İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Şamaxı mətbəxi Azərbaycanın zəngin və qədim kulinariya ənənələrini əks etdirən bölgə mətbəxlərindən biridir. Qafqaz dağlarının ətəyində yerləşən bu bölgə həm təbii sərvətləri, həm də mədəni irsi ilə fərqlənir. Şamaxı mətbəxində həm ət yeməkləri, həm də təbii məhsullardan hazırlanan ləzzətlər mühüm yer tutur.

Şamaxı mətbəxinin bəzi məşhur yeməkləri:

1. Piti – Balqabaq, noxud, qoyun əti və quyruq yağı ilə gil qabda bişirilən milli yeməkdir. Şamaxı usulunda bəzi fərqli ədviyyatlar da əlavə olunur, bu da Şamaxı pitisini fərqləndirir.

2. Düşbərə – Kiçik ölçülü, ətlə doldurulmuş xəmirdən hazırlanan bu şorba həm ləzzətli, həm də doyumludur.

3. Sürhüllü – Ət bulyonunda bişirilmiş ev xəmiri, üstünə sarımsaq və sirkə əlavə edilərək yeyilir.

4. Qutab – Ətli, göyərtili və ya balqabaqlı içliklərlə hazırlanır.

5. Ərik turşulu bozbaş – Şamaxıya məxsus ləzzətlərdən biridir. Ərik turşusu yeməyə xüsusi dad verir.

6. Şirəli plov – Meyvələrlə və ya şirniyyatlı əlavələrlə bəzədilən plov növüdür.

7. Xəngəl - Şamaxı mətbəxində xəngəl kimi xəmir yeməyi də geniş yayılıb.

8. Toyuq ləvəngi - Ləvəngi əsasən Lənkəran bölgəsi ilə tanınsa da, Şamaxıda da xüsusi tərzdə hazırlanır. Soğan, qoz, nar şərbəti və müxtəlif ədviyyatlarla doldurulmuş toyuq sobada bişirilir. Ləzzətli və ətirli olur.

9. Ərməki aş - Bu, Şamaxıya xas olan maraqlı düyü yeməyidir. Ərmək (xırda yaşıl noxud növü) ilə düyü birgə bişirilir, bəzən üstünə kərə yağı əlavə olunur. Xüsusilə kənd toylarında və xüsusi günlərdə süfrəyə verilir.

10. Şamaxı dolması - Üzüm yarpağından hazırlanan dolmalar fərqli ədviyyat qarışıqları ilə seçilir. 

Qoyun əti, düyü, göyərti və bəzən qozla bəzədilir.

11. Doğramac - Yay aylarında çox məşhur olan bu yemək qatıq, göyərti, soğan və xıyarla hazırlanır. Bəzən qayğanaq doğranaraq əlavə edilir.

Şirniyyatlar və içkilər:

*Paxlava və şəkərbura* – Novruz bayramında hazırlanır, bölgənin ənənəvi şirniyyatlarındandır.

*Ətirləndirilmiş təbii meyvə kompotları və mürəbbələr* – Şamaxının bağlarında yetişən meyvələrlə hazırlanır. Şamaxının meyvələri (xüsusilə alma, armud, albalı) ilə hazırlanan şərbətlər və kompotlar süfrələrdə mühüm yer tutur.

*Şamaxı şərabı* – Təbii ki bölgənin kulinariyasında süfrə şərabı mədəniyyəti xüsusi yer tutur. Min illik ənənəsi olan Şirvan şərabçılığı dünyaca məşhurdur. Mədrəsə və Meysəri – buranın əsl şərab mərkəzləridir.

Çörək və təndir mədəniyyəti

Şamaxıda təndir çörəyi çox məşhurdur.

Əllə yoğrulan xəmir xüsusi təndirdə bişirilir. Bəzi kəndlərdə bu çörəyə zirə və ya digər ədviyyatlar əlavə edilir.

Şamaxı kulinariyası həm təbii iqlim şəraitindən, həm də tarixi və mədəni təsirlərdən bəhrələnir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.04.2025)