Ölkəmizdə Kino ssenarilərini dərc edən bir mətbu orqan, dərgi yoxdur. Ümumən, son illərdə heç dramaturji kitablar da nəşr edilmir. Kinoşünaslıq, kinotənqid sahələri də öz qürub dövrünü yaşayır. Bu da kinomuzun inkişaf strategiyasının ziddinədir.
Hazırda həm Mədəniyyət Nazirliyinin, həm də Kino Agentliyinin reallaşdırmaq istədikləri geniş fəaliyyət spektrində bu nöqsanların aradan götürülməsi də aparıcı rol oynayır.
Bu günlərdə “Elm və təhsil” nəşriyyatı tərəfindən tanınmış kinodramaturq, yazıçı, Azərbaycan Kini Agentliyinin direktoru Orxan Fikrətoğlunun “Kinocizgilər” adlı kitabı işıq üzü gördü. Kitabda həm tammetrajlı, həm qısametrajlı bədii və sənədli film ssenariləri, ekran həlli üçün uyğunlaşdırılmış qısa hekayələr və novellalar yer alıb.
Oxucularımızın “Kinocizgilər” kitabındakı yazılarla tanışlığı davam edir. Xüsusən, kino sahəsi ilə maraqlananlar üçün, gənc ssenaristlər və rejissorlar üçün düşünürük ki, bu dərclər faydalıdır.
AYRIC
1.
– Ağoppa da ondan öldü, Molla Abuzər də, Elçin müəllim də. Allah lənət eləsin bu xəstəliyi məhləyə salan dəyyusa, nəslimizdə bir salamat adam qoymadı qala. İşdi-şayət, sabah yıxılıb ölsəm, kimin çiynində gedəcəm gora? Məhəllə arvadlarının?
Dükançı Əşrəflə dəyiman daşı kimi xırıldıya-xırıldaya danışan bəstəboy adamı səsindən tanıdı. Fəhmini yoxlamaq üçün cibindən gözlüyünü çıxartdı. Gözlük yanıla bilməzdi. Düz tapmışdı. İki illik qapanmanın üz cizgilərini qocalıqla naxışladığı zərgər Bafadar idi. Onu görsə, azı bir saat hal-əhval tutacaqdı. Ustufca nar yeşiklərinin arxasına keçdi. Payızın utancaq yanaqları kimi qızarmış narların qızılı işığında zərgər Bafadar üzünü boz məxməri ərp basmış qozbel heyva kimi görünürdü. İki illik qapanma kişinin rəngini gözgörəsi saraltmışdı. Səsi də elə bil özünün deyildi. Boğazından susuz quyudan kəndirlə çəkilən boş satıl kimi danqıldaya-danqıldaya çıxırdı.
Əslinə qalsa, Bafadar görüşmək istəmədiyi adam deyildi. Ayrı vaxt olsaydı, özü onu dindirib, “nə var, nə yox” edərdi. Gəl ki, son illərin ağırlığı sinirlərini əməlli-başlı pozmuşdu. Başı artıq səs götürmürdü. Hər səhər yuxudan durar-durmaz sanki kimsə beynini yeddi pudluq çəkiclə döyəcləyirdi. Evdə də heç kəs cürət edib onu gərəksiz suallarla yormurdu. Ancaq “Hə” və “Yox”. İkicə ilin içində əməlli-başlı ağırlaşmışdı. Evdən çölə çıxmaq istəmirdi. Qazanc da artıq umurunda deyildi. Təki qulağı dinc, başı salamat olsun. Ancaq sakitlik istəyirdi. “Bir tikə yavan çörəyim olsun, bəsimdi. Sabaha Allah kərimdi!” – deyib keçinirdi.
Dükandan çıxıb maşına minmək istəyəndə avtobus dayanacağına tərəf qaçan Mədinəni gördü. Mədinə də dəyişmişdi. İldırım çaxışlı qıyqacı baxışından, uzaqdan çağıran “mənə bax” yerişindən, nazlı duruşundan əsər-əlamət qalmamışdı. Bununla belə, yenə həmin Mədinəydi, əyarı üstündə. Kübar və nazlı. Bircə anlığa boğazı qurudu. Mədinəni görəndə həmişə belə olurdu. Deməli, Mədinəyə olan hissləri qapanma zamanı da ölməyibmiş. Əvvəl istədi özünü görməzliyə vurub zərgər Bafadardan gizləndiyi kimi gizlənə. Sonra heç özü də bilmədi necə əlini maşının siqnalına basıb səsi titrəyə-titrəyə: – Mədinə, – çağırdı.
Mədinə sanki buna bənd imiş. Adını eşidən kimi dayanıb yeyin addımlarla ona sarı gəldi. Zərgər Bafadarın qarşısından salamsız- kəlamsız keçib, maşının arxa qapısını açdı. Ərklə oturacağa oturub ətəyi qısa paltosunu əliylə açıq qalmış yumru dizlərinin üstünə çəkdi.
Günün günorta vaxtı dayandığın yerdə işə düşmək buna deyirlər. Məhlənin tən ortasında keçmiş sevgilisi “dipdiri Mədinə” tıppır-tıppır yerişiylə gəlib maşınına oturur. İndi gəl dayan da bu dığdığın, bu həngamənin qabağında, görüm necə dayanacaqsan? Ən çox da oğlundan utanırdı. Onun saf, həmişə üzgün, vəfalı gözlərindən. Amma olan olmuşdu. Daha geriyə yol yox idi. Mədinəni maşından zorla düşürəsi deyildi ki. Tələsik mühərriki işə saldı. Maşın asqırıb geniş şəhər yoluna çıxanda Mədinə birnəfəsə: – Səni üç gecədir ki, sərasər serial anonsu kimi yuxumda görürəm. Hər dəfə də eyni sifətdəsən, əynində də eyni sarı kürk. Cavan vaxtındı amma. Üzün də tüklüdü, qırxmamısan. Bir dağın başında dayanıb elə hey məni harasa səsləyirsən. Odur ki, səni indi görəndə heç soruşmadım nə var, nə yox. Bildim ki, bizi yuxu görüşdürüb. Bu, nə sənlikdir, nə də mənlik. Necəyəm? Çox xarab olmamışam? – dedi.
– Hələ qoy “probka”dan çıxım, sonra sənə baxacam! – pıçıldadı.
Mədinənin qırışığı açıldı. Uğunub oturacağa yayxandı: – Bir ildir mən də özümü probkalamışam. İnanırsan, ərim də yoxdur ki, yoxlayım. Hərdən mənə elə gəlir ki, KOVİD bütün kişiləri “petux” eləyib. Heç kəs küçədə daha qadına tərəf baxmır. Hamı xonça kimi olub. Şaxşaxlı, qotazlı! Əlli dəfə istəmişəm sənə zəng vurum. Bağda-zadda görüşək. Bir səni yoxlayım. Sonra arvadından qorxmuşam. Tək-tənha evdə oturmaqdan adamın bağrı yarılır e. Heç kəs daha bir-birinə yaxın durmur. İt də küçədə daha adama tərəf hürmür. Fikir vermisən? Belə yaşamaq olar? Qara yerin malıyıq da onsuz da hamımız. Əvvəli-axırı var. Hamı öləcək. Bəs bu xarabada beş gün adam balası kimi yaşamağa nə deyirsən? Adamlar özlərini nə qədər çox istəyirmiş? Baxırsan, itə oxşayır e... Amma o da maska taxıb yaşamaq istəyir, – Mədinə isti körük kimi danışdıqca közərirdi.
Sözünü kəsib: – İşə gedirdin? – soruşdu.
Mədinə: – Hara istəyirsən, sür gedək! Onsuz da dünyanın axırıdır... Daha nə iş? Mənim işim ömrüm boyu ancaq sən oldun! Bunu karantin vaxtı anladım, – dedi.
Ömrü boyu ürəyində özündən belə gizlətdiyi Mədinənin birdən- birə etdiyi “Mənim işim ömrüm boyu ancaq sən oldun. Bunu karantin vaxtı anladım!” etirafı sanki onu qəflət yuxusundan ayıltdı. Karantin zamanı əvvəllər vacib bildiyi bir çox bağlılıqlar ləpədöyəndə tikilmiş qum evciklər misalı, dalğaların gəlişi ilə yuyulub silinmişdilər. Onların əvəzinə heç zaman ciddiyə almadığı bəzi ötəri hisslər cilalanıb, aşılanıb həqiqətlərə çevrilmişdi. Birdən-birə anlamışdı ki, həyatını yalan təməllər üzərində qurub. Səhv yaşayıb. Doğrunu görə bilməyib. Xəstəlik düşəndən gözgörəsi illərlə tapındığı saxta təməllər şam kimi əriyib yox olmuşdular. Ancaq xatirələri tüstüləyirdi. Sən demə, gözün açıb gördüyü bütün davranışlar yalan imiş. Xəstəlik hamını və hər şeyi dəyişdi. İnsanların çılpaq ruhları göründü, içləri üzlərinə çıxdı. Ağızlarına maska taxsalar da, maskaları yırtıldı. Heç bir əxlaq qanunu ölüm qorxusu altında daha işləmir. Hərə öz canının hayındadır. Hərə özü üçündür. Doğmalıq, qohumluq unudulub gedib. Heç kim heç kəsdən və heç nədən daha utanmır. Ətrafda bugünü yaşamaq üçün bir söykənəcək, sabaha çıxmaq üçün təməlli dəlil yoxdur. Onun da, hamı kimi, içi uralanıb, yel vurub, yengələr oynayır, bomboşdur. Mədinənin sözləri həmin bu boşluq içində necəsə qorunmuş bakirə bir nöqtəyə toxunmuşdu. Ora elə bir yer idi ki, ölüm xofu belə hələ girə bilməmişdi.
Salonun güzgüsündən Mədinəyə baxdı. Mədinə ondan fərqli olaraq, diriydi. Gözlərində həyat işığı, ölüm qorxusundan güclü olan qətiyyət və əminlik vardı. Nəyi isə anlamış, dərk etmiş və hətta həll etmiş kimi görünürdü. Çaşqın deyildi. O isə, Mədinədən fərqli olaraq, xəstəlik düşəndən qorxu altında yaşamışdı. Səhər fərman, axşam dərman. Nə bir qohum qapısı tanımışdı, nə bir dost. Bütün günü evin içində qəfəsə salınmış şir kimi sola-sağa var-gəl etmişdi. Ailəsi ilə iki il sərasər eyni damın altında yaşasa da, bircə saat belə birlikdə oturub arxayın söhbət eləməmişdilər. Hərə öz canının hayındaydı. Bir-birini evin içində itirmişdilər.
Mədinəni çoxdan tanıyıdı. Cavanlığından. Son vaxtlara qədər tini düşəndə, əlli-zad vurandan sonra onunla bir gecəlik olsa da, görüşürdülər. Mədinə gözəl qadın idi. Şən, ehtiraslı və ən əsası, sadiq. Xəstəliyin şəhərə yaydığı ölüm qorxusu altında hər an yox ola biləcək mənasız həyatını, dişlərini bir-birinə sıxıb nəyin bahasına olur-olsun qorumaqdansa, Mədinə kimi ehtiraslı qadınla haradasa kiçik bir hoteldə zaman keçirmək daha yaxşı olmazdımı? Bəlkə Mədinə onu bir gecəlik də olsa, özünə qaytara biləcəkdi?! Son günlər əli heç bir işə yatmırdı. İçinə duman çökmüşdü. Beynində eyni zamanda üç-dörd fikir əmələ gəlirdi. Hamısı da adidən-adi. Bununla belə, yenə də çaşıb qalırdı. Bilmirdi birinci hansını etsin. Əvvəl cibindən maşının açarını çıxarsın, ya ağzından maskasını. Birinci mənzilin qapısını açsın, ya mirətə qalmış rezin qoxulu əlcəklərini əlindən çıxarsın ki, əli açar tuta bilsin. Təkcə anasına olan sevgisi duman altında görünən uzaq doğma iskələ kimi hərdən-hərdən rəngli çalarlarla gözünə görünüb qəlbini sızıldadırdı. Qalan nə vardısa, onun üçün artıq mənasını itirmişdi. Həyat dadsız olmuşdu. Daha heç nə hiss etmirdi. İstəmirdi. Gözləmirdi.
Maşını şəhər kənarına sürürdü. Orada bir xəlvət hotel tapıb birlikdə gecəni keçirmək olardı. Bu gecə Mədinə ilə əylənmək istəyirdi. Özü olmaq, içində ölmüş hisslərini diriltmək istəyirdi. Mədinə qaranlıq ömrünə göndərilmiş əli fənərli sarvan kimiydi. Onu fərqli bir dünyaya aparmaq üçün gəlmişdi. Ovqatının Mədinəni düşündükcə durulduğunu görüb güzgüdən qadına göz vurdu. Mədinə onun nə istədiyini anlamışdı. Gözləri güzgüdə rastlaşanda: – Səni özüm kimi tanıyıram da! Şəhərdən çıxaq, sən Allah. Dənizi görmək istəyirəm! – dedi.
Hava limanı yoluna qədər danışmadılar. Abşeronu şəhərdən ayıran geniş yolun kənarında şam ağacları kimi sıra ilə düzülmüş, eyni biçimli radar dirəklərinə maraqla baxan Mədinə: – Sən də məni izləyəsən deyə o vaxt məhləyə radar qoymuşdun? – soruşdu.
– Mən səninlə bağlı hər şeyi radarsız da bilirdim, – pıçıldadı.
Mədinə elə indicə gözlərinə enmiş qırmızımtıl duman rəngində olan göz yaşlarını incə barmaqları ilə silə-silə: – Elə bilirsən unutmuşam məni iranlının tırından döyə-döyə aşağı salıb yerlə sürüdüyünü? Sonra da onu bıçaqlayb Rusyetə qaçdığını? İstəyirsən ora niyə getdiyimi sənə deyim? Bu günə qədər hələ heç kəsə danışmamışam. Amma sənə danışacam. Ölüm-itim dünyasıdır. Sən bunları bilməlisən! – dedi.
– Neynirsən daha?! Bundan sonra nə mənası var? Olan olub, keçən keçib. Bu gün-sabah oğlumun otuz yaşı tamam olacaq. Cavan olmuşuq da, gözümüzü qan tutub. Mən bıçaqla, sən də bədəninlə bacarmamışıq.
– Düzünü de, məni o vaxt sevirdin? – Mədinənin gözləri yol çəkdi.
Yola baxa-baxa: – Yox! – dedi.
–Sevirdin... bilirəm... Qadınlar əsl sevgini hiss edirlər... Sevməsəydin, o cür döyməzdin də. Qapanma zamanı boş vaxtım çox idi deyə ömrüm kino lenti kimi gözlərimin qabağından gəlib keçdi. Sən ilk öpüşdüyüm kişi olmusan, bilirsən bunu? Ağzımda ancaq sənin tamın var. İnanırsan mənə? Vallah, düz deyirəm... istəyirsən inan, istəyirsən inanma. Səndən başqa hələ heç bir kişiylə öpüşməmişəm. Bu gün də sənə qarşı içimdə tamam başqa bir hiss var. Elə bil ki, köhnə pencəyimsən. O qədər mənə doğmasan ki... Sənə o qədər bağlıyam ki... Nə ata bilirəm, nə də daha geyinə bilirəm. Sən indi başqasınınsan! Həm də mənimsən. Elədiklərimə görə ancaq səndən utanıram. Pis zaman idi də. Yadındadır, yəqin. Ölkə dağıldı. Atam da maaşa baxan müəllim babaydı. Aciz kişiydi. İnanırsan, evdə yeməyə soğan nədir, onu da tapmırdıq. Sənə bütün bunları o zaman demirdim. Necə deyəydim? Utanırdım axı... Bir qonşumuz vardı, Ziba xala. Özü də, qızları da iranlı, dağıstanlı tır sürücülərinin kütnən yığıldığı Lenin meydanına gedib fahişəlik edirdilər. Hər gecə də yeməklərinin artıq-urtuğunu bizə gətirirdilər ki, yeyək. Mən səninlə görüşlərə də o qızların donlarını geyinib gəlirdim. Mən də, yadındayam da, o vaxt necə gözəl idim. Cavan idim, yaraşıqlıydım. Çox qəşəng fiquram da var idi. Nə geyinirdim, yaraşırdı. Zibanın qızları mənə həsəd aparırdılar. Bir belə, beş belə. Bir gün Ziba girdi qılığıma. Hər dəfə də mənə deyirdi ki, gəl səni aparım o sürücülərin yanına...
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(29.05.2024)
