Sadiq Qarayev, “Ədəbiyyat və incəsənət”

General, akademik, nazir, icra başçısı, deputat və s.

Fəhlə, çoban, süpürgəçi, xadimə, ofisiant və s.

Bu insanlar arasında fərq nədir?

Bioloji baxımdan heç nə. Nənəmin biədəb məsəlini mədəni formada desək, hər birinin iki gözü, iki qulağı vardır.

Ancaq, əksər insanlar dildə "mən heç kimə fərq qoymuram, insan insandır" desələr də, reallıqda, qarşılaşanda baş mənzərə müşahidə edilir.

İkinci qurupdan olanlar masaya və ya məclisə yaxınlaşında, heç kim vecinə almır, elə bil milçək gəlir. Birinci qurupdan olanlarla təmasda isə çaxnaşma, ürəkgetmə, gözparıldama, meymun gülümsəmələr yaranır.

Niyə belədir insan? Nə var titullu insanlarda ki, cazibə qüvvəsi yaradır?

Onların çoxu heç bilmir ki, akademik nə deməkdir, nə edib. Hə də ki, həmin titullu, vəzifəli insanlar onlara bu “xoş davranışlarının” müqabilində nə pul, nə də iş verəcək axı. Əslində heç adam yerinə qoymaycaq. Bə niyə onların başına yığışır, qapıdan boylananda əldən- ayaqdan gedir, yanlarında oturanda xoşbəxtlik hormonları aşıb, daşır? Kasıb yumor danışır, özünü ələ salırlarlar, birinci qrup isə gülümsəyəndə ona qoşulub, uğunurlar. 

Fb- da da belə hallar çoxdur, bir deputat milçək şəkili qoyur, tökülüşüb yazırlar bu PUADIR.

Ya bir tanınmışı nəsə yuxsunu qızdırmalı adam kim danışır, deyirlər bu poemadır...

Şəklini qoyur, yazırlar ki, " ALLAH qorusun", uğur olsun, hansı ki, adamın üstünə əzraylın kölgəsi gəlib çatıb, hələ bir faydası, uğuru yoxdu..

Təkcə vəzifə, titula yox, geyimə də fərq qoyurlar. Bir tədbirdəyim, qalstuk filanda. Qapının ağzında dayanmışdım, siqaret çəkirdim. Başqa şəxslər də vardı. Hamı gəlib birinci mənlə görüşürdü. Digərlər də qalstuk, pencəkdə idi, amma mən nədəsə elə bil tutuzdurmuşdum, tədbirə gələn mənə tərəf qaçırdı. Özüm- özümdən şübhələndim. Şabanı necə Tosun Paşa etmişdilər, əsgərlər ona salam verəndə qorxurdu, eynən elə. 

Bir az da özümü guya " bir işin yiyəsiyəm" kimi matah aparmağa başladım. Bu mənə bir yazıçı kimi bəzi məsələləri anlamaq, müşahidə  üçün lazım idi. Başçı, komitə sədri gəldilər, onlar da birinci mənlə görüşdülər...

Ya başqa bir misal. Bir yazar dostum vardı, fb-dən yazı və şəkillərdən zaddan elə bilirdi ünlü, " bir işin yiyəsi", ya elə filosof, dahi filanam. Mənlə elə danışırdı, "buyurun", "Siz", "müəllim", " üzr istəyirəm, sözünüzü kəsdim" və.s.

Bir dəfə onunla görüşəsi oldum, Elmlərin parkında. Gecikirdi, 10 dəfə üzr istədi ki, "probkada, tıxacdayam".

Gəldi, qalustukda, pencəkdə. Mən onu görürdüm, təngənəfəs, ora- bura vurnuxurdu. Mənə bir neçə dəfə baxdı da, amma yenə də məni axtarırdı.

Üzüm tüklü, üst başım toz- torpaq, köhnə paltar "yetimçə ya avara" günündəyim. 

Yaxınlaşdım, elə o andaca gözündəki təəssüf cinlərini gördüm. Könülsüz görüşdü. Bir az danışdıq. Çox loru, bəzən küçə jarqonu ilə, bəzənsə mənasız, məntiqsiz danışdım onunla.

"İşim var"  deyib, üzr zad istəməyib getdi. Ta üzr payını məni ünlü sayan vaxtlar, üzümü görməyəndə istəyib qurtarmışdı... Arxasınca baxdım, təəssüf yerişiydi, mən də rahat nəfəs aldım, elə bil onun boynundakı qalustuk məndə idi, getməyilə dartıb, çıxardılar.

Dəqiq elmləri az- çox bilirəm, amma insanlar niyə belədir, sualına cavab tapa bilmirəm.

Riyazi düsturlar, həndəsi ölçülər, kimyəvi formullar, fiziki qanunlar bu məsələni aça bilmir.

Görəsən yadplanetlilər varsa, onlarda da kasıb, vəzifəsiz, titulsuz, zəhirmara qalmış qalustuksuz, qırışmış üzünü gün qaraltmış, əli qabarlı insanlar yaddılar?

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(12.09.2023)