığı ilə səmada səyahət edir, gün batanda isə yeraltı dünyaya düşüb orada hər gecə qaranlıq qüvvələrə qarşı mübarizə aparır. Ra-nın bu səyahəti həyatın və zamanın sonsuz dövrünü simvolizə edirdi. Misir tanrıları içində Ra-nın rolu digər tanrılardan üstün idi və o, əksər əfsanələrdə müxtəlif rollarla yer alırdı.
Qədim Yunan Əfsanələri
Yunan əfsanələri isə insan xarakterlərini və onların tanrılarla olan əlaqələrini əks etdirən daha antopomorfist (insanlaşdırılmış) xarakterə malik idi. Yunan mifologiyası tanrıların və qəhrəmanların hekayələri ilə zəngin, çoxsaylı epik macəraları və faciələri əhatə edir.
1. Zevs və Olimpiya Tanrıları
Zevs- Yunan tanrılarının ən güclüsü, göy və ildırım tanrısı idi. O digər tanrılarla birlikdə Olimpiya dağında yaşayırdı. Zevsin qardaşları Hades və Poseydon idi; Hades yeraltı dünyasının, Poseydon isə dənizlərin hökmdarı idi. Zevsin çox sayda uşağı vardı, onlardan bəziləri tanrı, bəziləri isə yarı-tanrı qəhrəmanlardır. Məsələn, məşhur Herakl (Herkules) Zevsin oğullarından biridir.
2. Prometeyin İnsanlara Od Verməsi
Prometey- insanlara mərhəmət göstərərək onlara od bəxş edən titandır. Bu əfsanə Yunan mifologiyasında insanlığa bilik və texnologiyanın gətirilməsini təmsil edir. Prometey Zevsin qəzəbinə tuş gəlir, çünki Zevs insanların belə bir gücə sahib olmasını istəmirdi. Nəticədə, Prometey cəzalandırılır və dağa zəncirlənir. Hər gün bir qartal onun qaraciyərini didir, gecə isə qaraciyəri yenidən bərpa olunur. Bu əzablar Heraklın Prometeyi xilas etməsinə qədər davam edir. Əfsanə insanın azadlığı və iradəsi uğrunda çəkdiyi əzabları simvolizə edir.
3. İkar və Dedal Əfsanəsi
Bu əfsanə insanın hüdudlarını bilməməsi və bunun nəticəsində cəzalandırılmasını təsvir edir. Dedal- hiyləgər və bacarıqlı bir sənətkar idi, oğlu İkar ilə birlikdə Krit adasında kral Minosun tələsinə düşür. Dedal özünün və oğlunun qaçışı üçün qanadlar düzəldir və onları mumla birləşdirir. Dedal oğlu İkara günəşə çox yaxın uçmamasını tapşırır, çünki mum əriyəcək. Lakin İkar atasının xəbərdarlıqlarına məhəl qoymur və yüksəldikcə yüksəlir, nəticədə mum əriyir, qanadları dağılır və İkar dənizə düşərək həlak olur. Bu əfsanə insanın həddindən artıq ambisiyalarının nəticələrini təsvir edir.
Bu əfsanələr qədim dünyada insanların həyat və kainat haqqında düşüncələrini, mənəvi dünyalarını və tanrılarla olan münasibətlərini əks etdirir. Həm Misir, həm də Yunan əfsanələri insanlıq tarixi və mədəniyyətində dərin izlər buraxaraq sonrakı dövrlərdə bədii və fəlsəfi fikirlər üçün zəngin mənbələr olmuşdur.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(13.09.2024)
