Harun Soltanov, “Ədəbiyyat və incəsənət”
Özü də bilirdi ki, qorxaq biri ilə olmayacaq…
Qorxu dedikdə, itirmək və mənən incidilmək qorxusunu anlayıram. Bu, insanın özü ilə üzləşdiyi, varlığını təhlil etdiyi, ən dərin ehtiyaclarını və zəifliklərini göstərən bir aydınlanmadır.
İnsan sevdikləri ilə bağlandıqca, onları bir növ özü kimi hiss etməyə başlayır. Amma bu bağ, həyatın təbii axınında daimi bir təhlükə ilə qarşı-qarşıyadır- itirmək.
İtirmək qorxusu insanın ən köklü varlığına - təbiətinə toxunan bir hissdir. İnsan var olduğu müddətcə bir şeyləri itirir. Yaşamaq, zamanla bir şeyləri əldən vermək deməkdir. Fəqət, bu, yalnız gerçəkliklə üzləşmək deyil; bu, insanın özünün nə qədər məhdud olduğunu, bütün varlığının nə qədər təbii və ölümlü olduğunu qəbul etməsidir.
Mənən incidilmək qorxusu isə daha dərindir. Bu, sadəcə fiziki bir ağrı deyil; bu, insanın ruhunun sındığı, həyatın ona necə təhqiredici bir şəkildə müraciət etdiyi və ən dərin varlıq dəyərlərinin sarsıldığı andır. İnsan bəzən özünə dəyər verdiyi şeyləri itirərkən, bir növ öz kimliyini də itirir. O an insanın özü, sanki bir əfsanə, bir xəyal olaraq parçalanır. İnsan özünü başqasına verdikcə, onun qırılması daha asan olur. Sevdiklərinə, arzuladığına, həyatına toxunan hər bir şey bir növ ona çevrilir. Bunu itirmək, sanki özünü itirməkdir.
Amma bu qorxular həm də insanın özünü anlamasının yollarıdır. Hər qorxu, bir tərəfdən insanın inkişafının, özünü aşmasının başlanğıcıdır. İtirmək qorxusu insanı daha diqqətli, daha incə, daha həssas edir. Həqiqət budur ki, heç bir insan tamamilə itirməyəcək. İnsan yalnız özünü itirə bilər, amma həqiqətən itirən yalnız öz dərinliyinə nəzər yetirməyən insandır.
Bizə sevdiklərimizi itirmək qorxusu verilir ki, onlara daha çox dəyər verək, onlarla əlaqəmizi möhkəmləndirək. Bu qorxu, sevgi ilə əlaqəlidir və sevgi yalnız bu dərin qorxunun dərk edilməsi ilə daha da güclənir. Sevgi, bir tərəfdən qorxudur, amma digər tərəfdən, bu qorxu bizə həyatın özünü, vaxtın nə qədər qiymətli olduğunu xatırladır.
İncimək isə bir başqa həqiqətdir. Mənən incinmək, insanın öz varlığının ən təməl zədəsini hiss etdiyi andır. Lakin bu, daima mübarizə tələb edən bir hissdir. İncitmək və incidilmək hər ikisi insanın həyatının əbədi partnyorlarıdır.
Bəzən ağrı, sənin içindəki həyat qüvvəsini canlandırar, səni daha çox özünə gətirər, öz zəifliklərini və gücünü anlamağa doğru aparar. İnsan yalnız özünün ən dərin sızılarında özünü tapar, çünki o anlarda özünü tanımağa başlayar. İncimək qorxusu, insanın içindəki ən qaranlıq künclərə yol açar, amma bu qaranlıqda ən parlaq işıqlar da gizlənir.
Beləliklə, itirmək qorxusu və mənən incidilmək qorxusu insanın həyatın və zamanın müvəqqəti olduğunu qəbul etməsinin təbii bir nəticəsidir. Bu qorxular əslində insanın həyatın dərin anlamlarını tapması üçün bir vasitədir. İnsan yalnız qorxularını qəbul edərək, həyatın onu necə formalaşdırdığını daha dərindən anlayar. Zəifliklərimizlə barışaraq, onları özümüzün bir parçası kimi qəbul edərək güclənirik. Qorxularımızdan qaçmadıqca, həyatın bizə verdiyi bütün dərsləri mənimsəyirik.
İnsan özü ilə üzləşərək, həyatın həqiqətini kəşf edir və bu kəşf, bəlkə də ən böyük azadlıqdır.
Və mənim qorxduqlarım başıma gəldi. Bəlkə də həyatın ən qəribə ironiya tərəfi budur -biz qorxduğumuz şeylərə yaxınlaşdıqca, onları əlimizdə tutmağa çalışdıqca, o qorxular gerçəkləşir. Hər zaman belə deyilmi? İnsan, nə qədər qorxsa da, nə qədər uzaq durmağa çalışsa da, qorxularının ən yaxın şəklini, sanki bir vəzifə kimi həyat ona təqdim edir. Amma bu, yalnız bir yalan deyil, həyatın özü ilə üzləşməkdir. Hər qorxu gerçəkləşməsə də, biz onu yaşamağa başladığımız an, artıq onun içində gizlənən dərin mənaları, həyatın özünü anlamağa başlayırıq.
Və mənim qorxduqlarım başıma gəldikdə, heç bir şey əvvəlki kimi olmadı. İtirdiklərimi, mənən zədələndiklərimi gözlərimlə gördüm, amma bu sarsıntı, daxili bir boşluq yaratmaqdan daha çox, mənə başqa bir dünya açdı. Mənə elə gəlirdi ki, hər şey məhv olub, amma həqiqətində hər şey yenidən doğdu. İtirmək qorxusu, sevginin əsl gücünü, zədələnmək qorxusu, insanın öz zəiflikləri ilə barışmasını ortaya qoydu. Mənim qorxularım başıma gəldikcə, məni necə dirçəltdiyini, necə həqiqətən özümü tapmağa, bəzən bir parçanı daha sevməyə yönəltdiyini anladım.
Bəlkə də, qorxuların gerçəkləşməsi insanın ən böyük azadlıq nöqtəsidir - qorxularla üzləşərək, onlardan qaçmamağı öyrəndikcə, insan artıq nəhayət ki, özünü tapır.
Mən qorxularımı yaşadım, amma onları qalib gəlmək üçün deyil, onları özümə və həyatımın hər anına daxil etmək üçün qəbul etdim. Artıq qorxularım mənim üçün bir yük deyil, bir hərəkət nöqtəsi, bir başlanğıcdır. Mənim qorxduqlarım başıma gəldikcə, mən əvvəlki kimliyimi itirmədim, əksinə, daha çox özümdən bir şeylər tapdım. Bu, həyatın mənə verdiyi ən böyük dərs idi:
Həqiqətən azad olmaq üçün, əvvəlcə qorxularımızı sevməliyik.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(13.01.2025)
