13 sentyabr. Roald Dal günü

Sən bir xalqın yazıçısı olasan, amma digər xalqlarda da o qədər seviləsən ki, ilin 365 gününün biri sənin günün ola, həmin günü dünyada qeyd edələr. Roald Dal adı bizə nəsə deyirmi? Bu, Şekspir deyil, Hemenquey, Höte, Balzak, Hüqo deyil, heç Markes də deyil, əksəriyyətimiz onun adını belə eşitməmişik, di gəl, təqvimdə onun adına gün salınıb. Bəs kimdir Roald Dal? 1916-cı ilin bu günündə doğulan norveç əsilli Britaniya ədibi, çoxsaylı  romanlar, nağıl və novellalar müəllifi olan yazıçı, şair, ssenarist. Onun prozası öz gözlənilməz sonluqları ilə, uşaq kitabları isə sentimentalizmdən uzaqlığı, qara yumoru ilə məşhurdur. Ədəbiyyat üzrə bəs qədər mükafatlar alan Roald Dal günü Avropada Böyük Britaniya və Nörveçdə, Latın Amerikası və Afrika ölkələrində zəruri şəkildə qeyd edilir, digər dünyada isə ən azı ədəbiyyatsevərlər onu anırlar. Biz də bu gün adını eşidib hafizəmizə yazsaq bəsimizdir. Barı bundan sonra bir əcnəbi bizə “Roald Dal gününüz mübarək” deyəndə, ən azı bunu hansısa Halloween günü ilə qarışdırmarıq.

13 sentyabr. Proqramçı və kompüterçi günü

Hər ilin 256-cı gününü proqramçı və kompüterçi kimi qeyd etmək ənənəsi var. Niyə 256? Bu, bir baytın köməkliyi ilə ifadə ediləsi mümkün olan rəqəm sayıdır. Adətən, proqramçı deyəndə fikrə personal kompüter qarşısında əyləşmiş şəxs gəlir, zira, məsafə idarəsi pultundan tutmuş proqram idarəli mürəkkəb istehsal dəzgahlarınacan hər bir elektron cihaz özlüyündə proqramlaşdırma mühəndisinin əlindən keçir. Televizora baxırıq, radio dinləyirik, telefonla danışırıq, bunların hər birini proqramçı yaradıb. Bir görün, bu gün nə qədər insanın bayramıdır. Təbrik edək hamısını. Gələcəyin ən çox tələb edilən sahələrində əyləşiblər, seçimləri gözəldir, çörək pulu qazanmaq problemi görməzlər əlbəttə ki.

13 sentyabr. Başqa birisini günahlandırmaq günü

Maraqlı bir gündür, deyilmi? Bu gün bilirsiniz kimə aiddir? Həmişə hər şeydə “nə yemisən, turşulu aş” deyib eyni adamı ittiham edənlərə. Onlara xitabən bu günü yaradıblar ki, atam-qardaşım, ildə bir gün get bir başqasından yapış, bu binəvaya bircə gün dinclik ver. Uğursuz ailə başçısı hər şeydə həyat yoldaşını, səbatsız müdir referentini, məşqçi yetişdirməsini günahkar bilmirmi, bilir. Ağzından gələni demirmi, deyir. Bu gün bunu edə bilməyəcək. Hüququ pozulanlar, bu gün belə hal təkrarlansa inamla Haaqa məhkəməsinə müraciət edib təzminat qopara bilərsiniz, ianın mənə.

13 sentyabr. Sem dayının günü

Bu gün dünyanın super güclü dövləti hansısa banan, piroq, yaxud kotlet gününü qeyd etmir, Sem dayının gününü qeyd edir, ona görə də bu rəsmi bayrama görə amerikalılara təbrik düşmürmü, düşür. Sem dayını tanımayan olmaz yəqin ki, ABŞ-ın simvollarından biridir. Bu simvolun proobrazı Sem Uilson 1776-cı ilin 13 sentyabrında doğulduğundan bu gün Sem dayı günü kimi bayram edilir.

Öz aramızdır, Sem dayı yaxşı səslənir, onu dilimizə Sem əmi kimi tərcümə etsəydik uğursuz alınardı. Siz heç eçitmisinizmi deyələr, filankəsin yaxşı əmisi vardı, onu qabağa çəkdi? Əsla yox. Qabağa çəkən, arxa-dayaq olan ancaq daydaylar olur. Amerika da dünyada ən yaxşı arxa-dayaq sayıla bilər, onun statusu dayılıqdır, əmilik yox.

13 sentyabr. Pozitiv düşüncə günü

İnsan beyni fəaliyyəti müddətində yalnız düşünür. İnsanın yaşadığı mühitdən asılı olaraq bu düşüncələr pozitiv, yaxud neqativ olur. İndi dünyanın ən pis vaxtıdır, hər şey bir yana, koronavirusun həmləsi hamını qorxu, xof içinə salıb. Təsəvvür edin, əhalisinə qarşı ən diqqətli və qayğıkeş olan İsrail dövləti ən bahalı və ən keyfiyyətli hesab olunan Moderna və Pfizer/BioNTech vaksini alıb vaksinasiya edib, iki gün öncə rəsmi məlumat yayılıb ki, vaksin olunmuş hər 100 insandan 10 nəfəri yoluxanlar sırasındadır. Bu, katastrofik nəticədir. (Əlbəttə ki, gəlin Azərbaycanda bu sahədəki pripiskanı, guya yoluxanların 99 faizini vaksin olunmayanların təşkil etməsi “faktını” nəzərə almayaq). Belə dönəmdə insan neqativlikdən necə çıxsın, necə pozitiv düşünsün axı? Bundan əlavə, gün-güzəranın yaratdığı problemləri də əlavə etsək, bugünkü statistik insanın durumu tam çılpaqlığı ilə göz önündə dayanar. Bununla belə, bu gün – 13 sentyabr günü insanlığa bir çağırış var, gəlin pozitiv düşünək, kədərə əyilməyək. Cəmi bircə gün bütün dərdi-sərimizi unuda bilərik axı.

13 sentyabr. Super Mario günü

Aman aman, unutmaqmı olar, bu gün həm də Super Mario günüdür. Bəli, məhz həmin o məşhur Dendi, Sega oyunu. O oyun ki, ilk dəfə 1985-ci ildə Yaponiyada yaranıb, həmin il ABŞ-a, iki il sonra da Avropaya təşrif buyurub. Bu oyunun baniləri Famicom komandasının üzvləri Siqeru Miyamoto və Takaşı Tedzukadır, oyun təqdim olunanda onu “möhtəşəm kulminasiya” adlandırmışdılar. Tezliklə bütün dünya əlinə pult alıb Marionu və qardaşı Luidcini Göbələklər krallığı ərazisi ilə təqiblərdən vaz keçirəə-keçirə səyahət etdirməyə, bununla da Odlu çiçək, Super göbələk, Ulduzlu adam kimi bonuslar toplamağa başladı. Bir oyun bütün dünyanın beynini işğal elədi. Azərbaycanı da həmçinin. 90-cı illərdə adi insanlar oyun salonlarına doluşdular, imkanlılar qurğuları alıb evlərində hərəkətə keçdilər. Beləcə, Super Mario gündəmimizi zəbt elədi. Hətta deyilənə görə, kabinet qapılarını kilidləyib, katibələrinə “Məni soruşan olsa de ki, iclasdadır” tapşırığı verib Super Marioya sarmaşan yüksək çinli məmurlarımız da az olmayıb, xalqın taleyini həll etmək əvəzinə Marioyla Luidcinin taleyini həll ediblər.

13 sentyabr. Şokoladlı araxis, bir də şəhid uşaqlar

Amma elə düşünməyin ki, möhtərəm amerikalılar Sem dayının gününü qeyd edirlərsə, yeyib-içmək yaddan çıxıb. Qidalarla bağlı bu gün ABŞ-da düz iki bayram var. Milli şokolad günü və Araxis (yox, bunun qarşısında milli sözü qoyulmayıb) günü. Bu gün üçün daha gözəli araxisin üzərinə şokolad yaxıb yemək olardı əlbəttə. Braziliyalıların bu gündən başlayaraq bir həftə Farrupilya bayramını qeyd etməsini də dilə gətirək. Bu, 1835-ci ildəki bir hərəkatın şəninədir ki, Braziliyada aborogen qəbilə olan qauçosların liderlərinin qələbəsi ilə nəticələnən Farrupilya inqilabı baş verib. Meksikada bu gün uşaq-qəhrəmanlar günüdür, deməzsənmiş, 1847-ci ilin bu günündə Meksika –Amerika müharibəsi zamanı Çapultepeke döyüşündə əsgər heyəti qalmayan meksikalılar düşmənin qarşısına uşaq kursantları çıxarmağa məcbur olublarmış, onlar da hamısı həlak olubmuş. Bu gün dünyanın bir qism ölkələrində xərçəng xəstəliyi ilə mübarizə günü kimi də qeyd ediləcək.

Varisin “11-20 sentyabrın təqvimi” yazısından