Murad Vəlixanov,  “Ədəbiyyat və İncəsənət” 

Bu həyatda qarşındakından nə qədər kiçik olursansa ol, haqsızlığa səssiz qalmamağı, ədalətsizliyə qarşı çıxmağı yaxşı ki böyüklərimiz bizə zamanında başa salıb. Bu gün haqqında danışacağım Azərbaycan filmi  Qılman İlkinin  “Qalada üsyan”  romanı əsasında 1965-ci ildə  rejissor Hüseyn Seyidzadənin ekranlaşdırdığı  “Yenilməz batalyon” filmidir. 

Filmdə çar hökuməti tərəfindən o dönəmdə ucqar hesab edilən Zaqatala rayonuna sürgün edilən   “Potyomkin” zirehli gəmisinin matrosları ilə rus inqilabçıları arasında baş verən çaxnaşmadan danışılır. İmam Əli  (Ə.S)-ın  “Haqsızlığa qarşı səssiz qalan dilsiz şeytandır”  kəlamı burda yerinə düşür. Hər kəs tərəfindən nifrətlə qarşılanan və nifrətlə də yola salınan çar hökuməti nə Azərbaycanda, nə də bölgələrimizdə əhalinin gözündə heç vaxt yüksələ bilmədi. Səbəbləri də sadədir. ədalətsizlikdən tutmuş, yerli əhaliyə qarşı sərt davranışa qədər hər cür barbarlığı göstərən çar hökuməti əsgər və zabitlər arasında da gözdən düşməkdə idi. Zaqatalada yerləşən qalada Podpolkovnik olan ədalətsiz, zülmkar rus zabiti  yeni gələn matroslara qarşı da eyni cür davranmağa başladı. Hətta  qalada baş verən üsyan zamanı matroslardan birini öldürməsi və Viktoru həbs etməsi digər matrosların qəzəbini birə beş artırdı. Nəticədə Viktor ədalətsizliyə tab gətirməyərək, o zaman rütbə olaraq “soldat” olan Romanovun köməkyi sayəsində həbsdən qaçdı və tapdığı silahla zülmkar rus zabitini öldürdü.

Təbii ki, baş verənlər bunlarla sona yetmir. O dönəmlərdə öz ana dilimizdə mahnı oxumaq belə loru dildə desək, günah hesab edilirdi. Əsgərə və əsgərliyə böyük həvəs və hörmətlə yanaşan gənc Teymur  “Yenilməz batalyon” musiqisini ifa etdiyi üçün at arabasının sahibi ilə birlikdə arabadaca vəhşicəsinə qətlə yetirildi. Ancaq hər kəs kimi çar hökuməti də bu ölkənin azərbaycanlılara aid olduğunu acı bir təcrübə ilə daddı. Təbii ki, bu  qəhrəmanı öldürməyin cəzası da oldu. Romanov və Viktor rus hərbçiləri tərəfindən gülləyə düzülərək öldürüldü.

Bu dünyada heç bir cinayət cəzasız qalmır. Ancaq 1990-cı ildə başlatdığımız və sonu qanlı bitən azadlıq mübarizəmizi görən rus ordusu  “özgə atına minən tez düşər”  məsəlini xatırlayıb, bizə aid olanı bizə verib getdi.

Çalışın, ədalətsizliyə qarşı, haqsızlığa qarşı səssiz qalmayın. Sonu ölüm olsa belə. 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(17.03.2025)