Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”
Türk ədəbiyyatının görkəmli nümayəndəsi Məhmət Akif Ərsoyun anadan olmasının 150 illiyi münasibətilə Azərbaycan dilinə uyğunlaşdırılan “Məhməd Akif Ərsoy. Seçmə şeirlər” kitabı TÜRKLƏRİN BÖYÜK KİTABLARI rubrikasında təqdim etdiyim növbəti kitabdır.
TÜRKSOY-un nəşri olan kitabın tərtibçisi və redaktoru, giriş yazısının müəllifi, Azərbaycan Yazıçıllar Birliyinin katibi və TÜRKSOY Yazıçılar Birliyinin vitse-prezidenti Səlim Babullaoğludur. Kitabın tərcüməçisi gənc şair, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü, Prezident təqaüdçüsü Elşən Mehdidir və kitab Məhməd Akif Ərsoyun yaradıcılığına bu həcmdə müraciətdir, yəni böyük şairin Azərbaycan türkcəsində nəşr olunan ilk kitabdır.
Beynəlxalq Türk Mədəniyyəti Təşkilatı - TÜRKSOY Daimi Şurasının qəbul etdiyi qərarla 2023-cü il “Türk dünyasında Məhmət Akif Ərsoy İli” elan edilmişdi. Kitab da bu münasibətlə çap edilib. Kitaba Xalq yazıçısı, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin sədri Anarın, habelə TÜRKSOY-un Baş katibi Sultan Rayevin “ön sözləri” var.
Oxucularımız üçün maraqlı olacaq deyə Səlim Babullaoğlunun “Allah və vətən aşiqi böyük şair” giriş yazısını təqdim edirik.
Allah və vətən aşiqi, böyük şair
Məhməd Akif Ərsoy poetik və insani əxlaqı ilə Yunus Əmrənin, Füzulinin
davamçısıydı. Bəzən “mədəniyyət”lə bağlı söylədikləriylə şair Məhməd Akif
Ərsoy səhv anlaşılır, daha doğrusu, yozulur, halbuki bütün böyük və həqiqi şairlər
kimi Məhməd Akif Ərsoy kökündə “Xaliq” dayanan “əxlaqın” tərənnümçüsü olub,
çağdaş yozumda “mədəniyyət” kateqoriyasının törəmə olduğunu gözəl anlayırdı;
bilirdi ki, əxlaq Xəlq Edənlə xəlq olunan arasında, Yaradanla insan arasındakı
münasibətlər məcmusu, “kodeks”dir; bütün ruhuyla, yaradıcılığı ilə həmin o ali,
ilkin mədəniyyətin, yəni əxlaqın tərəfindəydi, ikincinin zahiriliyinə,
nümayişkaranəliyinə qarşı idi. Bəşər tarixi bunu dəfələrlə təsdiq edib, böyük şairi
haqlı çıxarıb. Eynən bizim, Azərbaycanın yaxın tarixində olduğu kimi. Çox
gördük zahiri mədəniyyətə sahib olanların riyasını.
Odur ki, təkcə Azərbaycan üçün deyil, elə Türkiyə üçün də bu əlamətdar, Zəfər
havası ilə dolu günlərdə, Azərbaycanın gözü olan Qarabağın, qədim türk yurdunun
işğaldan azad olunduğu bir vaxtda “İstiqlal marşı” ilə başlayıb “Çanaqqala
şəhidlərinə” şeiri ilə bitən bu şeir kitabının nəşri çox qiymətlidir.
Əlbəttə, böyük şairin irili-xırdalı 35 seçmə şeirinin toplandığı və müəllifinin
yubileyi, anadan olmasının 150 illiyi ərəfəsində işıq üzü görməsi də çox vacib
xüsusdur və həm də bir ilkdir. Çünki Azərbaycan türkcəsində şairin şeirləri bu
həcmdə, təəssüf ki, indiyədək təqdim olunmayıb. Başqa tərəfdən, istedadlı gənc
şair, əruz bilicisi və tərcüməçi Elşən Mehdinin “təqdimatında” işıq üzü görən bu
kitab böyük şairin azman yaradıcılığını, yaradıcı miqyasını və ali missiyasını
bütünlüklə anlamağa imkan verən daha müfəssəl növbəti kitabın ərsəyə gəlməsi
yolunda bir işarədir həm də.
Məhməd Akifin dili bir tərəfdən, “Osmanlı türkcəsi” idisə, o biri tərəfdən,
sələflərindən, klassiklərdən fərqlənən bir dil hadisəsi, XX əsr Osmanlı-türk
poeziyası faktı idi. Və gənc tərcüməçi ,əlbəttə, çox rahat yol seçib, yalnız Türkiyə
və Azərbaycan “türkcələrindəki” fərqli yazılışları və səslənmələri aradan qaldırıb ,
yalnız saysız izahlarla, “dipnot”larla da keçinə bilərdi. Amma bu doğru olmazdı.
Tərcüməçi orta bir yol tutdu: o yerdə ki, yalnız uyğunlaşdırmaq lazım gəldi – elə
də etdi; o yerdə ki, tərcümə etmək, ekvivalentləri tapmaq, üstəgəl tərcümə olunan
dilin klassik ədəbiyyata münasibətdəki “vərdişlərini və gerçəkliyi” nəzərə almaq
lazımdı- nəzərə aldı.
Həqiqi Allah və vətən aşiqi, böyük şair və böyük vətəndaş olan Məhməd Akif
Ərsoy Türkiyə və Azərbaycan var olduqca, bütün türk elləri durduqca anılacaq,
oxunacaq.
Məhməd Akif Ərsoy həmişə o azsaylı şairlərdən olacaq ki, onu məktəblərin
həyətlərində və sinif otaqlarında, ali salonlarda və kürsülərdə, toylarda, şənliklərdə
və daha harda və harda ayaq üstə, dik dayanaraq qürurla oxuyacaqlar. Hər gün, gün
ərzində dəfələrlə. Ən başlıcası isə ürəklərdə, bəzən isə kövrələrək.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(09.12.2024)
