Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”
Azərbaycanın dünyaya bəxş etdiyi dahi incəsənət xadimləri sırasında bir ad çox möhkəm yer tutubdur - dünyaşöhrətli musiqiçi, XX əsrin ən böyük violonçel ifaçısı hesab edilən Mstislav Rostropoviç. Bu gün onun anadan olmasından 98 il ötür.
Gəlin birlikdə görkəmli sənətkarın ömür yolu və yaradıcılığının bəzi məqamlarına nəzər salaq. Mstislav Leopoldoviç Rostropoviç 1927-ci il martın 27-də Bakıda, milliiyətcə yəhudi, tanınmış violonçel ifaçısı Leopold Rostropoviçin ailəsində dünyaya gəlib, uşaqlıq və gənclik illərini burada keçirib.
O, dörd yaşında ikən anasından fortepianoda, on yaşında isə atasından violonçeldə ifa etməyi öyrənib.
İkinci Dünya müharibəsi illərində Mstislav Rostropoviçin ailəsi Orenburqa, daha sonra 1943-cü ildə Moskvaya köçüb.
Mstislav Rostropoviç 16 yaşı olanda Moskva Konservatoriyasına qəbul olunub və orada fortepiano, violonçel ifaçılığı ilə yanaşı, dirijorluq və bəstəkarlıq ixtisaslarına da yiyələnib. Bu təhsil müəssisəsində Dmitri Şostakoviç və Sergey Prokofyev kimi böyük sənətkarlardan dərs alıb.
Gənc Mstislav Rostropoviç ilk violonçel konsertini 1942-ci ildə verib, üç il sonra isə SSRİ-də ilk dəfə keçirilən gənc musiqiçilərin birinciliyində qızıl medala layiq görülüb. Sovet İttifaqında şöhrət qazanmış gənc və son dərəcə istedadlı Mstislav Rostropoviç Sankt-Peterburq və Moskva konservatoriyalarında pedaqoji fəaliyyətlə də məşğul olub, çoxsaylı ifaçıların yetişməsində əmək sərf edib.
O dönəmlərdə Qərblə soyuq müharibə aparan SSRİ Qərb musiqisini də yasaq elan etmişdi, bununla belə, dahi Rostropoviçə tabu qoymaq mümkün deyildi. O, 1964-cü ildə Qərbi Almaniyada çıxışı ilə dünya klassik musiqisevərlərinin rəğbətini qazanıb, həmin illərdə Qərbi Avropanın bir neçə qabaqcıl bəstəkarları ilə tanış olub.
Mstislav Rostropoviç 1967-ci ildə Böyük Teatrda P.Çaykovskinin “Yevgeni Onegin” operasına yüksək dirijorluq istedadını da nümayiş etdirib.
Dünyaşöhrətli musiqiçi üçün D.Şostakoviç, S.Prokofiyev, B.Britten, A.Şnitke və digər bəstəkarlar əsərlər yazıb. Mstislav Rostropoviç D.Şostakoviçin violonçel üçün konsertlərinin ilk ifaçısıdır. O, dahi bəstəkarın “Birinci konserti”ni London musiqisevərlərinə təqdim edib.
Mstislav Rostropoviç 1977-1994-cü illərdə Vaşinqtonda ABŞ Milli Simfonik Orkestrinin bədii rəhbəri və dirijoru kimi fəaliyyət göstərib, Svyatoslav Rixter və Vladimir Horovits kimi məşhur musiqiçilərlə çalışıb. O, həmçinin Mstislav Rostropoviç Musiqi Festivalının təsisçisi və Birləşmiş Krallıqda B.Britten və Piter Pirsin təsis etdikləri Aldeburq Festivalının mütəmadi iştirakçısı olub.
Mstislav Rostropoviç sovet ideologiyasının ən təhlükəli illərində belə demokratik ideyaları çəkinmədən səsləndirib, bunun altından xüsusi xətt çəkməliyik.
Dünyaşöhrətli musiqiçi çoxsaylı mükafatlara və ordenlərə, o cümlədən “Heydər Əliyev” ordeninə, Fransanın “Şərəf Legionu” ordeninə, müxtəlif universitetlərin fəxri doktoru adına və digər mükafatlara layiq görülüb. Mstislav Rostropoviç UNESCO-nun səfiri kimi bir çox təhsil, tədris və mədəni layihələri dəstəkləyib. O, həyat yoldaşı Qalina Vişnevskaya ilə birlikdə Azərbaycanda da bir sıra sosial layihələrdə yaxından iştirak edib.
2002-ci il martın 4-də Bakıda dahi sənətkarın ev-muzeyi açılıb. M.Rostropoviç həyat yoldaşı ilə Azərbaycana vaxtaşırı gəlib və Üzeyir Hacıbəyli adına Bakı Musiqi Akademiyasında təkmilləşmə sinifləri təşkil etməklə Azərbaycan musiqi sənətinə də dəyərli töhfələr verib.
Böyük sənətkarın həyatından bir epizodu da qeyd edək. Onun violonçeli London auksionunda 2,5 milyon funt-sterlinqə satılıb.
Mstislav Rostropoviç 2007-ci il aprelin 27-də Moskvada vəfat edib. Prezident İlham Əliyevin müvafiq Sərəncamı ilə onun anadan olmasının 90 illiyi Azərbaycanda dövlət səviyyəsində qeyd edilib.
Dünyaşöhrətli musiqiçi və görkəmli ictimai xadim, insan hüquq və azadlıqlarının fəal müdafiəçisi, SSRİ Xalq artisti Mstislav Rostropoviçin Onun əziz xatirəsi hər zaman Azərbaycan xalqının yaddaşında yaşayacaq.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(27.03.2025)
