Nemət Tahir, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Qarabağ təmsilçisi
"Mey içib, baş isinəndə canhacana nə var ki?!
Çətin vaxtda az tapılar, ürək dostu dar günü".
Zal Cabbarlı
ZAL XƏLİL OĞLU CABBARLI...
1916-cı ildə Kəlbəcər rayonunun Qamışlı kəndində anadan olmuşdur. 1933-cü ildən müəllim kimi fəaliyyətə başlamışdır. Və sonralar müxtəlif illərdə məktəb direktoru, Rayon Xalq Maarif Şöbəsinin müdiri, Məişət Xidməti Kombinatının direktoru, “Qızıl Maldar” qəzetinin redaktoru və bir sıra mühüm vəzifələrdə çalışmışdır...
Rayonun ictimai-siyasi həyatında böyük rolu olmuşdur. Hələ gəncliyindən yazdığı şeirlər dillər əzbəri olmuş və məclislərin bəzəyinə çevrilmişdir.
Şair Zal Cabbarlı 1989-cu il 5 noyabrda dünyasını dəyişmişdir. Məzarı doğma Qamışlı kəndindəndir.
Zal Cabbarlı indinin özündə də camaatımız tərəfindən xoş xatirlərlə anılır. Ruhu şad olsun.
Şairin iki şerini qədirbilən oxucularıma çatdırırıq. Hər iki şeiri möhürləyib şair. Yaradıcılığı da kimsəyə bənzəməz.
Şair hələ gəncliyindən el-obanın ağsaqqalın çevrilib, məsləhət yeri olubdur.
DAYNA...
Həsrət-həsrət, heyran-heyran
Baxır baxsın, gözdü, dayna..
Üzündə gül rəngi görüb,
Elə bilir yazdı, dayna.
Dindir, ürək gəlsin dilə...
Sızıldatma bilə-bilə...
Deyib-danış, gülə-gülə,
Şirin söhbət-sözdü, dayna...
Görmürsənmi qocalıb Zal?!
Baş ağarıb, saqqalı çal...
Özün deynən:-Bir busə al...
Qurtarmaz ki, üzdü, dayna.
-Şeirdə insan həyatının keçiciliyi və sevgi ilə bağlı dərin hisslər təsvir olunur. "Dayna" kəlməsi yerli camaatın işlətdiyi "da" ədatının dialekt formasıdır ki, həyatın gözəlliklərini və çətinliklərini simvolizə edir.
Gənclikdəki təravət və təbiətin gözəllikləri vurğulanır, eyni zamanda qocalıq və zamanın qaçılmazlığı xatırladılır. Şeir sevgi, ünsiyyət və anlayışın insan həyatında əsas yer tutduğunu poetik dillə ifadə edir.
Bu şeirlə bağlı dodaqqaçıran bir əhvalat da var.
Rəhmətlik Zal müəllim Kəlbəcərdə Maarif şöbəsinin müdiri olan vaxtlarda gənc bir müəllim təyinatla rayona göndərilir. Zal müəllim oğlanı rahat kəndlərin birinə göndərir. Bir neçə müddətdən sonra gənc müəllim Zal müəllimin yanına gəlir, minnətdarlığını bildirir və soruşür...
- DAYNA nə deməkdir?
-Mən səni nejə başa salım, ay bala? DAYNA elə DAYNADI DAYNA !!!
Zal müəllim başqa bir şeirində dostluq, həyatın sınaqları və insanın mənəvi dəyərləri ilə bağlı dərin bir fəlsəfi məna ifadə edir. Hər bir bənddə dostluğun əsl mahiyyəti, insan münasibətlərinin mürəkkəbliyi və sınaqlarda özünü göstərən həqiqətlər ifadə edilir. Şeir əsl dostluğun yalnız çətin günlərdə, dar məqamlarda bəlli olduğunu vurğulayır. İnsanın xarakterini və dostluğa layiq olub-olmadığını tanımağın çətin olduğu bildirilir. Gözəl sözlər və xoş məclislər dostluğun əlaməti deyil; əsl dost boranlı, çətin günlərdə sənin yanında olandır. Şeir həm də insanlara qarşı ehtiyatlı və diqqətli olmağı tövsiyə edir.
Məslək dostu, gərək dostu özü gələr var günü..
Necə zənbur şirə çəkır şana, xoş bahar günü.
Mey içib, baş isinəndə canha-cana nə var ki?!
Çətin vaxtda az tapılar ürək dostu dar günü.
Oxunmamış bir kitabdı, bilmək olmaz mənanı...
Çətin işdi, asan deyil tez tanımaq insanı..
Dost desəndə sınamamış tez çevirmə arxanı...
Öz nəfsinə satar səni namus günü, ar günü.
Çox deyilib hər nəsihət, Zal özgə söz tapmadı..
Saç ağartdı, baş sındırdı ilqara- düz tapmadı..
Dost demişdi o kəsə ki, evinə köz tapmadı..
İsitməyə əl ayağın boran günü, qar günü...
Zal Cabbarlının “Olaydım” şeiri sevginin ən ülvi və səmimi ifadələrindən biridir. Şair sevgilisinə duyduğu dərin eşqi və ona hər an yaxın olma istəyini təbiətin müxtəlif elementləri vasitəsilə poetik şəkildə çatdırır.
Şeirin ilk bəndində sevgilinin bağçada gəzdiyi anda sinəsinə taxdığı bir gül olma arzusu ifadə olunur. Şair öz sevgisini bülbül və gülün ənənəvi məcazı ilə təsvir edir, təbiətin harmoniyası ilə sevginin gücünü birləşdirir.
İkinci bənddə isə şair çəmənlikdə sevgili tərəfindən dərilən bir çiçək olma istəyini dilə gətirir. Bu istək şairin sevgilisinə həm fiziki, həm də mənəvi yaxın olmaq arzusunu açıq şəkildə əks etdirir. O, sevgilisinin sinəsinə sərinlik gətirən bir meh olmaq istəyərək ona faydalı və təskinlik verən varlıq olmaq istəyini vurğulayır.
Sonuncu bənddə isə şair, il fəsillərini keçib yay gəldiyində bir gölə və ya çaya çevrilməyi arzulayır. Xüsusilə də sevgilisinin çiməcəyi bir göl olmaq istəyi sevginin ən saf, dərin və səmimi bir təzahürüdür. Burada şair sevginin məkan və zaman sərhədlərini aşaraq əbədiləşdiyini göstərir.
Şeir ümumilikdə sadə, lakin təsirli bir dillə yazılmışdır. Təbiət obrazları ilə zəngin olan bu şeir sevginin özəl və möhtəşəm gücünü oxucuya hiss etdirir, onları duyğuların ən ülvi səviyyəsinə çatdırır.
OLAYDIM
Səhər-səhər sən bağçada gəzəndə,
Sinənə taxdığın bir gül olaydım.
Ya sən bir gül olub açanda bağda,
Mən sənin eşqinlə bülbül olaydım.
Sən çıxıb çəmənə dərəndə çiçək,
Mən bir çiçək olub açaydım ləçək.
İstidən sinəndə darıxsa ürək,
Səni sərinlədən bir yel olaydım.
İl dolanıb fəsil keçəndə yaya,
Dönyədim bir gölə, ya da ki çaya.
Axırı Zal düşüb bu təmənnaya:
Deyirəm çimdiyin bir göl olaydım.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(17.12.2024)
