“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının 3X3 rubrikasında çağdaş ədəbiyyatımızın 3 nümayəndəsinə 3 sualla müraciət edilib. Aqşin Yeniseydən, Orxan Fikrətoğlundan və Kənan Hacıdan əməkdaşımız Ümid Nəccari soruşub ki:
-Bugünkü Azərbaycan ədəbiyyatında ədəbi mühiti necə dəyərləndirirsiniz? Ümumiyyətlə, ədəbi mühit varmı?
-Azərbaycanda yazıçıların əsas problemi olan kitablarının az sayda satılmasına, ədəbiyyata diqqətin azlığına başlıca səbəblər nə ola bilər? Və çıxış yolunu nədə görürsünüz?
-Ölkəmizdə təşkil olunan kitab sərgiləri ədəbi mühiti canlandıra bildimi?
Aqşin Yeniseyin cavablarını təqdim edirik:
- Dağınıq da olsa, ədəbi mühit, ədəbi proses var. Hətta dünya ədəbiyyatı ilə ayaqlaşmağa can atan bir ədəbi mühit formalaşır. Artıq yerli əsərlərə xarici ölkələrdən gələn reaksiyalar daha cəlbedici görünür, hətta bəzi hallarda artıq yerli oxucular öz ədəbi əhəmiyyətini itirmiş kimi də görünür. Amma çatışmazlıqlar da çoxdur. Məsələn, müasir əsərlərin yaranması üçün stimul verəcək ciddi və milli bir mükafatımız hələ ki yoxdur. Kitab bazarı daha çox tərcümə ədəbiyyatı ilə doldurulur ki, bu da yerli müəllifləri bazardan sıxışdırır. Naşirlər yeni imzaların oxuculara tanıdılmasında həvəsli görünmürlər. Yeni imzaları o vaxt çap edirlər ki, artıq oxucu bu imzaları kitabsız da tanıyıb, qəbul edib. İxtisaslaşmış yayın evləri yaranıb, amma ixtisaslaşmış müəlliflər yoxdur, ya da barmaqla sayılacaq dərəcədə azdır. Azərbaycan ədəbiyyatına bu gün mühit yox, bazar lazımdır. Mühiti formalaşdıran dünyanın hər yerində bazardır.
- Mədəniyyət fəlsəfəsində “boş vaxt” deyə ifadə var. Bir çox fikir adamları deyir ki, mədəniyyət yaratmaq üçün “boş vaxt” lazımdır. “Boş vaxtı” olmayan insan, xalq mədəniyyət yarada bilməz. Eyniylə “boş vaxtı” olmayan insan, xalq mədəniyyətdən istifadə etmək imkanından da məhrumdur. İnsanların kitab yazmaq və oxumaq üçün “boş vaxtı” olmalıdır. Bu da ümumi rifaha bağlı məsələdir. Ac qarın üçün bütün bəşər mədəniyyətinin qara qəpiklik dəyəri yoxdur. Xalqın ümumi rifahı yaxşılaşdıqca kitaba qayıdış da sürətlənəcək. Əks halda, heç bir təbliğat, heç bir layihə bütün gününü dolanışıq dalınca lökküyən insanı kitaba cəlb edə bilməz.
- Bu sərgilər, əlbəttə ki, təkcə ədəbiyyat üçün deyil, ölkənin mədəni həyatının canlanması üçün ciddi tədbirlərdir. İstər Milli Kitab Sərgisi, istərsə də Mədəniyyət Nazirliyinin keçirdiyi Beynəlxalq kitab sərgisi və digər kitabla bağlı tədbirlər alqışalayiqdir. Yaxşı olar ki, bu cür tədbirlər Bakı ilə məhdudlaşmasın, bölgələrə də ayaq açsın. Çünki hər iki sərgidə iştirakım zamanı müşahidə etdim ki, Bakıda bəlli bir kontingent var və bütün sərgilərdə də daha çox onlar iştirak edir. Hətta artıq yazıcı və şairlərlə bu azsaylı oxucular şəxsi tanışlıq dərəcəsində yaxınlaşıblar. Yeni oxucu simaları da gözə az-az dəyir. Demək ki, çevrə genişləndirilməlidir. Bu, həm də bayaq dediyim kitab bazarının böyüməsinə gətirib çıxaracaq. Məsələn, bir sərgidə ən çox kitab alan oxucu üçün bir avtomobil, bir kompüter, nə bilim, Havay adalarına ikinəfərlik bilet uduşu həyata keçirilsə, kitabın ətrafında böyük kütlələr cəmlənər. Hər kütlədən ədəbiyyat üç-dörd oxucu, kitab bazarı beş-altı alıcı qazansa, bunun özü də mədəni canlanmaya səbəb ola bilər.
