Aysel Fikrət, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Yaxşı bir deyim var “Düşmənin mərd olmasa yaşamaq çətinləşər”

Azərbaycan əsrlərdir haqq yolunda mübarizələr aparır. Canından keçən hər qarışı zəngin torpağım! Ömür boyu sərvətini gizli, aşkar əlindən almağa çalışan bədxah qonşularının qəhrini, zülmünü çəkdin. Milli sərvətinə, torpaqlarına əl uzadan namərd düşmənlə üz -üzə qaldın. Sənin adət-anənələrini, irsini, mədəniyyətini oğurladılar - susdun. İndi bütöv Azərbaycanlı  olaraq, bu yazını yazarkən torpaqlarımız tapdaq altında olduqda keçirdiyim hissləri xatırlatmaq istərdim. O zamanlar mən bu cür, bu sayaq söhbətlərdə ikiqat əzab çəkir, fikirlərimi çatdırmağa çətinlik çəkirdim. Çünki anaların gözü yaşlı idi, torpaq xiffəti ürəyimizdə qübar  bağlamışdı.

İndi vəziyyət fərqlidir, biz artıq qalib xalqıq. Amma bu üzüqara, üzdəniraq qonşularımız müharibəni uduzmuş olsalar belə hələ də sərvətlərimizə göz dikməkdən heç əl cəkmək fikrində deyillər deyəsən. Bu gün musiqi təhsili ilə məşğul olan, dünyaya böyük sənətkarları ilə səs salan tədris müəssisəsinin bir üzvünə çevrildiyimdən,  məni musiqi ilə bağlı faktlar çox düşündürməyə başlayıb. 

Azərbaycan Milli Konservatoriyasının rektoru, Xalq artisti  Siyavuş Kərimi öz çıxışlarında dəfələrlə bu mövzuya toxunur, ürəkağrısı ilə bunu dilə gətirir. Axı nədən onların bizim musiqimizə əl uzatması  kölgədə qalib, onlar bizim musiqimizi oğurlamaqdadırlar. Xalq mahnılarımızı, bəstəkar əsərlərimizi öz adlarına çıxarır və xaricdə öz ifalarında, öz əsərləri kimi təqdim edirlər. Onlar bu qədər haqsız olduqları halda təbliğatlarının belə güclü olduğunu vurğulayır və sual edirəm: bəs biz niyə susuruq? 

Düzü bir Universutet rektoru olmaqla yanaşı, Xalq artisti,sənətkar Siyavuş Kərimi məni bu yazını yazmağa sövq etdi. Azərbaycan Milli Konservatoriyasında Azərbaycanın öndə gedən, Azərbaycan musiqisini çiyinlərində daşıyan sənətkarlar heyəti var. Biz də bu baxımdan aidiyyatlı qurumlara müraciət edirik. Susmaq olmaz. Bu gün Milli sərvətlərimizi öz adına çıxardan, artıq döyüşdə bizim müzəffər ordumuza qarşı çıxa bilməyən oğru xislətli tayfa bizim müqəddəs musiqimizə əl qoyur. Əlimizdə faktlar ola-ola, bu sənət əsərlərini meydana gətirən, həyat verən bizim sənətkarlar olduğu halda bunu necə etmək olar? O sənətkarların ruhu bizi bağışlayarmı görəsən? Mən hər kəsi səsimizə səs verməyə, musiqimizə sahib çıxmağa səsləyirəm.

Erməni tayfasının ələ keçirdiyi mahnı, təsniflərimiz, musiqi əsərlərimizin sayı hesabı yoxdur. Bir Azərbaycanlı olaraq və Azərbaycan Musiqisinin inkişafı yolunda çalışan, əmək sərf edən, Azərbaycanın musiqi sahəsində gecəsini gündüzünə qatıb işləyən bir qurum olaraq  səsimizi dünya içtimaiyyətinə çatdırılmasını tələb etməliyik. Əlbəttə ki, Azərbaycan dərin folklora, köklərə bağlanan bir ölkədir. Tar, kamança, saz, zurna, qara zurna, balaban, tütək kimi müxtəlif musiqi alətlərinin müşayiəti altında oxunan elə mahnılarımız olub ki, nəinki Azərbaycan, hətta Qafqaz regionundan bütün Şərqə yayılıb. Ermənilər bu mahnıların, təsniflərin sehrindən yan keçə bilməyiblər və çıxış yolunu bu sərvətə sahib çıxmaqda görüblər.

«Vağzalı», «Yallı», «Uzundərə», «Mirzeyi», «Qazağı», «Tərəkəmə» kimi oyun havalarını, «Sarı gəlin» «Xan bacı», «Dəli Ceyran» kimi xalq mahnılarımızı oğurlayıblar. 

Bu gün isə sosial şəbəkələrdə çoxlu səs-küyə səbəb olan bir fakt məni daha çox sarsıtdı. Üzeyir Hacibəyovun "O olmasın, bu olsun" musiqi əsərinə əl uzatmaq, onu erməni familiyası ilə başqa adla dünyaya tanıtmağa cəhd edib erməni pianoçunun  ifasında təqdim etmək - bu ki dəhşətdir. Belə ki, Haykl Melikyan adlı erməni pianoçunun ifasında bəstəkarı Arno Babacanyanın olduğu iddia olunan əsərin, guya 1947-ci ildə yazılması bildirilib. Dahi Azərbaycan bəstəkarı Uzeyir Hacıbəyovun 1910-cu ildə yazdığı dünyaca məşhur “O olmasın, bu olsun" komediyasına necə sahib çıxmaq olar? Bu səhnəni, bu mənzərəni görən hər bir Azərbaycanlının qanı donur. Bu cür haqsızlıq olmur. Onu düşünürəm ki, hər bir Azərbaycanlı bu məsələyə öz mövqeyini bildirməlidir və mübarizə aparmalıdır.

Biz mədəniyyətimizi, musiqimizi, milli dəyərlərimizi  gözümüz görərək oğurlanmasına göz yuma bilmərik. Ermənilər bizim musiqimizi xaincəsinə, çox yaxşı oyrəniblər və sonra asanlıqla öz adlarına çıxardıblar. Onların "gözəl" oğurluq bacarığına, ardınca erməni kütləsini yığaraq, onlara da bu oğurluğu sübut etmək ustalığına malik olduqlarını yaxşı bilirik.

Əlbəttə ki, Azərbaycan Milli musiqisini qorumaq üçün son zamanlar Vətənimizdə çox inkişaf getmişdir. Buna sübut olaraq Muğam müsabiqələrini göstərmək olar. Heydər Əliyev Fondunun, Azərbaycanın birinci xanımı Mehriban Əliyevanın bu yolda atdığı addımlar danılmazdır. Muğamın inkişafına böyük zəmindir. Bu gün 2001-ci ildə Ulu Öndər Heydər Əliyevin tərəfindən yaradılmış Azərbaycan Mİlli Konservatoriyası da Mİlli musiqimizin məbədi rolunu oynayır. Belə ki, bu tədris müəsisəsində keçirilən Milli musiqi Festivalları buna bariz nümunədir. Hal hazırda mən bu yazını yazarkən belə Konservatoriyamızda Xalq çalğı alətləri Festivalı gedir və mədəniyyət kanalı vasitəsi ilə yayımlanır. Tar, kamança, milli nəfəs  alətləri, qanun ifaçılarının bir-birindən peşəkar ifalarını izlədikcə Musiqimizin ölməz olduğunun şahidi oluruq.

Yalnız təsəvvür edin, bir etnomusiqişünas doktorant Conatan Xoliss öz çıxışında bu ad altında məruzə edir - "Bakıda yaşayan erməni musiqiçilərin qovulması". O, öz məruzəsində balabanı qədim erməni aləti kimi təqdim edib. Öz araşdırmalarında Muğamın bu alətdə ifasını erməni  musiqiçilərinə bağlayır və ən dəhşətlisi də odur ki, onu Amerikanın arasdırmalar mərkəzi dəstəkləyir və onun dediklərini təsdiq edir.

Bəli, bizim milli alətimiz olan tütək və balaban alətini qondarma bir xalqın adına, əlində heç bir doğru tarixi fakt olmadan çıxır və bunu dünyaya sübut edir.

Bizim xeyirxah bir xalq olduğumuz məlumdur. Yalnız bu halların getdikcə artmağı bunun əksini deyir. Biz musiqimizi qorumaqla, həm də bəstəkarlarımızın, dahi musiqiçilərimizin dünyaya səs salan əsərlərinin keşiyində durmuş oluruq.

Azərbaycan Milli Konservatoriyası olaraq,

Azərbaycan Milli irsinin, milli musiqi alətlərinin, muğamın keşiyində duran bir tədris müəssisəsi kimi Milli musiqimizin inkişafi naminə yaradılmış bir tədris müəssisəsi olaraq bunu tələb edirik: Azərbaycan musiqisinin oğurlanması əlimizdə olan faktlara əsasən dünyaya sübut olunmalıdır. Biz yetərincə təbliğatla məşğul olduğumuz halda bu cür halların çoxalması yolverilməzdir.

Bəli bir faktı da qeyd etməliyik ki, İnternet vasitəsi ilə bir çox musiqi alətlərimizin ya musiqi sərvətlərimizin adı çəkildikdə, axtarışa verildiyində erməni adı altında qarşımıza çıxır. Azərbaycan xalqının sənətkarları musiqimizi bütün dünyada yetərincə təbliğ edirlər. Bunu ona görə qeyd edirəm ki,  məqalələrin birində aidiyyatı quruma müraciət edildiyi halda belə bir cavab alınıb: “musiqiçilər və musiqi təhsili ilə məşğul olan müəsisələr təbliğatı artırsın”.

İndi mən də təkrar olaraq cavab verirəm ki, təbliğat yetərincədir. Yalnız indi texnologiyanın bu qədər inkişaf etdiyi dövrdə musiqimizi qorumağa hər kəs yerindən qalxmalıdır. Hər kəs, hamı damarlarında Azərbaycan qanı axan hər kəs müqəddəs musiqimizin keşiyində durmalıdır. Söhbət Milli dəyərimiz olan Milli musiqimizdən gedir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(18.04.2024)