Şənbə günü - aprelin 15-də növbəti dəfə Dünya İncəsənət Günü qeyd edildi. 2019-cu ildə UNESCO Baş Konfransının Parisdə keçirilən 40-cı sessiyasında təsis olunan bu əlamətdar gün 4-cü ildönümünü necə keçirdi?

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı xəbər verir ki, siyasi və iqtisadi gərginlikkər içində çabalayan dünyamızda incəsənətin üzərinə düşən kölgə daha qatı oldu. 

Bir yandan pandemiya bitmək bilmir, hər dəfə korona yeni qiyafədə üzə çıxıb tüğyan edir.

Bir yandan iqtisadi bphran dərinləşir, inflyasiya hiperinflyasiyaya keçid alır.

Bir yandan təbii fəlakətlər bir-birini sıralayır. 

Bir yandan ölkələrsaxili çaxnaşmalar apogey nöqtəsinə çatır. Fransa kimi sivil, sakit, demokratik, insan hüquqlarının gözlənildiyi bir ölkədə hazırda küçə barrikadalarını quraraq əgalinin pensiya islahatlarına qarşı çıxması əlbəttə ki, az oş deyil.

Bir yandan da dövlətlərarası münaqişələr səngimək bilmir, mərmilər partlayır, insanlar ölür. Əsas münaqişə ocağı - Ukrayna gündəmdən düşməsə də İsrail - Fələstin, Çin - Tayvan, Azərbaycan - Ermənistan münaqişələri də media manşetlərində dolaşır. 

Bax belə bir şəraitdə növbəti İncəsənət günündə konsert salonlarında simfonik və instrumental musiqidən ibarət konsertlər keçirilməsi, teatr səhnələrində opera və balet nümayişi, kinoteatrlarda yeni film təqdimatlarının olması, rəsm sərgilərinin açılması əlbəttə ki, təqdirəlayiq hal oldu. 

Əslində, aprelin 15-də Dünya İncəsənət Gününün qeyd edilməsi ilə bağlı qəbul olunan qətnamədə Dünya İncəsənət Gününün bədii yaradıcılıqla cəmiyyət arasında əlaqələrin möhkəmlənməsi, bədii ifadə müxtəlifliyinin önəmi və sənət adamlarının davamlı inkişafa verdiyi töhfələri diqqətə çatdırmaq məqsədi daşıdığı bildirilir.

UNESCO bayrağı altında qeyd olunan bu gün incəsənətin inkişafını, yayılmasını və insanlara zövq yaşatmasını təşviq etmək məqsədi daşıyır.

Dünya İncəsənət Günü beynəlxalq mədəniyyət təqvimində yeni olsa da, əslində, bu günün mədəniyyətlə bağlı bir tarixi var. İndiyədək 15 aprel dünyada qeyri-rəsmi olaraq beynəlxalq mədəniyyət günü kimi qeyd olunurdu. Bu tarix isə 1935-ci il aprelin 15-də rusiyalı rəssam, arxeoloq və yazıçı Nikolay Rerixin təşəbbüsü ilə Vaşinqtonda “Bədii, elmi müəssisisə və tarixi abidələrin qorunması haqqında” müqavilənin (“Vaşinqton paktı” və ya “Rerix paktı” adlanır) imzalanması ilə bağlı idi.

Sözügedən pakt mədəni irsin qorunması ilə bağlı ilk beynəlxalq sənəd sayılır. Sənədi 20-yə yaxın ölkə imzalayıb. Sonradan bu paktın bir sıra müddəaları BMT və UNESCO-nun mədəni irslə bağlı sənədlərində əksini tapıb və inkişaf etdirilib. 

90-cı illərdə Moskvada yerləşən Beynəlxalq Rerix Mərkəzinin təşəbbüsü ilə yaradılan Beynəlxalq Mədəniyyətin Müdafiəsi Liqası tərəfindən 15 aprel beynəlxalq mədəniyyət günü kimi irəli sürülüb və ayrı-ayrı ölkələrdə, o cümlədən Rusiya, İtaliya, İspaniya, Argentina, Meksika, Kuba və s. qeyri-rəsmi qeyd edilməyə başlanıb.

İndi isə bu tarix beynəlxalq mədəniyyət təqvimində artıq konkret mahiyyət və məqsədi olan gün kimi öz yerini tutub.

Yeri gəlmişkən qeyd edək ki, dünyada hər bir xalq öz mədəni dəyərlərinə, mədəni irsinə sahib çıxaraq onu təbliğ və inkişaf etdirməyə çalışır. Əks halda özünəməxsusluğunu qoruya, yaşada bilməz. 

Və çox təəssüf hissi ilə qeyd edirik ki, Rerixin vətəni indi təcavüzkar müharibə aparır.

O ki qaldı vətənimiz Azərbaycana -  qədim zamanlardan dünya mədəniyyətinin zəngin bir parçası kimi tanınan və bəşəriyyətin mədəni inkişafına öz töhfələrini verən Azərbaycanımız ən azından dünyaya Nizami Gəncəvi kimi bir dahini bəxş edib. Azərbaycan xalqı tarixən öz mədəni özünəməxsusluğunu qoruyaraq gələcək nəsillərə ərməğan edib. Ölkəmizdəki bu özünəməxsusluq həm də çoxmədəniyyətliliklə bağlıdır. Yəni tarixən müxtəlif dinə, etnik mənsubiyyətə malik xalqlar Azərbaycanda tolerant şəkildə yaşamışlar. Dünyaya örnək olan bu birgəyaşayış ölkəmizdə problemlərlə, qarşıdurmalarla deyil, mədəni zənginliklə müşayiət olunmuşdur.

Bu gün Azərbaycan malik olduğu zəngin mədəni irslə beynəlxalq aləmdə məşhurdur. Həmçinin ölkəmiz dünyanın ən böyük mədəniyyət təşkilatı olan UNESCO ilə sıx əməkdaşlıq edir, Azərbaycanın mədəni dəyərləri bu qurum vasitəsilə dünyada təbliğ olunur. UNESCO-nun müvafiq siyahılarında çox sayda maddi və qeyri-maddi mədəni irs nümunəmiz yer alır.

Mədəni irsimizin qorunması, gələcək nəsillərə çatdırılması və dünyada tanıdılmasında Heydər Əliyev Fondunun prezidenti, UNESCO-nun xoşməramlı səfiri Mehriban xanım Əliyevanın misilsiz xidmətləri var. Heydər Əliyev Fondu Azərbaycan mədəniyyəti ilə yanaşı, dünya mədəni irsinin qorunması və bərpasına da öz töhfələrini verir. Bu da onu göstərir ki, Azərbaycan mədəniyyət məfhumuna qlobal kontekstdə yanaşır, bir bütün olaraq qəbul edir. Bu, eyni zamanda, özünü hər il ölkəmizdə təşkil edilən beynəlxalq festivallarda, rəngarəng mədəni layihələrdə daha aydın göstərir. Dünyaca məşhur incəsənət xadimləri ölkəmizə gələrək həm öz mədəniyyətlərini nümayiş etdirirlər, həm də Azərbaycandakı mədəni çeşidliliklə tanış olurlar.

Bütün bunlar onun deməyə əsas verir ki, biz dünya mədəniyyəti ilə iç-içəyik - mədəni əlaqələrimiz sərhədlərə sığmır. Azərbaycan mütərəqqi mədəni ideyalara, beynəlxalq konvensiyalara qoşulmaqla qalmır, eyni zamanda, onların gerçəkləşməsinə real dəstək verir.

Sonda onu deyək ki, UNESCO bütün ölkələri bu bayram günündə diskussiya və forumlar keçirməyə, incəsənətin səviyyəsini qaldırmağa səsləyir. Və başları daxili problemlərinə qarışan bəzi ölkələr bu dəfə UNESCO-nun tövsiyyəsini “qeyri-iş günü” bəhanəsiylə iqnor etdilərsə belə, udizan tərəf dünyanın əsas mədəniyyət qurumu yox, onlar özləri oldu.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(17.04.2023)