Aida Eyvazlı “Şuşam - qalamdır mənim” adlı layihəsini təqdim edir
Başa çatmaqda olan 2022-ci il tarixdə Şuşa ili kimi qaldı. Bu, Şuşanın və Şuşanı bizə yenidən qaytaranların haqqıdır.
İlimiz Şuşa adı ilə bağlı olduğundan Vətənimizin göz-bəbəyi olan Şuşa haqqında lap qədim tarixlərdən xəbər vermək, addım-addım, səhifə-səhifə, ilmə -ilmə, çiçək-çiçək Şuşanı bir də tanıtmaqdır məqsədimiz.
“Şuşam - qalamdır mənim” adlı layihəmizdə Qafqazın mədəniyyət və musiqi beşiyi olan Şuşanın yetişdirdiyi mədəniyyət xadimlərindən, tanınmış şəxsiyyətlərindən danışmaüda davam edirik. Dünyalarca tanınmış məşhur Üzeyir Hacıbəylinin əsərlərini ermənilərin öz adlarına çıxmaları barədə söhbətimizi davam edirik. Yenə də Üzeyir Hacıbəylinin Ev Muzeyinin direktoru, Xalq artisti Sərdar Fərəcovun ermənilərin mədəni irsimizdən, eləcə də Üzeyir Hacıbəylidən oğurladıqları musiqilərimiz haqqında topladığı xatirələri səsləndiririk:
1942-ci ildə Yerevanda Aleksandr Spendiarov adına Opera və Balet teatrında Üzeyir Haxıbəylinin "Koroğlu" operası erməni dilində tamaşaya qoyuldu. O, dövrün istər erməni, istərsə də Azərbaycan mətbuatına nəzər saldıqda, bu hadisənin yüksək qiymətləndirilməsinin şahidi oluruq. "Koroğlu" operasına yüksək qiymət verən erməni bəstəkarları və musiqiçiləri bu tamaşanın erməni səhnəsində əlamətdar bir olay kimi qəbul edirdi. Koroğlu rolunu ilk dəfə bariton səslə oxuyan Şaro Talyan Üzeyir bəy üçün bir yenilik oldu.
1942-ci ildə, daha sonra isə 1956-cı ildə həm Yerevan, həm də Bakı Opera Teatrında Koroğlu rolunu məharətlə yaradan Ermənistan SSR və Azərbaycan SSR xalq artisti Avak Petrosyan Üzeyir bəyin bəyəndiyi və yüksək qiymətləndirdiyi müğənnilərdən idi. A.Petrosyan özü də məhz Koroğlu roluna görə Azərbaycan SSR-nin xalq artisti adını almış və bu rolun onun həyatında, yarıdıcılığında mühüm əhəmiyyəti olmasını dəfələrlə xatirələrində, mətbuatda qeyd etmişdi.
1985-ci ildə Üzeyir bəyin 100 illik yubileyində iştirak edən fəxri qonaqlardan biri də A.Petrosyan idi. Lakin 1987-ci ilin martında son dəfə Yerevana səfəri zamanı musiqi mağazaıarından birində Avak Petrosyanın 70 illik yubileyi şərəfinə nəfis tərtibatla buraxılan val albomuna rast gələn bəstəkarımız Sərdar Fərəcov istər proqramda, istər annotasiyada nə Koroğlu, nə Üzeyir Hacıbəyli, nə Azərbaycan SSRİ xalq artisti sözləri yazılmadığının fərqinə varır. Hələ 1987-ci il idi...
Erməni sənətçiləri, mədəniyyət və incəsənət xadimləri həmişə Ü.Hacıbəylinin istedadını gözəl anlayıb və biliblər. Üzeyir bəyin əsrarəngiz musiqisi, nəhayətsiz fantaziyası, hüdudsuz ideyaları erməniləri də qidalandırıb, ruhlandırıb, zənginləşdirib. Tiflisdə çıxan "Mşak" qəzeti hələ 1915-ci ildə Üzeyir bəyin qeyri-adi istedadından, onun xidmətindən və gözəl gələcəyindən xəbər verirdi.
Fəqət yüksək qiymətlərlə yanaşı Üzeyir bəyin saf, təmiz, ülvi yaradıcılığına həris gözlə baxan, onu "özəlləşdirən", qazanc mənbəyinə çevirən, sağlığında onun həyatını "zəhərləyən" bir sıra erməni sənətçiləri də mövcud idi . Uzun illər Ü.Hacıbəyli ilə çiyin-çiyinə çalışmış, onun köməkçisi olmuş Ramazan Xəlilov xatırlayırdı ki, 1947-ci ildə Üzeyir bəy Moskvada xəstə yatarkən onu müayinə edən həkim - milliyyətcə erməni olan bir xain diaqnozu düzgün təyin etmədiyinə görə və müalicəni düzgün aparmadığı üçün Üzeyir bəyin xəstəliyi dərhal kəskinləşmiş və bu da onun həyatdan vaxtsız getməyinə səbəb olmuşdu.
Bundan sonra ermənilər üçün Üzeyir bəyin musiqilərini oğurlamaq daha da rahat olmuşdu.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(09.12.2022)
