Kubra Quliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”

2018-dən sonra həyatımız alt-üst oldu, ancaq altı üstündən gözəl olmadı.

Həyatım məhv olar, rahatçılığım pozular deyə qorxma. Axışına burax, hər şey alt-üst olacaqsa da, olsun. Nə bilirsən həyatın altının üstündən yaxşı olmayacağını?

Ya Mövlana bizi yanıltdı, ya biz, səhv nöqtəyə baxırdıq.

O gedəndə mənim 13-14 yaşım olardı. Yəni o vaxtlar kitab oxumaq istəsəm "get dərs oxu" sözünü eşidən vaxtlarım idi. Hələ nə siyasətdən başım çıxırdı, nə rüşvəti dərk edirdim, nə də ki, sürü psixologiyasını anlamışdım. Məktəbdən evə, evdən məktəbə sıravi bir həyatım var idi, ancaq daxildə bir yerlərdə məni nələrsə düşünməyə vadar edirdi. Ən adi halda məktəbdə ən arxa partada hər zaman tək oturan, uşaqların lağa qoyduğu, heç kimlə danışmayan o uşağı düşünürdüm. Sonra niyə heç kimə cavab vermədiyini, ona lağ edən uşaqlara qarşı susduğunu düşündüm. Və həmin vaxt məktəbdə çox da sevilməyən özümə nəzər yetirdim. Mənə də, ona davrandığlarına oxşar davarnırdılar, ancaq mən susmurdum, hətta qarşı tərəfi bildiyim ən zəif nöqtəsindən vurub susduraraq özümü müdafiə də edirdim. Lakin mən də digərləri kimi onunla ünsiyyət qurmur, danışmaqdan çəkinirdim. Deməli, haradasa bərabərsizlik və ədalətsizlik nədir bilir, öz haqqlarımı tələb etməyi və şəxsi müdafiəni dərk edir, lakin başqalarının haqları tapdalanarkən necə susmamalı olduğumu bilmirdim. Elə məhz o ərəfələr bir kitab adı yayıldı. “A"

-Xəbərin var, o dinsiz gədə kitab yazır.

-Hə özü də rusca da, tərcümə etdirir.

-O dəfə İlhamı onun "trək" deyirlər, nə deyirlər, ona qulaq asan yerdə tutmuşam. Aldım əlindən telefonu, sildim bütün nə varsa.

-Yaxşı elədin, ay Yeganə müəllimə. Gərək indi uşaqları boş qoymayasan, gedib gic-gic adamlara qoşulurlar. Adları da, qəribədir.

-Həə, HOST, AİD, Promete, nə bilim nə. 3-5dənə muşketyor yığılıb bir araya, güya cəmiyyəti dəyişdirməyə çalışırlar. Gənclərin gözlərini açacaqmışlar.

Mən bu sözləri, əslində, ədəbiyyat fənni keçməli olan müəllim ilə can sıxıntısından öz boş dərsini "effektiv" keçirmək istəyən başqa bir müəllimin dialoqundan  eşitdim. Axşamüstü evdə anamın icazə verdiyi bir saatlıq komputer fasiləsində Googelə-dən  araşdırmaq üçün ağlımda qalan sözləri axtarış bölməsinə daxil edib oxumağa başladım. Müxtəlif yerli saytlar ancaq Qaraqandan danışır, onun bu təşəbbüsünü qeyri-adi adlandırır və hər kəs özünü üstün zəkalı hesab edib aşağılayıcı fikirlərini aşkarda deməkdən çəkinmirdilər. Bir az daha oxuyanda onu "Allahsız, Vətən xaini, insanları pis yola çəkən" kimi damğalayanlar olsa da, açıq-aşkar səbəb izah edən bir mənbə tapmamaq məndə daha da maraq doğurmağa başlamışdı. Beləcə, bir neçə gün ard-arda onun haqqında araşdırmağa, əsl kimliyi haqda öyrənməyə çalışdımsa da çox fayda etmədi. Ancaq bilirdim ki, ertələsəm belə o mənim ağlımın bir küncünə qazınmışdı. 

Aradan illər keçdi, ilk dəfə onun “A” romanını oxuya bildim. Bu mənim yerli yazçılardan oxuduğum ilk roman olduğundan beynimdə qalıcı izlər buraxmağı bacarmışdı. Elə həmin dönəmdən dayanmadan onun kitablarını oxudum, hekayələrinə, müsahibələrinə nəzər yetirdim, tracklarını dinlədim. Ölkə haqqında olan mülahizələri, dinə olan baxış bucağı, insanların necə manqurtlaşdırıldığına dair açıq-aşkar ifadələri, çoxumuzun mənim məktəbdə etdiyim kimi cəmiyyətdə haqsızlığa qarşı susmağı bəzi məqamlardakılara qıcıq yaratmış olmalıydı ki, kitablarına satış qadağası qoyuldu, məşhur HOST dağıldı və ya HOST-çular ayrıldı. Elə ondan sonra artıq küçələr sakit, həyatın rəngi tamamən bozarmışdı. Gənclərin gözündə bir ümidsizlik, yaşlıların simasındakı çarəsizlik sezilirdi. Bəli, onun da ümidi puça çıxmış, qüruruna toxunulmuşdu. Və o da Vətəni tərk etdi. Ancaq getməmişdəm öncə Qarabağ alınanda qayıdacağına söz vermişdi. Düzü, HOSTçular o vaxtı Qarabağın alınmağından çox bir də Qaraqanın bura qayıdacağına olan inamlarını itirmişdilər. Həm qürbətdə yazılan ilk, bu illər ərzində yazdığı sonuncu kitab olan "Art və Xaos"a nəzər saldıqda məzmunun fərqliliyi ,Qaraqan dəsti-xəttinin dəyişilməsi, Amerika təsiri aydın şəkildə bəlli olsa da, kitab o qədər də sevilib uğur qazanmadığı üçün onun qayıdacağına dair ümidlər də ölməyə başlamışdı. 

Pandemiya, təbii fəlakətlər, xarici dövlətlərdəki çaxnaşmalar, vətəndaş müharibələri, ölkələrarası müharibələr və s. deyərkən 30 il sonra Azərbaycan cəmi 44 günə Qarabağı geri qaytarmağa nail olmuşdu. Ötən günlərdə isə alçaq düşmənin terror aktı ilə müharibənin taleyi birbaşa həll oldu və beləliklə Azərbaycan Respublikasının dövlət müstəqlilliyi hüquqi və faktiki əsaslarla bərpa edilərək ölkədaxili sərhədlər aradan qalxdı. Tam da, tabuları yıxıb öz ölkəsində öz torpağına həmsərhəd olan ölkə statusunu dağıtmışdıq ki o qayıtdı.

Başlanğıcda söz vardı (İncil)

Başlanğıcda Söz var idi. Söz Allahla idi və Söz Allah idi. Başlanğıcda O, Allahla idi. Hər şey Onun vasitəsilə yaranıb və Onsuz heç bir şey yaranmayıb. Onda həyat var idi və həyat insanların işığı idi. İşıq qaranlıqda parlayır. Qaranlıq ona qalib gələ bilmədi. 

Bəli başlanğıcda söz var idi. Bu sondur, ya başlanğıc? Bəlkə sonun başlanğıcı?

Trackdakı bütün simvollar və sözlər özü ilə qaranlıq qapıların açarını gətirəcək..

Hə, hə, əminəm. O qayıtdı.

Söz / QARAQAN

https://www.youtube.com/watch?v=eD4G-YJQhD0

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(02.10.2023)