Nigar Xanəliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”
Aşıq ədəbiyyatı və Qərbi Azərbaycan aşıqları Azərbaycan mədəniyyətinin dərin köklərinə malik olan zəngin irsinə söykənir. Aşıq sənəti həm şifahi xalq ədəbiyyatının, həm də musiqi irsinin ayrılmaz hissəsi olaraq, xüsusilə, Qərbi Azərbaycan bölgəsində özünəməxsus bir forma almışdır.
Aşıq Ədəbiyyatının Tərifi
Aşıq ədəbiyyatı xalqın duyğularını, düşüncələrini, sosial və mənəvi dünyasını əks etdirən şeir və musiqi ilə zəngin bir sənət növüdür. Aşıqlar saz alətinin müşayiəti ilə dastanlar, qəzəllər, qoşmalar və başqa şeir növləri ifa edərək eyni zamanda xalqın həyat tərzini, adət-ənənələrini yaşadan söz ustalarıdır. Bu sənət növü həm sevgi və qəhrəmanlıq mövzularını, həm də sosial ədalət, azadlıq və insanlıq məsələlərini özündə əks etdirir.
Qərbi Azərbaycan aşıqları
Qərbi Azərbaycan, xüsusilə də İrəvan, Göyçə və Zəngəzur bölgələri Azərbaycan aşıq sənətinin inkişafında xüsusi yer tutmuşdur. Bu bölgədə yetişən aşıqlar öz unikal ifa üslubları və dərin mənalı şeirləri ilə seçilmişlər. Onların əsərləri həm yerli xalq arasında geniş yayılmaqla yanaşı, həm də Azərbaycan ədəbiyyatının ümumi xəzinəsinə böyük töhfələr vermişdir.
Məşhur Qərbi Azərbaycanlı aşıqlar
1. Aşıq Ələsgər
Göyçə mahalında doğulmuş və Azərbaycan aşıq sənətinin ən böyük nümayəndələrindən biri sayılır. Onun əsərlərində sevgi, vətənpərvərlik və insanlığa dair dərin mənalı düşüncələr yer alır.
Aşıq olub, diyar-diyar gəzənin,
Əvvəl, başda pür kamalı gərəkdi.
Oturub-durmaqla ədəbin bilə,
Mərifət еlmində dolu gərəkdi.
Xalqa həqiqətdən mətləb qandıra,
Şеytanı öldürə, nəfsin yandıra,
Еl içində pak otura, pak dura,
Dalısınca xoş sədalı gərəkdi.
2. Aşıq Hüseyn Bozalqanlı
İrəvan bölgəsində doğulmuş olan Aşıq Hüseyn öz təsirli ifaları və yaradıcı şeirləri ilə tanınır. Onun əsərləri dövrün sosial və siyasi məsələlərinə işıq tutur və insan hüquqları, azadlıq kimi mövzuları ön plana çəkir.
Səhər-səhər çıx qarşıma,
Dur, başına dolandığım!
Oğrun gözlə, qıyqaçı bax,
Gör, başına dolandığım!
Tellərin dönüb kəməndə,
Gözəllər olub sərməndə,
Qara saçı dal gərdəndə,
Hör başına dolandığım!
Hüseyndən aldın canını,
Apardın din, imanını.
Əsirgəmə müjganını,
Vur, başına dolandığım!
3. Aşıq Kamandar
Zəngəzur mahalının məşhur aşığı olan Kamandar özündə həm klassik, həm də müasir aşıq sənətinin elementlərini birləşdirən yaradıcılığı ilə seçilir. Onun əsərləri dərin romantizm və ictimai-siyasi tənqidlə doludur.
Aşıq Sənətinin Mühafizəsi
Qərbi Azərbaycan aşıqlarının əsərləri və sənəti, həm Azərbaycan ədəbiyyatında, həm də ümumilikdə Türk dünyasında dərin izlər buraxmışdır. Bu sənətin yaşadılması və gələcək nəsillərə ötürülməsi üçün müxtəlif tədbirlər və layihələr həyata keçirilir. Aşıq sənəti yalnız keçmişin deyil, həm də bugünkü Azərbaycan mədəniyyətinin bir parçası olaraq, daim inkişaf edir və dəyişir.
Aşıq ədəbiyyatı və Qərbi Azərbaycanlı aşıqların yaradıcılığı Azərbaycan xalqının ruhunu, tarixi yaddaşını və mənəvi dünyasını yaşadan möhtəşəm bir irsdir. Bu sənət növü xalqımızın keçmişindən gələcəyə uzanan bir körpü kimi daim yenilənən və təzələnən bir sənət olaraq qalacaq.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(04.09.2024)
