Xədicə Əliyeva, "Ədəbiyyat və İncəsənət"

Görəsən, o, orada olacaqmı? Bəlkə də, məni görmək ona özünü heç də yaxşı hiss etdirməyəcəkdi. Elə də uğurlu dəqiqələrimiz keçməmişdi, çünki.

Yenə də onu yenidən görə bilsəm, "son"-un nöqtəsini qoya bilərdim. Maraqlıdır, son dediyim dəqiqələri yaşamaq üçün bu cür can atırdım, yoxsa, sondan doğan yeni başlanğıc idi ümidim?

Bu suallara cavab tapmağın yolu ruhuma ruhunu çəkən yerə getmək idi ki, gedirdim. Onun bundan əvvəl oturduğu skamyada əyləşdim. Hə, o tam olaraq da burada oturmuşdu. Oturdum və sanki öncədən planlaşdırılmış, saatı təyin olunmuş görüşə tez gəlib gözləyənlər kimi gözləməyə başladım.

Gözlədim, gözlədim.

Etdiyim mənasız hərəkət idi. Təbii ki gəlmədi. Bu tamamilə qeyri-iradi hərəkət idi. Tamamən məntiq deyil də, hisslərlə qərar verilib atılan addım idi. Olsun, ən azından getsə idim necə olardı, düşünməkdənsə, getdim və olmadı düşüncəsi daha rahatvericidir. Hər nəysə.

Hava soyuq idi, mənim isə xəstələnmək kimi bir seçənəyim yox idi. Çünki heç kimim yoxdur və mənə məndən başqa heç kim dəstək çıxa bilməz. Öz qayğıma özüm baxmaqdan başqa çarəm yox idi. Xəstələnmək məni qorxutmurdu. Lakin digər insanların yaşam olub-olmadığını unutduğu bir yerlərdə unudularaq ölmək biraz cansıxıcı gəlirdi. Ona görə də addımlarımı cəldləşdirib evə tərəf yol aldım. Hər zamankı kimi xüsusi planlanmamış, sadəcə adət edib öyrəşdiyim üçün eyniləşmiş hərəkətlərimi təkrarlayırdım.

Həmişəki acı və dilimi yandıracaq dərəcədə qəhvəmi hazırladım, rəfimdən hər-hansısa kitabıma əl atıb, çöldəki soyuqdan sadəcə cismimi xəstəlikdən qoruyacaq istiliyi verən sobamın qarşısına keçdim. Düzənli biri deyildim, dağınıq da deyildim. Sadəcə olaraq, o an doğru olan, yaxud hansısa yaşam qayda-qanununa əsasən deyil də, daha çox mənə, o an nəyi istədiyimə uyğunlaşdırırdım bütün atacağım addımları, hərəkətlərimi, davranışlarımı.

Kiməsə özümü olduğumdan fərqli göstərmə cəhdində deyildim, məni bəyənsin, yaxud olmadığım xarakterim haqqında hansısa fikri müsbət yöndə irəli sürsün deyə özünü olduğumdan fərqli qəlibə uyğunlaşdırmağa çalışmırdım, həmçinin ətrafın da məni buna məcbur etməsinin qarşısını alırdım.

Həyatımda təkcə yolunda gedən evimdəki təmizlik və əşyaların yerində olması idi. Niyəsə buna çox diqqət edirdim. Sanki beynimdəki dağınıqlıqları evimi səliqəyə salaraq yoluna qoya bilirdim. Bu bir az uğurlu alınmasa da, mən az da olsa, təskinlik tapırdım. Dağınıq evini öz əllərinlə səliqəyə salmaq asan idi, lakin dağınıq olan hisslərin, ruhun olanda, deyəsən araya başqa əllər girməli idi və mənim sahib olduğum sadəcə iki əlim var idi. Bununla da sadəcə evimi təmizləyə bilirdim, təəssüfmü deyim, yoxsa yaxşı ki, bilmirəm.

Heç nəyi bildiyimi də bilmirəm. Bəzən bilirəm, bəzən isə yox. Bəzən də bildiyimi zənn etdiyimin ömrü bilmədiyimi bildiyim günə qədər olur. Əslində, bu qədər şey bilmək və heç nə bilməmək arasındakı körpünün ortasında qalmaq əzabverici idi. Nə geriyə dönüb baxa bilirsən, nə də irəli gedə. Eləcə orada qalırsan.

Həyat bizi bir müddət yaşadıqdan sonra bu körpünün ortasına atır və keçib yaşaya bilərsən deyir. Sıxıntı olan isə hər addımınla körpünün həm önündən, həm də arxasından bir taxtanın əskilməsidir. Nəticədə isə keçmişdən qaçarkən əslində keçmiş üzərinə qurulan gələcəyin əskikliyində durursan və davam etdiyini düşünsən də, həmin yerdə dönüb qalırsan. Atdığın hər addım gələcəyin təməlindən əskiltdiyin bir parçaya çevirilir. Bir nöqtədə dayanırsan və o nöqtə sənin həyatda özünü tapdığını zənn etdiyin yer olur. Əslində olan isə davam edəcək, üzərinə bir addım daha ata biləcəyin körpüdə heç bir taxtanın-ümidin qalmaması olur.

Bir çox insan seçdiyi, yaxud seçmək istədiyi həyatı yox, seçilən və məcbur olunan həyatın pəncəsindən qurtula bilmir və ömür boyu özünü tapmaq üçün çıxdığı yolda azdığını anlamadığı hər anına boşluq hissi adını verir. Maraqlıdır, insan ömrü boyunca getdiyi o yolda özünü tapmaq üçün çalışır, yoxsa özündən qaçır? Bax, bu sualın cavabını heç mən də bilmirəm.

***

Ən yaxşısı, bu "normal" günün ardından qəhvəmi içib, bir neçə səhifə oxuyub yatmaq idi. Hava digər günlərə baxmış daha qəzəbli görünürdü. İnsan ruhunu alıb səma harmoniyasına qarışdıracaq gücdə külək əsirdi. Küləkli havaları əsəbdən saçları dağılmış qadına bənzədirdim. Hələ yağış da yağırsa, qəzəb və göz yaşlarının birləşməsi ilə yaranan sərt qadın tablosu canlandı gözümdə. Sadə qələm və dolabımda əzilən bir bəyaz kağız parçası aldım. Küləyin dağıtdığı saçlarını və həyatın üzündə birləşdirdiyi məyusluqları baxışlarla vərəqdə əks etdirməyə çalışdım. Rəsmi bitirdikdən sonra anladım ki, bu "ona" bənzəyirdi. Hə, hə, ona. Qəribə idi, çünki rəsmə başlayanda bu əllər onun portretini canlandırmağa çalışmırdı. Sanki fərqli emosiyada onu təsvir etmişdim. Onun üçün çıxmadığım yolun sonunda belə onunla qarşılaşırdı hisslərim. Bəlkə də, mənə elə gəlirdi. Fərqində belə olmadan onsuzluqdan ona qaçırdım.

Qəribə idi, çünki çatmaq istədikcə, sanki ondan uzaqlaşırdım. Lakin hisslərim onu ilk gördüyü yerdə iki əllə elə qucaqlamışdı ki, cismən onu görməsəm belə, yanımda yox, canımda imiş kimi hiss edirdim. Çünki mən onu yanıma yox, canıma almışdım. İnsan hisslərinə sevgi qarışanda məntiqi söhbətdən çəkilirdi və atdığın addım səni sevdiyindən başqa hər yola çıxarırdı. Bəzən insan bir şeyi onu bərbad edəcək qədər çox sevir və istəyir. Çox istəmək həmişə bəs etmir, bəzən elə məhv etmək üçün çox istəyir insan. İnsan gərək nəyəsə mənasını itirəcək qədər məna yükləməsin. Sənin üçün önəm kəsb edən bir şey mənim heç marağımda olmaya bilər. Səbəbi sənin onu istəmək üçün mənasızca məna yükləməyindən başqa bir şey olmaz. Bunu istər əşyalar üçün, istər insanlar üçün düşünün. Mənasını itirən hər şey unudulmağa məhkumdur.

Acı qəhvəmdən içərək, bir tərəfdən də üz cizgilərini tamamlayırdım. Axırıncı dəfə nə vaxt belə zövq aldığımı unutmuşdum. Dilimdə qəhvənin acı tamı, qələmimdə, ruhumda iztirab ləkələri qoyacaq tonda olan o qadını təsvir edirdim. Təsvirə başlayarkən, niyyətim sadəcə qadın təsviri idi, qadınımın yox.

Həyatımda bu günə qədər portret janrında nəsə çəkdiyimi xatırlamıram. Çünki insanları, onların cizgilərini səbrlə, təmkinlə çəkəcək qədər önəmsədiyimi düşünmürdüm. Portreti tam çəkib bitirdikdən sonra bundan öncə çəkdiklərimlə arasındakı fərqin sadəcə gözlərinin baxdığı istiqamətin fərqli olması idi. Qəribə idi, çünki öz qələmimdən çıxan gözlərlə təmas qurmağa belə çəkinirdim.

Bunun üz-üzə olan tərəfini düşünməkdə çətinlik çəkirəm, açığı.

"Mən onunla, sözlərdə barışa bilmədim, sadəcə şəklindəki gözlərlə sağollaşdım."

Bəlkə də, "son dəfə", insan oğlunun sonunu qoya bilmədikləri üçün yaratdığı növbəti ümid yolu idi.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(25.02.2025)