Nigar Xanəliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”
Dünyamız sürətlə dəyişir. Texnologiyanın inkişafı qlobal iqtisadiyyatın qarşılıqlı əlaqələri və iqlim dəyişikliyi kimi məsələlər yalnız müəyyən bir ölkəni və ya regionu deyil, bütün dünyanı birbaşa məşğul edir. Bu səbəbdən qlobal mövzular yalnız bir ölkənin deyil, bütün planetin üzləşdiyi ümumi problemlərdir. İnsanlıq tarixində heç vaxt olmadığı qədər qlobal əməkdaşlıq və hərtərəfli yanaşmalar tələb olunur. Qlobal mövzuların əhəmiyyətini və onların gələcəyimizə olan təsirini anlamaq bugünün ən vacib məsələlərindəndir.
1. İqlim Dəyişikliyi və Ekoloji Böhran
İqlim dəyişikliyi bəlkə də bu dövrün ən böyük və ən təcili qlobal problemidir. Dünya əhalisinin artması, sənayeləşmə, kənd təsərrüfatı və nəqliyyat sektoru kimi sahələrdən yaranan karbon emissiyaları, dünya iqlimini ciddi şəkildə dəyişdirməkdədir. Qlobal istiləşmə, buzlaqların əriməsi, okean səviyyəsinin yüksəlməsi, quraqlıq, sel və digər ekstremal hava hadisələri, yalnız bir regionu deyil, bütün planetin ekosistemini təhdid edir. Bu səbəbdən, qlobal səviyyədə iqlim siyasətlərinin qəbul edilməsi, yenilənə bilən enerji mənbələrinin təşviqi və karbon emissiyalarının azaldılması istiqamətində birgə fəaliyyət vacibdir.
2. Qlobal İqtisadiyyat və Ticarət
Qlobal iqtisadiyyatın qarşılıqlı əlaqələri bir ölkənin iqtisadi vəziyyətinin digərinə necə təsir etdiyini daha da aydınlaşdırır. Son illərdə qlobal ticarət şəbəkələri, istehsalın və sərmayənin hüdudları aşaraq bir çox ölkəni birləşdirən ticarət və istehsal zəncirləri yaratmışdır. Bu əlaqələr iqtisadi böhranlar və maliyyə böhranlarıkimi qlobal təsirə malik hadisələri doğurur. 2008-ci il maliyyə böhranı buna bir nümunədir. Bugünkü qlobal iqtisadiyyatın təkmilləşdirilməsi ədalətli və davamlı inkişaf prinsiplərinə əsaslanmalı və zənginliklə yoxsulluq arasındakı uçurumu azaldacaq yeni model təklif etməlidir.
3. Səhiyyə və Pandemiyalar
COVID-19 pandemiyası səhiyyə məsələlərinin qlobal təcili vəziyyətə gətirilməsi üçün bir dönüm nöqtəsi oldu. Pandemiya bütün dünya ölkələrini eyni anda təsir edərək səhiyyə sistemlərindəki çatışmazlıqları və qlobal əməkdaşlığın əhəmiyyətini üzə çıxardı. Gələcəkdə səhiyyə sistemlərinin gücləndirilməsi, pandemiyalara qarşı hazırlıq və vaksinlərin ədalətli paylanması daha böyük bir əhəmiyyət kəsb edəcək. Bundan əlavə, ətraf mühitin qorunması və sağlam həyat tərzinin təşviq edilməsi kimi məsələlər də qlobal səhiyyə siyasətlərinin ayrılmaz hissəsi olacaqdır.
4. Texnologiya və Süni İntellekt
Texnologiyanın sürətli inkişafı cəmiyyətlərin sosial strukturlarını, iqtisadiyyatlarını və gündəlik həyatlarını köklü şəkildə dəyişdirir. Süni intellekt (AI), robot texnologiyası, biotexnologiya və digər qabaqcıl texnologiyalar yalnız müəyyən bir sahə ilə məhdudlaşmır, onlar qlobal miqyasda həyatın hər aspektini yenidən şəkilləndirir. Bu sahələrin etikası iş gücünün gələcəyi, məlumat təhlükəsizliyivə dövlətlərarası rəqabət yeni qlobal problemləri gündəmə gətirir. İnsan hüquqları və bərabərsizlik məsələləri bu texnologiyaların tətbiqində diqqət yetirilməli olan ən vacib amillərdən biridir.
5. Təhlükəsizlik və Geosiyasi Gərginliklər
Geosiyasi gərginliklər və münaqişələr qlobal təhlükəsizlik məsələlərinin əsasını təşkil edir. Dünyadakı silahlı münaqişələr, mühacirət böhranları, terrorizm və təbii fəlakətlər qlobal miqyasda daha çox əməkdaşlıq və dialoq tələb edir. Qlobal təhlükəsizlik yalnız hərbi məsələlərlə bağlı deyil, həm də iqtisadi, ekoloji və sosial problemlərin qarşısının alınması ilə əlaqədardır. BMT və digər beynəlxalq təşkilatlar qlobal təhlükəsizliyin təmin edilməsi üçün kritik rol oynayır.
6. Qlobal Təhsil və Sosial Bərabərlik
Təhsil hər bir cəmiyyətin inkişafının təməlini təşkil edir. Lakin dünyada hələ də təhsilə bərabər çıxış imkanı olmayan bölgələr mövcuddur. Qlobal miqyasda təhsil sistemlərinin bərabərləşdirilməsi, ənənəvi təhsil metodlarının modernləşdirilməsi və xüsusilə qızların təhsilinə xüsusi diqqət yetirilməsi qlobal bərabərliyin artırılmasına kömək edəcəkdir. Sosial bərabərlik, eyni zamanda, hər bir insanın layiq olduğui mkanları əldə etməsi üçün hüquqi və sosial mühitin yaradılması anlamına gəlir.
Nəticə: Qlobal Əməkdaşlıq və Fəaliyyət
Qlobal mövzular təkcə bir millətin və ya ölkənin üzləşdiyi problemlər deyil, hamımızın birgə həll etməli olduğumuz məsələlərdir. Bu səbəbdən, hər bir fərd, ölkə və beynəlxalq təşkilat bu məsələlərə öz töhfəsini verməli, qlobal səviyyədə əməkdaşlıq etməlidir. Gələcəkdə qarşılaşacağımız çətinliklərə daha hazırlıqlı olmaq və davamlı bir dünya yaratmaq üçün təhsil, texnologiya, iqtisadiyyat, səhiyyə və təhlükəsizlik sahələrində birgə hərəkət etməyin əhəmiyyəti artacaq. Hər bir ölkə öz milli maraqlarını güdməklə yanaşı, qlobal maraqları da ön planda tutaraq daha yaxşı və ədalətli bir gələcək üçün çalışmalıdır.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(14.11.2024)
