Ülviyyə Əbülfəzqızı, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Vətəninə, cəmiyyətə fayda vermək ən gözəl arzulardandır. Bu arzuları həyata keçirən  bugünkü müsahibimiz ictimai xadim, uşaq hüquqlarının müdafiəçisi, vətənpərvər şair xanım Mərcan Şahbuzludur.

- Mərcan xanım, uşaq və gənclər öz hüquqlarını necə öyrənə bilərlər?

-Hər bir uşaq və gənc istər ailədə, istərsə də cəmiyyətdə öz hüquqlarını bilməlidir. Bunun üçün BMT- nin Uşaq Hüquqları Konvensiyasını bilmək birinci addımdır. Heç də uşaqların hamısı əla şəraitdə yaşamırlar. Bəzən uşaq və gənclər bəzi hüquqlardan məhrum olunurlar. Yəni, onların hüquqları pozulur. Ona görə də bütün vətəndaşlar uşaqların sağlam, təhlükəsiz və produktiv gələcəyi üçün çalışmalıdır.

- Bu gün uşaqların təhsil səviyyəsi hansı pillədədir?- 

-Dünyada təqribən 130 milyon məktəbyaşlı uşaq məktəbə getmir. Onların 3/2-si qız uşaqlarıdır. Bu uşaqların təhsil almaq hüququ pozulub. Hesablamalara görə, 2- ci minilliyin əvvəlində dünyada 850 milyon yəni, dünya əhalisinin 6/1 hissəsi savadsız olacaq. Bu statistika problemin böyük olduğunu göstərir. Təhsil sosial və iqtisadi inkişafın mərkəzi prinsipi və aparıcı faktorudur.

Digər başqa sahələrdə olduğu kimi    Konvensiyada uşaqların təhsil hüquqlarının təmin olunması vacib məsələ kimi qeydə alınıb. Hərbi münaqişələr  dünyanın çox yerində böyük fəlakətlərə və dağıntılara səbəb olur. Bu gün dünyadakı bir çox müharibələri buna misal göstərə bilərik. İstər Qarabağ, istər Ukranya, Qəzzada çoxlu sayda uşaqlar əziyyət çəkmişdir.

Belə vəziyyətdə UNİCEF VƏ YUNESKO tərəfindən xüsusi hazırlanmış " Edikit"  proqramı həyata keçirilir. Bu proqramın əsas məqsədi  yaranmış xaosla işləyən müəllim və şagirdlər üçün tədris vaistələri, dərsliklər, materiallar göndərməkdədir.

- Uşaqların maarifləndirilməsində ziyalıların rolu nədən ibarətdir?- 

-Məsələn, biz uşaq və gənclər təşkilatında fəaliyyət göstərərkən uşaqları müxtəlif tədbirlər vaistəsilə maarifləndirməyə, onların dünyagörüşünü artırmağa çalışırdıq. Bəzən məktəblərdə şagirdlərin iştirakı ilə tamaşalar hazırlayırdıq. Şagirdlər bu rolları məharətlə oynayırdılar. Hətta bu yaxınlarda rusdilli şagirdlərin ifasında

 " Xocalı şəhidlərinin"  xatirəsinə həsr edilmiş tədbir hazırlamışdıq. Bu dəfə də şagirdlər gözəl bacarıq nümayiş etdirdilər. Müstəqil Azərbaycanımızda da uşaqlara böyük sevgi və qayğı göstərilir.

- Uşaqların fikirlərinə cəmiyyətimiz tərəfindən diqqət yetirilirmi?

- Uşaqların fikirlərini dinləmək, hörmət etmək lazımdır. Bu prinsiplər uşaqların yaşadıqları dünyanın qurulması və formalaşması üçün vacibdir.

Son illərdə bir çox ölkələrdə uşaqlar ətrafında baş verənlərə təsir etmək imkanı qazana biliblər. Məsələn, Beliçkada uşaqlar valideynləri arasında mübahisələr və ya boşanma zamanı ifadə vermək hüququnu əldə ediblər.

Böyük Birtaniyada uşaqlara aid qərar çıxararkən hakimiyyət orqanları tərəfindən uşaqların fikir və arzuları öyrənilir.

Yaşlı nəsil bəzən uşaqları dinləmir, düşünürlər ki, uşaqlar tam fikir söyləməyə qadir deyillər. Əsla belə etmək olmaz. Yaşlı nəsil uşaqların fikir söyləmə hüquqlarının olduğunu bilib onlara q/ ciddi yanaşmamalıdır.

- Uşaqlara qarşı ayrı- seçkilik, q/ bərabər yanaşma hansı formalarda özünü büruzə verir?

- Uşaq müxtəlif səbəblər üzündən ayrı- seçkiliyə məruz qala bilər, məsələn: əlil olduğuna, küçədə yaşadığına görə, kimsəsiz olduğu üçün, eləcə də irqçilik, dini etiqad, etnik mədəniyyətə görə də ola bilər. Bizim uşaqlarımız tez- tez xarici ölkələrdə bununla qarşılaşırlar. Uşaq ayrı- seçkiliyə ən tez uğrayan təbəqələrdəndir. 

Çində məhbusların uşaqları ayrı- seçkiliyə məruz qalır. Uşaqlar günahsızdırlar, valideynlərinin günah ağırlığını daşımalı deyillər. Kimsəsiz uşaqlar küçələrdə yaşayıb hüquqlarından istifadə edə bilmirlər. Həyatın mənası təkcə dünyaya gəlmək deyil axı həyatın mənası dünyaya gələn hər bir uşağın cəmiyyətə, millətə, Vətənə layiqli övlad olmasıdır.

Uşaqlar haqqında yazdığım şeirin yeri göründü. 

Uşaqlar

Körpələr yaranıb eşq -məhəbbətdən,

Kim əl çəkə bilər bu səadətdən?

Hər evin günəşi ,ayı uşaqlar,

Hər evin neməti, payı uşaqlar.

/////

Uşaqlar parlayan gündür - gündüzdür,

Uşaqlar sabaha ümidimizdir.

Onlarsız gün çıxmaz, açılmaz səhər,

Gülməz üzümüzə.

 gələcək  günlər.

/////

Tanrı hər bir kəsin qəlb sirdaşıdır,

Uşaqlar evlərin üzük qaşıdır.

Onları tutaraq ürəkdə əziz,

Ərməğan edirik gələcəyə biz.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(19.01.2024)