Rəqsanə Babayeva, Beyləqan rayon Mədəniyyət Mərkəzinin rejissoru, “ Gənclik” xalq teatrının rəhbəri. “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün
Mədəniyyət bir cəmiyyəti digər cəmiyyətlərdən fərqli edən, keçmişdən bəri dəyişməyə davam edən, özünəməxsus sənəti, inancları, adət-ənənələri, anlayışı və davranışı ilə onun kimliyini formalaşdıran yaşayış və düşüncə tərzidir.
Xalqın maddi və mənəvi dəyərlərinin məcmusuna mədəniyyət deyilir.
Tarixi-ictimai inkişaf prosesində yaranmış bütün maddi və mənəvi dəyərlərin, onların yaradılması və sonrakı nəsillərə ötürülməsi üçün istifadə olunan vasitələrin məcmusu insanın öz təbii və sosial mühiti üzərində hökmranlığının miqyasını göstərir. Və insanın və cəmiyyətin inkişafının müasir səviyyəsi, insanın yaratdığı və nəsildən-nəsilə ötürdüyü maddi və mənəvi dəyərlərdir.
"Mədəniyyət" anlayışının latın dilindən tərcüməsi "julture"- "becərmək", "bəsləmək", "yaxşılaşdırmaq" deməkdir. Bu sözün ilkin mənası torpağın becərilməsi, əkinçilik, torpağın işlənilməsi idi. Tədricən insanların fəaliyyət dairəsi genişləndi və "mədəniyyət" sözü daha geniş bir məna daşımağa - maarifçilik, bilik, adət-ənənə kimi sözlər kimi tanınmağa başladı.
Mədəniyyət (cultura) sözü ilk olaraq Qədim Romada təcəssüm etmişdir. Bu sözün ilk mənası torpaqşünaslıq və bitkiçilik anlamına gəlmişdir. Bu söz zamanla dəyişərək insanın əxlaqı, tərbiyəsi örnək yaşam tərzi mənasında işlədilməyə başlamışdır. Tarixdə Maarifçilik əsri kimi tanınmış XVIII əsrdə mədəniyyət anlayışı ancaq mənəvi mədəniyyət statusunda işlədilmişdir. “Cultura” termini geniş mənalar kəsb etməyə başladı. Buraya bilikli, tərbiyyəli, düşüncəli, xoş ünsiyyətli, başqalarına qarşı hörmətli, xalqın tarixi, dili, dini, adət-ənənəsi, elmi, ədəbiyyat və incəsənəti daxil idi. Mənəvi dəyərlər həm də insanı cəmiyyətdə formalaşdıran, inkişafa kömək edən davranış qaydaları, dünya sivilizasiyasının təməli qoyulandan yaranmağa başlamış və davam etməkdədir.
Bugünkü günümüzdə mədəniyyət maddi və mənəvi mədəniyyət olaraq tanımlanır. Maddi mədəniyyətə tarixi abidələr, kitablar və s... kimi anlayışlar, mənəvi mədəniyyətə isə incəsənət, ədəbiyyat, adət- ənənə və s... anlayışlar daxildir.
İncəsənət, teatr, musiqi mənəvi mədəniyyət nümünəsi olub insanlara xoş duyğuları aşılamağla yanaşı nəsildən – nəsilə ötrülərək yaşadılır. İnsan hansı mədəni mühitdə doğulub yaşayırsa o mühitin mədəniyyəti ilə mədəniyyətə xas davranış nümunələri və düşüncə sistemi, dolayısıyla şəxsiyyət əldə edir.
Mədəniyyətin əhəmiyyəti nədir?
Mədəniyyəti xarakterizə edən ortaq dəyərlər, adət-ənənələr və tarixlər insanın düşüncə tərzini, hərəkətlərini və dünyaya baxışını formalaşdırır. Ortaq mədəni irs qrupun üzvlərini birləşdirir və cəmiyyətdə qəbul və aidiyyət hissi yaradır.
Hər bir xalqın özünəməxsus mədəniyyəti vardır. Bu mədəniyyəti yaşatmaq, nəsildən- nəsilə ötürmək onun hər bir fərdinin mənəvi borcudur. Çunki mədəniyyəti yaşayan, var olan xalq daim var olacaqdır!
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(24.02.2025)
