Nigar Xanəliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”

IV Murad Osmanlı İmperatorluğunun 17-ci əsrdə yaşamış güclü və sərt hökmdarlarından biri idi. Sərt və intizamlı idarəçiliyi ilə tanınan Murad, eyni zamanda eşqə və sevgiyə qarşı da tutqulu bir insan idi.

Ancaq bu hekayə yalnızca bir hökmdarın deyil, ona dərin bir sevgi ilə bağlı olan bir qadının da hekayəsidir. Bu qadın, Muradın ürəyində taxt qurmuş və ona elə bir sevgi bəsləmişdi ki, Sultanın çətinliklərlə dolu həyatında bir nəfəs kimi olmuşdu.

Murad, gənc yaşında taxta çıxdığında, böyük bir məsuliyyət yükünü üzərinə götürmüşdü. Dövlət işləri, müharibələr, üsyanlar derkən, onun həyatı daim bir xaos içində keçirdi. Amma hər fırtınanın ardından sakit bir limana sığınma ehtiyacı hiss edən Sultanın ürəyində yalnız bir nəfər vardı. O, Muradın daxili dünyasını işıqlandıran, ona rahatlıq verən və ən çətin anlarında belə yanında olan bir qadın idi.

Bu qadın, cəsur və qərarlı biri idi. Murad üçün yalnız bir sevgili deyil, eyni zamanda bir yoldaş, bir sirdaş və bir dost idi. Sultanının sərt idarəçiliyi altında, sarayda bir çoxu ona qarşı ehtiyatlı və məsafəli davranarkən, o qadın Murada ən yaxın olanlardan biri idi. Onun sevgisi, adi bir eşqdən çox uzaq idi; Muradın yükünü yüngülləşdirməyə çalışan bir fədakarlıq və adanmışlıq dolu bir sevgi idi.

Bir gün, IV Murad bir sui-qəsd cəhdi ilə üzləşdi. Düşmənləri, onu taxtdan endirmək və Osmanlı İmperatorluğunu zəiflətmək üçün hər yolu sınayırdılar. Məhz o an, bu qadın hərəkətə keçdi. Muradın həyatı təhlükədə olduğu zaman, tərəddüd etmədən özünü onun önünə atdı. Onun üçün canını fəda etməkdən çəkinmədi. Sultanı xilas etdi, amma öz həyatını bu yolda itirdi.

Murad, bu itki ilə dərindən sarsıldı. Sevdiyi qadını itirmək, onun üçün yalnızca bir insanı deyil, eyni zamanda rahatlığını və içindəki işığı da itirmək demək idi. Lakin onun fədakarlığı Sultanının ürəyində ölməz bir iz buraxdı. Bu sevgi və fədakarlıq tarixin unudulmaz xatirələrindən biri olaraq Osmanlı sarayının dəhlizlərində əks-səda verməyə davam etdi.

Osmanlı İmperatorluğunun ən güclü və əzazil hökmdarı sevginin qarşısında acizləşmiş, ölümün gətirdiyi uzun həsrətlə sarsılmışdı. Bu qəzəl, Muradın sevgisinin dərinliyini və yaşadığı iztirabı əks etdirir. Düzdür, qəzəl qayda-qanunlarını götürsək, bu yazılan peşəkar qəzəllərlə bir sırada dayana bilməz, amma həvəskar qəzəl kimi, üstəlik, hökmdarın yazdığından dolayı qəzəl məşhurlaşdı:

Sənə canan deyib, canı fəda eylərəm, yarim,  

Sənindir taxtü-tacım, sənsiz heç nədir varım.  

Hər gecə sən düşündüyüm, hər səhər sənsiz qəmim,  

Bu hicran dəryasında, ah, nə qılır bəxtim?

Fələk, səndən xahişim, qoyma məni ayrı ondan,  

Nədir bu dünyada Murad, əgər yoxsa ol yanında?  

Canım sənə əsir, könlüm sənin əmanətin,  

Hər an səni arzulayan, gözlərimdə bir nurum.

Ölüm, əgər sən bənimlə, ona getməyi buyur,  

Mənim üçün tək sevinc, onun sevgisindədir nur.  

Murad eylər dua, ürəkdə sənə məhəbbət,  

Hər kəlmə bir həsrət, hər misra bir əziyyət.

Bu qəzəl, Muradın ürəyində dərin bir iz buraxan sevgisini ifadə edir. Onun bu sətirlərdəki həsrəti və sevgisinin sonsuzluğunu oxumaq, onun nə qədər dərindən sevdiyini və itkinin acısını hiss etdiyini göstərir. Bu qəzəl, həm onun sevgisini, həm də onun üçün canını fəda edən qadının xatirəsini yaşadacaq.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(27.08.2024)