ABŞ-ın köhnə-yeni prezidenti Donald Tramp ilk fərmanları ilə ABŞ-ı 2 qlobal təşkilatdan çıxartdı: ÜST-dən və İqlim üzrə Paris razılaşmasından. Üstəlik, Rusiya-Ukrayna müharibəsinə münasibətdə Ukrayna prezidenti Zelenskini diktator adlandırmaqla bütün dünyanı tam təəccübləndirdi.
Gözləntilər nədir?
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı siyasi icmalçı Asif Şəfəqqətovun hadisələrə baxışını təqdim edir.
ÜST və Paris razılaşması ultraqlobalistlərin ən güclü “silahlarından” idi. ÜST vasitəsilə bütün ölkələrə “Pandemik razılaşma” imzalatdırmaq istəyirdilər. Paris razılaşması ilə isə “Davamlı inkişaf”ı (bunun nə demək olduğu barədə ayrıca yazaram) ölkələr üçün əsas hədəfə çevirmişdilər.
Keçən prezidentliyi dövründə Tramp ultraqlobalistlərin planlarına qarşı gözlənilməz maneə oldu. Buna görə də ÜST silahından istifadə edib, pandemiya oyunu qurdular. Pandemiyanın ən böyük qurbanlarından biri ABŞ oldu. Pandemiya 2020-ci ilin yanvarında elan olundu, həmin ilin noyabrında isə prezident seçkiləri olmalı idi. Hətta prezident Tramp belə karantin tədbirlərinə qarşı şübhəsini ictimaiyyətlə bölüşə bilməzdi, dərhal postu silinirdi. Ultraqlobalistlər istəyirdilər ki, ABŞ-da maska rejimindən, karantin tədbirlərindən, məcburi peyvəndləmədən qəzəblənmiş xalq (xatırlayırsınızsa, ABŞ-da bunlara qarşı etiraz mitinqləri olurdu) növbəti prezident seçkilərində Trampa səs verməsin. Trampa qarşı əhalinin etirazlarını daha da gücləndirmək üçün hətta afroamerikan üsyanlarını da təşkil etdilər (üsyanlar, əsasən, demokratik ştatlarda keçdi)...
Yeri gəlmişkən, respublikaçı ştat Cənubi Dakota qubernatoru ÜST-nin məcburi tələblərini yerinə yetirmədi və əhalisi də kütləvi şəkildə ölmədi.
Tramp 1-ci prezidentliyi dövründə ABŞ-ı Paris razılaşmasından çıxartmışdı. Bayden hakimiyyətə gələn kimi ABŞ-ı yenidən Paris razılaşmasına qaytardı (2021-ci ildə). 20 yanvarda Tramp yenidən Paris razılaşmasından imtina etdi.
Göründüyü kimi, Tramp ultraqlobalist təşkilatları boykot edir. Bunlar bir daha göstərir ki, ABŞ mərkəzli dünya başa çatır. ABŞ öz makrozonasına çəkilir və proteksionist siyasətə keçir.
Bu siyasətin məntiqi davamı ABŞ-ın Ümumdünya Ticarət Təşkilatından çıxması olacaq. Onsuz da ÜTT artıq formal fəaliyyət göstərir.
Daha sonrakı addım BMT-nin səlahiyyətlərinin azaldılması olacaq. İsrailin baş naziri BMT-nin Baş katibinin ölkəsinə girməsini qadağan edə bilirsə, BMT-yə kim hörmətlə yanaşacaq?
Əlbəttə, beynəlxalq təşkilatlar dərhal ləğv olunmayacaq. Bəzi dövlətlər də ABŞ-dan nümunə götürərək, onlardan çıxacaqlar. Lakin ultraqlobalistlər həmin təşkilatların saxlanılması uğrunda mübarizə aparacaqlar. 4 il ərzində qalib gələ bilməsələr, həmin təşkilatlar tam ləğv olunacaq və dünya makrozonalara bölünəcək. Hər makrozonanın isə öz oxşar təşkilatları olacaq.
Tramp ilk iş günündə Kubanı terrorçu dövlətlər siyahısına daxil etdi. Kubanı bu siyahıdan ilk dəfə 2015-ci ildə Obama çıxartmışdı. Tramp 1-ci prezidentliyi dövründə Kubanı yenidən həmin siyahıya daxil etmişdi. Bayden isə Kubanı bu siyahıdan 2025-ci ilin yanvarında yenidən çıxartmışdı.
Tramp Meksika narkokartellərini terrorçu təşkilatlar siyahısına daxil etdi. Bu isə ABŞ qanunvericiliyinə görə onlara qarşı hərbi əməliyyatlar aparılmasına icazə verir. Tramp administrasiyası Venesuela prezidenti Maduronun da devrilməsi üzrə planlar hazırlayır.
Hələ ki, nə Ukrayna, nə İsrail, nə ərəb ölkələri, nə də Çin haqqında heç bir fərman imzalanmayıb.
Bunlar da göstərir ki, ABŞ üçün prioritet məsələlər Amerika qitəsi ilə çərçivələnir. Başqa sözlə, ABŞ yenidən Monro doktrinasına qayıdır.
Avropanın qara günləri başlayır...
(Rusiya-Ukrayna müharibəsi mövzusuna isə ayrıca qayıdacağıq)
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(24.02.2025)
